Rond de Huaqiangbei-markt te Shenzhen is door symbiose van uitvinders en producenten een ecosysteem gegroeid dat oorspronkelijk begon vanuit het kopiëren, maar nu een eigen uitvinders cultuur ontwikkeld heeft. Daarbij gebeurt het uitvinden, testen en fabricage in nauw overleg en ook via een internet platform
Huaqiangbei-markt
Het verhaal over Shenzhen begon met de erkenning door de Chinese regering van een speciale economische zone. In 1970 telde de stad minder dan 50.000 inwoners, nu zijn er meer dan 10 miljoen of zowat de gehele Belgische bevolking. Tezelfdertijd begon wereldwijd een ‘outsourcing’ beweging waarbij de fabricage van toestellen in ontwikkelingslanden plaats vond terwijl ontwerp en marketing in de ontwikkelde lanen bleef. Gevolg was wel dat verticaal geïntegreerde ondernemingen zoals IBM uit de mode raakten ten voordele van horizontale lijnen van gespecialiseerde leveranciers van sleutelonderdelen zoals chips, software, harde schijven en grafische kaarten. Vele Taiwanese bedrijven zoals Acer, HTC, Asus en Foxconn begonnen als lage kosten assembleerder tot op het moment dat HTC uitpakte met een eigen gsm. Acer en Asus produceren al langer eigen PC-modellen; Foxconn bouwde in Shenzhen een supergrote fabriek waar de nieuwste Apple gadgets vervaardigd worden.
Na een tijdje gingen deze assembleerders niet enkel voor grote bekende merken werken, maar ook voor voor netwerken van ondernemers die een gat in de markt zagen. Dit minder formeel productiesysteem wordt shanzhai geheten en dit betekent letterlijk “een bolwerk in de bergen” van personen die zich keren tegen de gevestigde orde. Naar verluidt zou de term eerst aangewend zijn voor producenten die te Hongkong in de 1950 Gucci ‘s en Nike namaakten en deze verkochten aan hen die niet de dure originelen wilden betalen. Shanzhai waaide over naar Shenzhen en vond een brede toepassing in de mobile telefoons. Migranten die zich geen dure smartphone kunnen permitteren, kopen een shanzhai-telefoon en de producenten voeren ook uit naar India, Afrika en Latijns-Amerika. Het gaat overigens niet altijd om namaak, ook nieuwe uitvindingen worden er in ontwikkeld. Bunnie Huang die in 2003 de Xbox hackte, beschrijft shanzhai zelfs als een uitvinding ecosysteem dat zich met weinig westerse invloed ontwikkelde. Ondertussen werd het een miljarden dollar big business. Daarbij is het vooral belangrijk dat het om een open proces gaat.
Gongpan
Smart watch via gongpan
Essentieel voor de shanzhai-nijverheid zijn de ‘public boards’ (of gongban) productieklare borden die zowel kunnen ontworpen zijn voor consumenten elektronica als voor industriële toepassingen. Wetenschappelijk onderzoek volgde een ontwerphuis dat jaarlijks 130 gongban vervaardigde. De borden worden gratis aan de klant verstrekt, maar het zijn de componenten die nodig zijn voor de finale productie waar het ontwerphuis op wint. De boards zijn zo ontworpen dat ze mits minimale aanpassingen verschillende modellen (bv. slimme uurwerken) kunnen vervaardigen. De man van het betrokken ontwerphuis ontkent dat shanzhai namaak is want shanzhai veronderstelt creativiteit: enkel een persoon die snel reageert en de industriële ketting goed kent kan dit beheersen. Je moet vertrouwd zijn zowel met de nijverheid in de boven- als de benedenstroom.
De groei van het systeem gebeurt wel buiten het traditioneel IP-systeem. Daarbij wordt een open maakwerk ecosysteem gebruikt dat gebaseerd is op de open boards en een cultuur waarbij de kost van de grondstoffen/materialen gedeeld wordt. Het idee, het ontwerp, het prototype en de vervaardiging gebeurt in een lijn en dus vrij snel, terwijl dit opgesplitst wordt in de traditionele methodes van ontwerpen en vervaardigen. Zo gebeurt het in Shenzhen dat de tijdspanne voor een nieuwe gsm van ontwerp tot vervaardiging nauwelijks 29 dagen in beslag neemt. Wang ontwierp een namaak van een van de eerste versies van Apples iPad, verwierf bekendheid in het milieu en vond zo meer partners die net hem zaken willen delen. Zo werkt het systeem immers dat een soort van crowd-fabricage is en waar veel gratis geschonken of doorgegeven wordt. Betalen doe je pas als je product verkocht geraakt is. De beslissingen over nieuwe producten, ontwerp en prijs worden gemeenschappelijk gemaakt en dit kan 24u/7dagen zijn.
Makers
Vroeger waren het vooral migranten die naar Shenzhen kwamen om werk te vinden, er hun geluk beproevden om het te maken. Ondertussen zijn zij die naar Shenzhen komen vaak hoger technisch geschoold, maar ze hebben geen geprivilegieerde achtergrond. Het zijn ICT-‘gekken’ en veel van de deze nieuwkomers zetten hun eerste stapjes te Shenzhen op de Huaqiangbei-markt. Dit is een stadsdeel met grote complexen gevuld door een labyrint aan ICT-winkeltjes over meerdere verdiepingen. Sommige complexen zijn gespecialiseerd in alles van basiscomponenten zoals LEDS, condensatoren, weerstanden, draden en borden andere in producten van laptops, smartphone, tot camera’s.
Bemerk ‘Innovate with China’
Eigenlijk vind je er alles wat een uitvinder nodig heeft voor zijn product. Zo werken ontwerpers samen met producenten aan een prototype, testen de materialen en veranderen voortdurend alles met het oog op de functionaliteit. Op school wordt je helemaal niet vertrouwd gemaakt met deze ‘design for manufacturing’ zegt Antiono Belmontes van Helios Hikes. Toch gebeurt het ontwerpen, het testen en de, productie samen in plaats van opgesplitst te worden in diverse fases.
Seeed en Ingdan
Vooral Seeed Studio heeft bijgedragen tot het verbinden van het maakwerk met de ‘maker’-scene. Seeed Studio werd in 2008 opgericht door de toen 26 jarige Eric Pan, maar heeft ondertussen meer dan 200 personeelsleden. Seeed Studio verkoopt hardware kits, microcontroller platformen en printplaten op maat voor de makers. Een kernactiviteit is hen te adviseren hoe hun startup met een goed idee over de pijnpunten heen te helpen naar massaproductie. ‘Innovate with China’ is de slogan van Eric Pan. Hij gooide hoge ogen op de Shenzhen Maker Fair in 2014. In Nederland worden de producten en platformen verkocht door Mouser services.
Nog een stap verder gaat Ingdan.com dat opgericht werd in 2013 en waarvan de in Hongkong beursgenoteerde groep Cogobuy de eigenaar is, een leidend e-commerce platform voor elektronische componenten. . Ingdan.com is een leveranciers platform dat technologie startups en ondernemers over de hele wereld in verbinding stelt met elektronica producenten op het vasteland zodat ze hun producten kunnen bouwen voor de globale markt. Drie jaar later is Ingdan goed op weg om ’s werelds grootste platform te worden voor bedrijven die internet-of things (IoT)- toestellen ontwikkelen. Op dit ogenblik hebben meer dan 10.000 startups en 8000 leveranciers van hardware een geregistreerd account op Ingdan dat voorts 8 miljoen volgelingen telt. De centrale ambitie van Ingdan bevindt zich in China dat volgens McKinsey 5 maal meer ICT en elektronica leveranciers, fabrikanten en bedrijven telt dan Japan.
Ingdan maakt deze Chinese bedrijven benaderbaar voor buitenlandse bedrijven, helpt hen te antwoorden op de snel veranderende noden van de consument en vindt ook nieuwe of goedkopere componenten vooral in de IoT-sector. Een groeiend aantal starters uit Hong Kong, Israël, Japan, Zuid-Korea, Italie en de VS werken samen met Ingdan om hun producten op de Chinese markt ingang te doen vinden. Ingdan ziet de VS als een cruciaal onderdeel van haar buitenlandse strategie en heeft er vorig jaar een wedstrijd georganiseerd voor de meest waardevolle IoT-hardware. 265 ondernemers uit 5 landen zonden een project in en 3 werden weerhouden als winnaars. Ingdan helpt hen om tot massaproductie over te gaan. Ook introduceert Ingdan een van de beste Israëlische startups Mobileye dat momenteel $ 10 miljard waard is, op het vasteland. Mobileye ontwikkelt kernonderdelen voor Tesla’s automatisch bestuurssysteem. Binnenkort zullen Mobileyes producten verkocht worden aan de individuele verbruiker en Ingdan wil de potentiële klanten uitbreiden naar de taxi- en transportsector. Vanuit Zuid-Korea zijn enkele tientallen KMO’s via Ingdan verbonden met Chinese producenten voor de vervaardiging van slim speelgoed tot drones. Niet te onderschatten is de samenwerking die Ingdan van Intel kreeg voor de uitbreiding van haar ecosysteem maar de robotica-sector. Nog dit jaar wil Ingdan meer dan 1000 robotica starters bedienen en 300 upstream leveranciers.
Kortom uit shanzhai is langzaam een geheel gegroeid van authentiek eigen innovatie waarbij vooral de nauwe samenwerking van uitvinders en producenten essentieel is. Dat alle benodigde onderdelen te Shenzhen op 24 uur leverbaar zijn, trekt ook veel uitvinders uit het buitenland. En uiteraard moest het verhaal uitmonden op een internet platform dat alle betrokkenen van uitvinder tot producent verenigt. De afgelegde weg van namaak naar speerpunt qua innovatie is vrij groot en op relatief korte tijd verwezenlijkt.
Bronnen:
S Lindtner, A. Greenspan, David Li; Designed in Shenzhen Shanzhai Manufacturing and Maker Entrepreneurs, 2015, Aarhus University
SCMP, 12/05/2016, The world is full of hardware innovators who are eager to use their ideas and technologies to change the world and make it better,
Bekijk ook de WIRED-documentaire over Shenzhen Silicon Valley
