APEC-top Lima: alle ogen gericht op China

Nadat met de verkiezing van de Amerikaanse president Trump het gevaar van protectionisme en isolationisme duidelijk werd, waren tijdens het weekend alle ogen op de APEC-top te Lima gericht op China. President Xi Jinping verkoos resoluut de tegenovergestelde koers: hij pleitte voor een nog meer open China, voor meer vrijhandel en een globalisering waarbij iedereen wint.

De Chinese president Xi Jinping is aan zijn derde reis toe in Latijns-Amerika. Hij verbleef al in Ecuador waar bij het niveau van de betrekkingen optrok tot een strategisch partnerschap. Het hoogtepunt van zijn reis was zaterdag toen hij in Lima de APEC-top toesprak. Hij voerde ook bilaterale gesprekken met de presidenten Obama, Putin, Duterte en Hongkong CE Leung die steunt zoekt voor een nieuw mandaat. Vandaag bezoekt Xi ook Chili waar voor $ 2 miljard overeenkomsten zullen worden getekend met als nieuwe klemtoon de landbouw.
De Peruviaanse president Pedro Pablo Kuczynski stelde op een zakentop in de zijlijn van de APEC-top vast dat protectionisme zowel veld wint in het VK als in de VS. Hij voegde er aan toe dat het fundamenteel is dat de wereld opnieuw groeit en het protectionisme verslagen wordt. Aan iedereen die protectionisme voorstaat, beval hij aan zich de economische geschiedenis van de jaren dertig uit vorige eeuw te herinneren. Zijn oproep viel niet in dovemans oren bij de Australische eerste minister Malcolm Turnbull die waarschuwde dat elke opstoot in protectionisme de inspanningen dreigt in het gedrang te brengen om uit de huidige zwakke groei te geraken. Zijn minister van handel Steven Ciobo verklaarde in de aanloop van de top aan de Financial Times dat indien het Trans Atlantic Partnerschip (TPP) dood verklaard wordt, Australië zijn volle gewicht zal plaatsen achter andere vrijhandelsinitiatieven voor de regio, namelijk de ‘Regional Comprehensive Economic Partnership’ (RCEP) evenals de ‘Free Trade Area of the Asia-Pacific’ (FTAAP) die China promoot. Turnbull voegde hier nog aan toe ‘Hoe meer toegang we voor onze export tot markten kunnen krijgen, des te beter het is.’
De Handelsminister voor Hongkong Greg So Kam-leung zei aan de pers dat alle APEC-ministers voor Handel unaniem bezorgd zijn over de anti-handelsagenda na de overwinning van de nieuw gekozen Amerikaanse president. Die heeft in zijn kiescampagne stellig beloofd het TPP -dat een vrijhandelszone wou instellen tussen de VS, Japan en nog 10 landen zonder China- dit ontwerp naar de prullenmand te verwijzen. De Japanse premier Abe, de Maleise premier Najib Razak en de Australische minister Ciobo beloofden nog Trump dit uit het hoofd te gaan praten, maar weinigen geloven in een volte-face. Overigens heeft de leider van de VS-Senaat beloofd dat het TPP niet ter stemming komt voor de nieuwe president aan de macht komt. Vietnam heeft al beloofd de ratificatie van het TPP te zullen uitstellen. De premier van Nieuw-Zeeland John Key heeft op de top gereageerd dat ‘indien de VS niet thuis geven, dan moet dat vacuüm opgevuld worden. China zal dat gaan doen’. Lachend zei hij toch nog te hopen op een geamendeerd ‘Trump Pacific Partnership’.

Visie China

De Chinese president Xi heeft alvast niet geaarzeld om in zijn toespraak resoluut de andere weg aan te prijzen. Xi Jinping bepleitte als algemeen principe dat elk regionaal vrijhandelspact breed, open en inclusief moet zijn. Gesloten of exclusieve pakten zijn uit den boze zinspeelde hij op het TPP dat China uitsloot. Hij pleitte om de regionale economie te openen door een FTAAP (de Vrijhandelsassociatie in de Azië-Pacific) als strategische keuze op lange termijn. In dit kader vond hij het leggen van betere verbindingen tussen de landen onderling prioritair en wil daartoe zelf de zijderoutes doortrekken naar Latijns-Amerika.
De Chinese president beloofde zijn land nog meer te openen voor de buitenwereld en herinnerde er aan dat China de voorbije jaren voor een kwart bijdroeg tot de economische groei wereldwijd. De komende 5 jaar zou China naar verwachting voor $8000 miljard invoeren, voor $600 miljard investeringen ontvangen en zelf $750 miljard investeren in het buitenland. Er kunnen ook 700 miljoen buitenlandse toeristische trips verwacht worden. Het proces over het FTAAP werd in 2014 op de APEC-top in Beijing gelanceerd en een algemene studie over mogelijkheden en uitdagingen is al klaar. Vicebuitenland-minister Li Baodong zei vorige week dat het FTAAP-plan de leegte kan opvullen die de TPP nalaat. Dit FTAAP is echter een vrijhandelspact op lange termijn voor de gehele APEC, in tegenstelling met de RCEP die eerder Azië/Pacific gericht is/was en waarvan de onderhandelingen bijna afgelopen zijn. Xi sprak de verwachting uit dat over het RCEP-handelsverdrag snel overeenstemming zou worden bereikt.

Reacties

Volgens de voormalige Australische diplomaat Joshua Meltzer bij Brookings Institution realiseren de landen in Azië zich na de Trump overwinning dat de enige regionale handelsovereenkomst die voorligt het ‘Regional Comprehensive Economic Partnership’ is. Volgens de South China Morning Post zijn nu ook de Japanse premier Shinzo Abe en de Maleise Handelsminister Mustapa Mohamed geïnteresseerd in het RCEP. De Chileense onderminister voor Handel Paulina Nazal Aranda verklaarde nog tot de laatste snik te zullen vechten voor de TPP desnoods zonder de VS, maar als dit toch niet doorgaat, dat ze ook interesse heeft in het RCEP. Ze onthulde nog dat ook Chili in dat geval is, maar Chili heeft al een bilateraal vrijhandelsakkoord met China. Senior adviseur Aziatische economieën bij het Center for Strategic and International Studies in Washington Matthew Goodman gelooft eveneens dat China nu in het vacuüm stapt dat de Trump administratie allicht zal vrijmaken.

In een opinie voor BNR vindt Bernard Hammelburg echter dat ‘Xi Jinping Trump de pas afsnijdt naar het (nvdr Latijns Amerikaans) continent, maar dat de ondernemer Trump, als CEO van de BV Amerika, dat niet zal accepteren, Xi ziet zijn kans en laat er geen gras over groeien’. Dit mag blijken uit zijn onderhoud met de Filipijnse president Duterte die steun kreeg omdat de Filipijnen volgend jaar de ASEAN leiden. President Rodrigo Duterte heeft tijdens zijn ontmoeting met Xi Jinping in Lima verklaard ‘zijn onafhankelijke politiek meer te gaan afstemmen op China ter ontwikkeling van Azië. Op die wijze worden de banden tussen de landen in de regio versterkt met China dat leidt in economische ontwikkeling’.  Xi beloofde dat de Filipijnse vissers ongehinderd toegang zouden blijven hebben tot het Scarborough Shoal.
Duterte zei op de top na zijn gesprek met president Putin nog dat zijn land allicht het voorbeeld van Rusland zal volgen en zich terugtrekken uit het Internationaal Strafhof van Den Haag. In de gesprekken tussen de presidenten Xi en Putin focuste deze vooral op de combinatie van het Chinese zijderoute initiatief met de versteviging van de vrijhandel met de Euraziatische Economische Unie.  Kortom na de klimaattop in Marrakesh heeft China in Lima opnieuw aangetoond dat het klaar is om internationaal een leidende rol op zich te nemen.
PS D. Trump heeft maandag bevestigd vanaf de eerste dag in functie de TPP te willen dumpen. De Japanse premier Abe vindt alvast een TPP zonder de VS zinloos. In Lima werd de hypothese van een TPP zonder de VS niet besproken.
Bronnen: SCMP, FT, Xinhua, BNR, DM, FD.nl