Op het Wereld economisch forum (WEF) in Davos heeft president Xi een fel opgemerkte toespraak gehouden. Hij verdedigde met verve de economische globalisering maar pleitte ervoor de negatieve aspecten daarvan aan te pakken. Dit artikel brengt een samenvatting en eindigt met enkele persoonlijke bedenkingen van de auteur.
Impliciet gaf Xi een sneer naar het protectionisme van Trump. Hij stelde dat de economische koers van China stabiel is en dat China verder zal bijdragen aan de wereldeconomie in het voordeel van iedereen. Open economische relaties moeten win-win relaties zijn. Hij bevestigde het Chinees engagement voor het klimaatakkoord van Parijs, vroeg meer macht voor de opkomende economieën in de internationale economische instellingen, beloofde een betere toegang tot de Chinese markt voor investeerders en uitvoerders, en wees de mogelijkheid van een devaluatie van de yuan af.
China een toonbeeld van stabiliteit
Het is de eerste keer dat een Chinese president in Davos aanwezig is. Vele westerse waarnemers zien in zijn optreden een teken dat China al het gat begint te vullen dat de VS onder president Trump mogelijk zal achterlaten. ‘Een toonbeeld van stabiliteit in een onzekere wereld, op de bres voor mondialisering en vrijhandel en een fervent verdediger van het klimaatakkoord van Parijs. Het had zomaar de boodschap van een Amerikaanse president kunnen zijn, maar morgen is het Xi Jinping die de wereld dit beeld van China gaat voorhouden in Davos.’ Dat schreef Fokke Obbema in de Volkskrant en in De Morgen.
President Xi viel meteen met de deur in huis:’ “Het was de beste tijd, het was de slechtste tijd”. Met deze woorden beschreef de Engelse schrijver Charles Dickens de wereld na de industriële revolutie. Vandaag leven we ook in een wereld vol tegenstrijdigheden. Enerzijds is door de groeiende materiële welvaart en de vooruitgang van wetenschap en technologie de menselijke beschaving ontwikkeld als nooit voordien. Anderzijds hebben de talrijke regionale conflicten, de wereldwijde uitdagingen van terrorisme en vluchtelingenstromen, en ook armoede, werkloosheid en een toenemende inkomenskloof bijgedragen tot een onzekere wereld. Veel mensen zijn verbijsterd en vragen zich af wat er aan de hand is met de wereld’.
Economische globalisering is win-win
Xi begon met economische globalisering te verdedigen en stelt dat ze ten onrechte de schuld krijgt voor een aantal problemen. Hiermee gaf hij impliciet kritiek op Trump. Zo zijn er de belangrijke vluchtelingenstromen. Die komen niet door globalisering maar door oorlog en conflicten. ‘De oplossing ligt in sluiten van vrede, in het bevorderen van verzoening en in het herstellen van de stabiliteit’ . En dan is er de financiële wereldcrisis van 2008. ‘De crisis is het gevolg van buitensporig winstbejag door het financieel kapitaal en het ernstig falen van de financiële regelgeving.’ Ook hier kan je de globalisering niet met de vinger wijzen.
Globalisering heeft ook schaduwkanten
Economische globalisering heeft positieve gevolgen gehad, maar ook problemen veroorzaakt. ‘Economische globalisering heeft een wereldwijde groei aangedreven en vergemakkelijkt het verspreiden van goederen en kapitaal, van vooruitgang in wetenschap, technologie en beschaving, en uitwisseling tussen volkeren. (…) Maar we moeten erkennen dat globalisering een tweesnijdend zwaard is. Wanneer er neerwaartse druk op de wereldeconomie ontstaat wordt het moeilijker om de wereldwijde taart te vergroten. De taart kan zelfs kleiner worden, en dat zal de verhouding tussen groei en verdeling, tussen kapitaal en arbeid en tussen efficiëntie en rechtvaardigheid onder druk zetten. De standpunten tegen globalisering hebben valkuilen in het proces van economische globalisering blootgelegd die we ernstig moeten nemen’.
Uitdagingen aangaan
‘Het is waar dat economische globalisering nieuwe problemen heeft gecreëerd, maar er is geen reden om de economische globalisering in haar geheel af te schrijven. Wij moeten ons eraan aanpassen en de economische globalisering sturen, zodat we de negatieve impact kunnen opvangen en er voor zorgen dat de voordelen aan alle landen en naties toekomen’.
Xi legt dan uit dat er ook in China veel twijfels bestonden over de globalisering, toen er een beslissing moest komen over de toetreding tot de Wereldhandelsorganisatie in 2001. ‘Maar China heeft zich in de oceaan van de wereldmarkt gestort. Het kreeg zijn deel van draaikolken en golven, maar leerde uiteindelijk zwemmen. Het bleek de juiste keuze’.
In een indirecte kritiek op Trump stelt Xi dat het opsplitsen van het water van de oceaan in aparte vijvers niet mogelijk is. Het terugdringen van het verkeer van kapitaal, technologie, producten, bedrijfstakken en mensen tussen verschillende economieën gaat in tegen de historische trend.
‘Tegenover de mogelijkheden en de uitdagingen van economische globalisering moeten we elke kans grijpen, samen de uitdagingen aangaan en de juiste koers uitzetten’.
‘We moeten een evenwicht vinden tussen efficiëntie en rechtvaardigheid zodat verschillende landen en verschillende groepen mensen allemaal profiteren.’
De problemen van de huidige wereldeconomie
Vervolgens ging Xi in op de problemen die de wereldeconomie vandaag kent. ‘Het gaat al een tijd niet goed met de wereldeconomie. De kloof tussen arm en rijk, tussen Zuid en Noord neemt toe. Aan de basis ligt het niet efficiënt aanpakken van drie cruciale economische problemen’.
Het eerste probleem is de te trage economische groei op wereldvlak. En de internationale handel groeit nog trager dan de hele economie. Er zijn nieuwe groeimotoren nodig. Nieuwe technologieën zoals kunstmatige intelligentie en 3-D printen hebben die belofte nog niet ingelost.
Ten tweede is de wereldwijde groei nu voor 80% een zaak van opkomende economieën en ontwikkelingslanden. Maar de wereldwijde beleidsorganisaties volgen niet en zijn niet langer representatief en inclusief genoeg. De industriële organisatie van de wereld verandert, maar de handels- en investeringsregels volgen niet. De wereldwijde instellingen voor financieel beleid zijn niet bestand tegen de risico’s, de markten zijn volatiel en er ontstaan zeepbellen. Xi valt hier bijna openlijk de blijvende dominantie van de VS en de EU in financiële instellingen als de Wereldbank en het IMF aan.
Ten derde is de wereldwijde ontwikkeling ongelijk en wordt de ongelijkheid nog groter. Eén procent van de wereldbevolking bezit meer dan de andere 99%. Er leven wereldwijd nog 700 miljoen mensen in extreme armoede. Dit is de grootste uitdaging voor de wereld vandaag.
Hoe kunnen die problemen aangepakt worden?
China reikt oplossingen aan.
Ten eerste kunnen we groei bevorderen door innovatie, de vierde industriële revolutie. Xi somt een reeks wereldproblemen op die we met de hulp van technologische vernieuwing moeten en kunnen aanpakken. Dat gaat van vergrijzing tot werkloosheid, van de klimaatuitdaging tot een herleving van de hoop op vooruitgang.
Ten tweede moet er wereldwijd gestreefd worden naar een meer open samenwerking waarbij alle partners vooruitgaan. De hele mensheid zit in dezelfde boot. De oplossing is meer contact en uitwisseling. Protectionisme is uit den boze. ‘Wie aandringt op protectionisme sluit zichzelf op in een donkere kamer. Hij ontsnapt aan regen en bewolking buiten, maar sluit zichzelf op in een woning zonder lucht en licht. In een handelsoorlog zal er geen winnaar zijn’.
Ten derde moeten er rechtvaardige internationale economische beleidsstructuren komen. Opkomende markten en ontwikkelingslanden moeten meer inspraak krijgen. Xi verwijst naar het IMF dat eindelijk de Chinese yuan in zijn muntkorf opgenomen heeft. Landen moeten hun beloften nakomen en volgens de regels werken. Dit is een verwijzing naar de EU en de VS die China einde 2015 het beloofde statuut van markteconomie weigerden. En ook het klimaatakkoord van Parijs moet volledig uitgevoerd worden.
Ten vierde moeten we streven naar een evenwichtig, rechtvaardig en inclusief ontwikkelingsmodel. ‘Prioriteit moet gegeven worden aan het bestrijden van armoede, werkloosheid, de toenemende inkomenskloof en de bezorgdheid van de achtergestelde bevolkingslagen…’
Wat goed is voor China is goed voor de wereld
Xi ging dan in op de succesvolle ontwikkeling van China en de levensstandaard van de Chinese bevolking sinds 1949. Wat betekent dat voor de wereld? Het nieuwe China heeft sinds zijn oprichting meer dan 400 miljard yuan aan ontwikkelingshulp besteed. Sinds het begin van de hervormingen heeft China voor 1.700 miljard buitenlands kapitaal aangetrokken, en heeft het zelf al voor 1.200 miljard in het buitenland geïnvesteerd. Sinds de wereldcrisis van 2008 staat China in voor meer dan 30% van de wereldwijde groei. China heeft dus niet alleen geprofiteerd van economische globalisering, maar actief bijgedragen aan de positieve resultaten ervan. Globalisering is een win-win operatie.
In een laatste deel van zijn toespraak had Xi het over de concrete situatie van China vandaag. De groei is met 6,7% nog altijd bij de hoogste van de wereld. Het verbruik door de gezinnen en de dienstensector nemen de functie van uitvoer en investeringen over als motoren van de groei. Diensten maken nu 52,8 % uit van het bnp en de binnenlandse consumptie tekent voor 71% van de groei. Het gezinsinkomen en de tewerkstelling blijven stijgen, het relatieve energieverbruik daalt en de groene ontwikkeling begint vruchten af te werpen.
Er is wel neerwaartse druk op de economie, en er blijven een aantal problemen. Zo is er een overcapaciteit van laagwaardige producten, de interne vraag neemt niet snel genoeg toe, de schulden zijn te hoog en sommige regio’s van het land kennen een te lage groei. Toch is het duidelijk dat China nog enorme groeimogelijkheden heeft. Het is vastbesloten een middelmatig tot hoge groeivoet aan te houden en een economie met hogere toegevoegde waarde tot stand te brengen.
Concrete plannen en voorstellen
Xi somde dan een aantal concrete plannen op, die in grote lijnen overeenkomen met het lopende vijfjarenplan (2016-20). Voor het buitenland beloofde hij een bredere toegang voor buitenlandse investeerders en meer invoer. Binnen het vijfjarenplan zal China voor 8.000 miljard dollar goederen invoeren. Het land zal voor 600 miljard buitenlands kapitaal verwelkomen en zelf wil het voor 750 miljard investeren in het buitenland. 700 miljoen Chinese toeristen zullen naar het buitenland reizen. China blijft open en hoopt dat andere landen open zullen blijven voor China.
China zal verder werken aan de Free Trade Area of the Asia Pacific (FTAAP) en het Regional Comprehensive Economic Partnership (RCEP). Vooral het FTAAP is een door China ondersteund project als alternatief van het door Obama gelanceerde Transpacific Partnership (TPP), waarvan China uitgesloten was, en dat door Trump afgeschoten is.
China is niet van plan meer te gaan uitvoeren door een devaluatie van zijn munt, en wil nog minder verzeild geraken in een muntoorlog.
Tot slot had Xi het nog over het ‘Belt and Road initiative’ ( Zijderoute 2.0). Daarin heeft China al 50 miljard dollar geïnvesteerd. Het zal de economische ontwikkeling van de landen langs de route ten goede komen.
Xi besloot: ‘De wereldgeschiedenis toont dat de weg van de menselijke beschaving nooit een gemakkelijke was, en dat het mensdom maar vooruit gegaan is door moeilijkheden te overwinnen. Geen enkele moeilijkheid, hoe zwaar ook, kan de mensheid tegen houden. Wanneer we op problemen stoten, moeten we onszelf niet beklagen, anderen de schuld geven, of weglopen van onze verantwoordelijkheid. We moeten de handen in elkaar slaan en de uitdaging aangaan. De geschiedenis wordt gemaakt door de dapperen. Laat ons het vertrouwen vergroten, actie ondernemen en arm in arm vooruit gaan naar een mooie toekomst.’
Gaat het Westen in op Xi’s voorstellen?
De belofte van Xi dat China zijn markt meer zal open stellen voor investeringen en invoer, en de belofte om de wisselkoers van de yuan niet als wapen in een handelsoorlog te gebruiken, zullen zeker op bijval kunnen rekenen in het Westen. Het afwijzen van een handelsoorlog eveneens. Het engagement om een trekkersrol te vervullen bij de uitvoering van het Klimaatakkoord van Parijs kon al op een goedkeurende reactie van Greenpeace rekenen.
De vraag is of de belofte om meer in het buitenland te investeren de toenemende kritiek op technologische overdracht naar China zal laten verstommen. Het is een feit dat de recente golf van Chinese investeringen in het buitenland vooral gericht is op bedrijven waar China technologisch wat van kan leren. China heeft zich voorgenomen een technologische sprong vooruit te maken en de overheid is vastbesloten daar alle nodige financiële middelen voor in te zetten. Nu al staat China op een aantal domeinen nagenoeg aan de top ( quantumexperimenten, supercomputers, ruimtevaart,…).
Als de verdere verbetering van de welvaart in de wereld onder meer afhangt van technologische vernieuwing, zoals Xi stelt, is het dan een goed idee te proberen China af te blokken, ‘onze technologie’ exclusief voor ons te houden? Is het een goed idee China te dwingen alles zelf uit te vinden, iets waartoe het zonder twijfel in staat is? Of is het veel beter mee op de Chinese trein te springen, samen te werken met de nieuwe reus en inderdaad te proberen er allemaal beter van te worden?
Een al even belangrijke vraag is of het vooruitzicht van win-win economische globalisering volstaat om het aanzwellend protectionisme in westerse landen in crisis te compenseren. Vandaag is China al de grootste handelsnatie ter wereld. Het heeft al vijftien jaar lang een belangrijk overschot op de handelsbalans, het voert dus meer uit dan in. De Chinese regering laat er geen twijfel over bestaan dat het land intussen meer dan voldoende buitenlandse deviezen verzameld heeft. De Chinezen hebben geen zin om nog veel langer te werken voor uitvoer en dollars op te potten. In de toekomst zal de Chinese handelsbalans in evenwicht moeten zijn. Dat opent reusachtige perspectieven voor invoer in China vanuit landen die aan China interessante producten te bieden hebben. Dat is wel degelijk een win-win situatie. De verstoring daarvan door protectionistische maatregelen kan alleen verliezers maken.
Samen problemen oplossen?
Maar het is significant dat Xi erkent dat er toch problemen zijn met de economische globalisering. Bij wie komt het voordeel van een ogenschijnlijke win-winrelatie in de praktijk terecht? Xi wijst op de kloof tussen arm en rijk, tussen de 1% en de 99%. In het Chinese bestel komt de overheid tussen in de markt om ervoor te zorgen dat het voordeel vooral naar de 99% gaat (zonder overigens de 1% uit te sluiten). Xi stelt voor internationaal samen te werken om ook de geglobaliseerde markt meer in het voordeel van de mensen van alle landen te te laten werken.
Het is een voorstel om over na te denken: door onze politici, onze ondernemers maar ook door de gewone man. In het verleden is het door praten mogelijk geweest in conflicthaarden vrede te brengen door situaties te creëren waarmee iedereen kon leven: de problemen met de vrijmaking van de wereldwijde textielhandel na het aflopen van het multivezelakkoord zijn destijds door onderhandelingen opgelost; hetzelfde geldt voor de wereldwijde overcapaciteit in de productie van zonnecellen.
Bronnen: SCMP, Global Times, Volkskrant, China Daily. Financial Times
Voor verdere studie over China en de economische globalisering zie deze boekbesprekingen van 2013
Zie ook de toespraak van Xi over samenwerking China-europa tijdens zijn bezoek aan Brugge in 2014
