Xi Jinping bezoekt Centraal-Azië

President Xi Jinping doet in een trip 4 landen in Centraal-Azië aan: Turkmenistan, Kazachstan, Oezbekistan en Kirgizië. Vooral investeringsprojecten en energie staan op het programma. Hij nam deel aan de G20 top in St- Petersburg en aan de 13 de SCO top in Bisjkek waar de geplande terugtrekking van de internationale troepenmacht uit Afghanistan haar schaduw over wierp.

Xi bezocht eerst 2 dagen Turkmenistan vooraleer zich te begeven naar de G20 top in St Petersburg.  De president kantte zich er zich tegen een opdoemend protectionisme en waarschuwde de Amerikaanse president tegen militaire actie in Syrië.  Xi deed daarna nog tot 13 september Kazachstan en Oezbekistan aan om te eindigen in Bishkek (Kirgizië) waar de top van staatshoofden van de Shanghai Cooperation Organisation (SCO) plaats greep. De bijeenkomst vaardigde een verklaring uit over samenwerking op lange termijn. In Bisjkek zal Xi nam ook deel aan een niet-officiële top van de BRICS-landen Brazilië, Rusland, India, China en Zuid-Afrika. Xi’s bezoek toont het belang aan van Centraal Azië voor China. China overtrof al in 2010 Europa als de voornaamste handelspartner van Centraal Azië. 10 % van China’s invoer van olie en gas komt uit deze regio.
Turkmenistan
Eerst trok Xi dus naar Turkmenistan. In 2009 werd een aardgaspijplijn aangelegd  die al de helft van de Chinese invoer aan aardgas levert. Het bezoek van Xi wilde de betrekkingen tussen beide landen optillen naar een “strategisch” niveau. De bilaterale handel bedroeg vorig jaar 10 miljard $ en China is al Turkmenistans grootste handelspartner terwijl Turkmenistan de derde Chinese handelspartner is uit het Gemenebest van Onafhankelijke Staten. China investeerde al  3,3 miljard $ in het land.
Xi Jinping heeft tijdens zijn bezoek het startsein gegeven voor het Galkynysh veld dat eind 2006 ontdekt werd en tot de 5 grootste aardgasvelden behoort. President Berdimuhamedow is er van overtuigd dat de gemeenschappelijke uitbating door Turkmenistan en de CNPC een sterke stimulans zal betekenen voor de lokale economie. Het gas uit zal ook via de bestaande pijplijn naar China gestuurd worden. De 1833 km lange pijplijn van aardgas loopt  over Oezbekistan en Kazachstan vooraleer ze China bereikt. Overigens produceert China van de 145 miljard m³ aardgas die het verbruikt 107 miljard m³ zelf en voert het 39 miljard m³ in. De import stijgt echter snel want in 2008 voerde het nauwelijks 4,2 miljard m³ in. De verwachting is dat het nieuwe gasveld de gasexport naar China met 25 miljard m³ kan laten stijgen tot 65 miljard m³.
Kazachstan
Na de G20 top in St Petersburg bezocht Xi Jinping van 6 tot 8 september Kazachstan. In dat land neemt China al deel in de bouw van een aluminiumfabriek in Pavlodar, het Moinak waterkrachtproject, de bouw van twee olieraffinaderijen in Atyrau en Shymkent evenals de bouw van een gas chemisch complex. Recentelijk slaagde China er in het 8,5% voormalige aandeel van ConocoPhillips in Kashagan – Kazachstans grootste olieveld- binnen te rijven door met 5 miljard $ het Indiase bod te overbieden van huidig eigenaar KazMunaiGas .Verwacht wordt dat het Chinese aandeel in de Kazachse olieuitvoer waarvan nu maar 12 % naar China gaat, zal vergroten. Ter vergelijking 72 % van de Kazachse olieuitvoer vloeit naar de EU. Er wordt zelfs gefluisterd dat China ook toegang zou krijgen tot het Karachaganakveld, een groot aardgasveld in het westen van het land.
De handel tussen beide landen bereikte vorig jaar 24 miljard $,  het dubbele van in 2008 en tegen 2015 wordt 40 miljard $ verwacht.  In 2010 heeft China voor 13 miljard $ geleend aan de kopercorporatie Kazakhmys en het sociaal fonds Samruk Kazyna. Kazachstan ziet het wel zitten om de schuld terug te betalen met grondstoffen. 8000 Kazachse studenten studeren in China.  Op landbouwvelden wordt soja gekweekt met Chinese hulp. Tijdens het bezoek heeft Xi een toespraak gehouden waarin hij voorstelde van de voormalige zijderoute een economische gordel te maken en citeerde hierbij het SCO-plan ter verbetering van de transportverbindingen.  De in april opgerichte Kazakh-Chinese Business Council kwam voor het eerst samen en  akkoorden werden getekend voor in totaal een slordige 30 miljard $.  De gesprekken met de politieke leiders willen een visie op middellange en lange termijn van hun relaties proberen ontwikkelen die de energie overstijgt. Beide landen gaan samenwerken bij het uitwisselen van informatie in de strijd tegen terrorisme, separatisme en grensoverschrijdende misdaden.
Oezbekistan
De reis ging verder naar  Oezbekistan. China is al Oezbekistans grootste investeerder en de tweede grootste handelspartner: vorig jaar bedroeg het handelsvolume 3,23 miljard $ met een een jaargroei van een kwart; een groeiritme dat tijdens het eerste semester nog overtroffen werd door 52 % groei. 410 Chinese bedrijven werken in het land.  In juli werden op het Uzbek-Chinese Investment Forum te Tasjkent 21 investeringsprojecten getekend ter waarde van 100 miljoen $: dit gaat van grondstoffen en energie (bv zonneverwarming, LED) over kledij en geneesmiddelen tot telecom. Eerder waren er al bijeenkomsten van dit forum in 4 Chinese steden en dit leidde tot 54 overeenkomsten hoofdzakelijk in hightech. Tot nog toe investeerde China 6 miljard $ in het land.
De Oezbeekse regering wil de investeringen vooral concentreren in de nieuwe economische zone te Jizzax dat zich bevindt op 200 km van de hoofdstad Tasjkent, ze werd pas in maart opgericht werd en  wil zich specialiseren in hightech. Landbouw en bouwmaterialen waren tot nog toe de troeven van deze provincie. Momenteel heeft het land al twee speciale economische zones: De zone Navoi die opende in 2008 en de zone Angren die vorig jaar in april gelanceerd werd. Politiek is het de bedoeling de betrekkingen tussen beiden meer tot een “strategisch” niveau op te tillen. Alles bijeen werden tussen de 2 landen voor 15 miljard $ overeenkomsten afgesloten tijdens Xis reis.
Kirgizië
Xi Jinpings sloot zijn bezoeken af in Kirgizië waar hij  de top van de SCO-staatshoofden bijwoonde. Het handelsvolume tussen beide landen bedroeg vorig jaar 5 miljard $ en is daarmee dubbel zo groot als de Kirgizische handel met Rusland. De Chinese ambassadeur zei onlangs dat er geen technische hindernissen meer zijn voor de bouw van een spoorweg van China naar Kirgizië. Ook over de gemeenschappelijke bouw van een waterkrachtcentrale op de Sary-Dzhaz River blijken beiden het eens. Zowel Russen als Chinezen mikken er vooral op waterwerken en transport.
Kirgizië beschikt echter niet over grote zo’n olie- of gasvoorraden en de vraag stelt zich waarmee Kirgizië de investeringen wil of kan betalen. Voormalig eerste minister Omurbek Babanov kwam onder vuur te liggen toen hij de aanleg van een spoorweg wou laten betalen via concessies voor grondstoffen. De Beijing Construction Engineering Group heeft snelheidscamera’s langs een autosnelweg opgesteld en stelde voor deze te betalen door het innen van de boetes. Dit werd dan weer teruggefloten door het gerecht dat stelde dat dit exclusief tot de bevoegdheid behoort van staatsorganen.
Het is nog onduidelijk wat met de voormalige VS-vliegbasis Manas zal gebeuren. De Chinese defensieminister Chang Wanguan verbleef twee dagen in de Kirgizische hoofdstad,  ongetwijfeld om voorstellen te doen. Hij werd onmiddellijk gevolgd door de Russische Defensieminister Sergey Shoygu die beloofde wapens te leveren in het vierde kwartaal. De Kirgizische regering denkt er aan de Manasbasis te verkopen aan de Turken, maar wellicht zal dat weinig in de smaak vallen van de SCO-top want dit zou NATO-controle betekenen. Uiteindelijk beloofde China voor 3 miljard $ kredieten aan Kirgizië: 1,4 miljard $ voor een aardgaspijplijn die van Turkmenistan naar Kashgar loopt en de rest naar de heropbouw van een elektriciteitscentrale, een autoweg en een olieraffinaderij. Ook de betrekkingen met Kirgizië werden tot op het “strategisch” niveau verhoogd zodat dit nu het geval is met alle 5 bezochte Centraal Aziatische landen.
Veiligheid
Het belang van het gebied zal nog toenemen wanneer zoals gepland eind 2014 de buitenlandse troepen zich zullen terugtrekken uit Afghanistan. Het is waarschijnlijk dat islamitische strijders naar Centraal Azië zullen afzakken waar de meeste landen behalve Kazachstan al af te rekenen hebben met islamitische radicalisering. China is uiteraard ook bevreesd dat dit het smeulend ongenoegen onder de Oeigoeren kan aanwakkeren. Van de 3 Centraal Aziatische landen is enkel Oezbekistan in staat zijn grens behoorlijk af te schermen. De Tadzjieks-Afghaanse grens levert een transport corridor naar Kirgizië , Kazachstan en Rusland die handig gebruikt wordt voor de drughandel. Gevreesd wordt dat na de terugtrekking uit Afghanistan een opgedreven heroïnehandel de radicale islamisten een bijkomende bron van fondsen zal opleveren. Vooral de Fergana vallei -een gebied tussen Kirgizië, Tadzjikistan en Oezbekistan- riskeert een rechteloos gebied te worden waar het druggeld het bestuur ondermijnt. Georganiseerde misdaadgroepen hebben nu al achter de schermen een machtsbasis opgebouwd die reikt tot een controle van een deel van politiek en handel.
Kortom,  er stellen zich  ernstige veiligheidsproblemen en daaraan werken  is precies het officiële bestaansrecht van de Shanghai Cooperation Organisation (SCO). Binnen dit kader heeft China antiterroristische oefeningen met Rusland in juli en met Kirgizië in augustus. De SCO-top zou moeten verzekeren dat regionale antiterroristische krachten de grenzen effectief verdedigen en de samenwerking versterken voor een effectieve grensbewaking. China is al ten volle infrastructuur aan het uitbouwen voor regionale netwerken (spoorwegen, energie, telecom ea) wat de economische groei bevordert en wil dat ook financiële samenwerking dit ondersteunt, onder meer door ontwikkelingsbanken voor gemeenschappelijke projecten.

Bronnen: Xinhua, Nezavisimaya Gazeta , Asia Times, http://www.azernews.az/, eurasianet.org
Zie ook webpagina Peoples Daily
Bekijk ook video toespraak Xi Jinping in Kazachstan