Op vrijdag 27 en zaterdag 28 april heeft de Indiase premier Narendra Modi een informeel bezoek gebracht aan de Chinese President Xi Jinping. De sfeer was positief en er is van beide zijden de wil om de relaties te verbeteren.
In Wuhan, de hoofdstad van het centraal gelegen Hubei, hebben ze gekeken of ze de relatie tussen hun landen een nieuw elan kunnen geven.
Belang
Er was vooral in Azië veel belangstelling voor de ontmoeting. China en India zijn de twee grootste ontwikkelingslanden en markten in opkomst van de wereld. Ze tellen elk meer dan duizend miljoen inwoners. De beide landen zeggen zich ook sterk te maken voor vrede, stabiliteit en welvaart in hun regio en in de hele wereld.
Blokkades op de route
India was zowat het enige land dat zich vorig jaar nog publiekelijk uitsprak tegen het Belt & Road Initiative (BRI), de nieuwe Zijderoute. China zal de Indiase premier uitnodigen zijn reserves tegenover de nieuwe Zijderoutes te laten varen en het voorbeeld te volgen van buurland Nepal. Dat heeft zich al aangesloten bij het BRI, met internationale spoorwegen, snelwegen en hoogspanningslijnen. China en Nepal hopen te komen tot een netwerk van allerlei transportvormen in het gebied van de Himalaya. Dat gebergte strekt zich uit over delen van Pakistan, China, India, Nepal en Bhutan. Voordelig zou de Belt & Road zeker zijn voor het gebied. Gemakkelijk wordt het echter niet.
Buren
India en Pakistan hebben sinds 1947 uiteenlopende belangen en territoriale geschillen een gespannen relatie. India wantrouwt de uitstekende zakelijke betrekkingen die Pakistan met China heeft, ook in het kader van de BRI. Bovendien eist India om militair strategische redenen min of meer de voogdij op van Nepal en Bhutan. Een kwetsbare corridor tussen dat land en Nepal, grenzend aan China, verbindt het grootste deel van India met het veel kleinere oostelijke deel. Dat maakt het moeilijk voor Bhutan om zijn discussie over grenzen met China onbekommerd te voeren. India eist het zeggenschap op over alles wat er in dat gebied gebeurt. Het overschrijdt daarbij al eens, ook letterlijk, een grens.
De grootste buur
Tussen India en China zijn er meningsverschillen over waar hun territorium precies begint en ophoudt. Nog een belangrijk geschilpunt is het feit dat Tibetaanse ballingen en separatisten al vele jaren bescherming genieten in een Indiase regio. Het laatste maar niet minste terrein van wedijver is de Indische Oceaan. De Indiase Marine wil toezicht houden op Chinese schepen die daar in toenemende mate doorheen varen. Ze heeft toegang gekregen tot havenvoorzieningen van de VS, Frankrijk en Oman in die regio. India houdt er ook niet zo van dat China steeds beter samenwerkt met de kleine eilanden in zijn invloedssfeer in de Indische Oceaan, zoals de Malediven.
Pluspunten
Tegenover dat alles staan echter niet te onderschatten pluspunten. In juni zal India een jaar lang lid zijn van de Shanghai Cooperation Organization (SCO). Ook behoren de twee grote landen in Azië tot de BRICS. Ze spelen dus samen een hoofdrol in de New Development Bank (NDB) en de Asian Infrastructure Investment Bank (AIIB). China is de grootste handelspartner van India. Ze delen complementaire markten met enorme winstkansen. Chinese smartphones zijn populair in India. Xiaomi heeft een marktaandeel van 27% en voerde 8,2 miljoenen gsm’s uit naar India in het laatste kwartaal van 2017. Het bilaterale handelsvolume van de twee landen is ook met 20,3% gestegen tot meer dan 84 miljard dollar in 2017. Alle twee zijn ze tegenstanders van het protectionisme dat de wereldhandel op dit ogenblik bedreigt.
Een Quad aan de horizon
De Verenigde Staten heeft er alle belang bij om een samenwerking tussen de twee Aziatische BRICS tegen te werken. President Trump maakt met de opwaardering van de term Indo Pacific duidelijk waar hij op uit is. Met drie landen, Japan, Australië en India overweegt Washington een bondgenootschap van vier om de opkomst van China af te remmen of zelfs te fnuiken. Dat zou bijvoorbeeld kunnen door een alternatief te ontwerpen voor het BRI. Ook patrouilles en oefeningen van de zeemacht van de vier landen worden overwogen. Niet lang geleden had het viertal een Quadrilateral Security Dialogue (Quad). Sinds vorig jaar zijn er hardnekkige pogingen om die militaire dialoog weer op gang te krijgen. Dat alles zou de VS helpen zijn heerschappij over Azië en de Pacific te handhaven.
Wending
Het is niet duidelijk of India echt van plan is op de Amerikaanse avances in te gaan. New Delhi lijkt zich veeleer onafhankelijk te willen opstellen tegenover Washington en Beijing. Dat is een houding die India in de geschiedenis wel vaker heeft aangenomen als het uitnodigingen tot blokvorming kreeg. Zo lijkt het opnieuw te gaan. In 2016 en 2017 was er nog een periode van botsingen tussen India en China (o.a. de hoogoplopend ruzie over Doklam). Daarna zijn er echter toenaderingspogingen ondernomen door beide landen. Er waren onder andere contacten tussen hun ministers van Buitenlandse Zaken. Premier Modi heeft die positieve wending niet afgewezen.
Modi’s motieven
Nu is hij, in de luwte, een gesprek van twee dagen aangegaan met zijn Chinese tegenhangers. Doet hij dat om te demonstreren dat hij niet deelneemt aan het anti-Chinese offensief van Trump? Of maakt hij zich zorgen dat Rusland, nog altijd een traditionele bondgenoot van India, te nauwe banden met China zal smeden? Of is het vooral de economische motivering die een rol speelt? De nationale verkiezingen zijn in zicht. Modi zich kan moeilijk veroorloven de voordelen te laten liggen die een goede economische relatie met China biedt aan de Indiase consumenten en bedrijven.
De hoop van Beijing
China speelt hierop in en hoopt dat India een grotere betrokkenheid zal laten zien bij de samenwerkingsverbanden die ze al hebben. En die zijn, zoals gezegd niet gering: de Shanghai Cooperation Organization (SCO), de BRICS, en de twee banken die daarbij horen. Misschien lukt het Beijing zelfs om de visie van New Delhi op het Belt & Road initiatief te laten bijstellen.
Vriendschappelijk
Xi en Modi bezochten het schilderachtige Oostelijke Meer van Wuhan en een museum. Dat Xi de Indiase premier buiten Beijing ontmoette leek een teken van een persoonlijke goede relatie. Modi had het er nog over en benadrukte dat hij dat zeer op prijs telde. De twee heren spraken ook over de duizenden jaren van cultuur en beschaving die hun landen kenmerken.
Concrete resultaten
Op de concrete resultaten moeten we even wachten, maar mooie intentieverklaringen zijn er in elk geval geuit. India en China willen apart en samen werken aan ontwikkeling en vrede. Voor China begint een nieuwe fase van het socialisme met Chinese kenmerken. India zal werken aan het project voor een ‘Nieuw India’. De landen zijn van plan om het wederzijds vertrouwen te verhogen. Het ziet ernaar uit dat ze de Vijf Principes van Vreedzame Co-existentie in hun relatie willen opfrissen. Die principes kwamen ooit tot stand in een historisch gezamenlijk initiatief van de twee landen.
Afspraken
Er blijven territoriale meningsverschillen, maar beide partijen zijn bereid om positieve, correcte oplossingen te zoeken, aldus Wu Qian, woordvoerder van China’s ministerie van Defensie. Daarvoor is een intensere communicatie nodig. De twee leiders spraken zich ook uit voor een open wereldeconomie en een multilateraal handelssysteem. De Indiase leider zal in juni officieel deelnemen aan de Top van de Shanghai Cooperation Organisation in Qingdao.
Xinhua, BBC, www.csis.org (website Center for Strategic and International Studies), The Diplomat
