Het Vaticaan heeft een conferentie tegen de orgaanhandel georganiseerd. Daarop heeft het ook een afgevaardigde van de Volksrepubliek China uitgenodigd. Dat leidde tot enig protest. Hoe is de situatie vandaag in China?
De Pauselijke Academie van Wetenschappen in Rome organiseerde gisteren en vandaag een ‘Top over Orgaanhandel en Transplantatietoerisme’. Daarop is ook de Chinese dokter en voormalig viceminister van Volksgezondheid Huang Jiefu aanwezig.
Tegenover journalisten verklaarde Dr. Huang dat er vandaag op centraal niveau nultolerantie is voor het gebruik van organen van veroordeelden en voor orgaanhandel. Maar China heeft 1,3 miljard inwoners en daarom ‘ben ik zeker dat de wet hier en daar gebroken wordt’. Overtredingen worden gestraft. Hij riep ook op tot een internationale werkgroep tegen orgaanhandel binnen de Wereldgezondheidsorganisatie.
Protest en diplomatie
Elf moralisten en dokters uit verschillende landen hebben op initiatief van een ‘Internationale coalitie voor het beëindigen van orgaanroof in China’ in een brief tegen de Chinese aanwezigheid geprotesteerd. Zij twijfelen of China echt gestopt is met het gebruik van organen van veroordeelden. Feiten geven ze niet. Hun actie kwam wel in de grote Angelsaksische media.
In zijn antwoord schrijft bisschop Marcelo Sánchez Sorondo, de kanselier van de Academie: ‘De organisatoren willen dat de top een academisch project is en geen vehikel voor betwistbare politieke stellingen’.
Sommige waarnemers zien in gebeurtenissen een aanwijzing dat het Vaticaan en China dicht bij een akkoord over diplomatieke relaties staan. Het Chinese ministerie van Buitenlandse Zaken heeft echter verklaard dat er geen verband is. Het Vaticaan is de enige Europese staat die China niet erkent.
Organen van veroordeelden
Het systeem van orgaandonatie in China is grondig veranderd sinds 2005. Toen gooide onderminister van Volksgezondheid dr. Huang Jiefu het oude systeem internationaal in de openbaarheid. Hij erkende dat organen systematisch gerecupereerd werden van terechtgestelde misdadigers.
Het oude systeem betekende de facto gedwongen orgaandonatie door de misdadigers. En er waren geruchten dat executies soms gepland werden in functie van het transplantatiedossier eerder dan volgens de normale strafprocedures.
In 2007 richtte de regering een speciaal comité in om China over te schakelen op vrijwillige donatie. Dat comité werd en wordt geleid door dr. Huang. In 2011 kwam er een wet tegen orgaanhandel en in 2013 is een nieuw systeem ingevoerd om te bepalen aan welke ontvanger beschikbare organen toegekend worden. Sinds begin 2015 worden geen organen meer geoogst bij veroordeelden.
Vrijwillige donors
Door het wegvallen van veroordeelden als bron van organen moet China nu veel meer beroep doen op vrijwillige donatie. Dat wordt volop gepromoot. Het nieuwste initiatief komt van de betalingsapp Alipay van Alibaba. De 450 miljoen gebruikers kunnen zich met enkele klikken registreren als donor.
De Chinese traditie wil dat het lichaam ongeschonden begraven wordt om de geest rust te verschaffen. Dat maakt vrijwillig donorschap moeilijk. Het wantrouwen van de familie van de overledene is een andere rem.
Wanneer een nationaal geregistreerde donor overlijdt, komen drie organisaties in actie. Het Rode Kruis bevestigt het overlijden en verifieert of de organen geschikt zijn voor transplantatie. Dan selecteert de gespecialiseerde lokale organisatie een ontvanger via de database van het nationale orgaantransplantatie centrum. Dan voert een ziekenhuis de transplantatie uit. In een ideale wereld zijn die drie actoren onafhankelijk.
Maar in de praktijk zijn de organisaties die een ontvanger selecteren vaak dokters verbonden aan ziekenhuizen die de transplantaties doen. Het Rode Kruis werkt onafhankelijk, maar in de praktijk hebben ziekenhuizen soms een gespecialiseerde dokter die zowel het petje van het Rode Kruis als dat van de selectieorganisatie draagt.
Die belangenvermenging leidt tot argwaan bij de familie van de donor. Zal het ziekenhuis wel alles doen om de donor te redden en zo de kans willen lopen enkele goede organen te zien verloren gaan?
Orgaanhandel
Het tekort aan beschikbare organen leidt tot het ontstaan van een illegale handel in organen van levende donoren. De Chinese wet verbiedt het betalen van een levende donor. Maar de nood aan organen maakt dat met deze illegale handel geld te verdienen is. Regelmatig worden organisaties, die door middel van betaling bij levende donoren organen wegnemen, opgerold.
Overigens worden transplantaties niet alleen door gebrek aan donoren afgeremd. Er zijn gaten in het verzekeringssysteem. De ziekteverzekering betaalt uitsluitend niertransplantaties terug. Voor een levertransplantatie moet men zelf ongeveer 300.000 yuan (40.000 euro) betalen.
Cijfers
Volgens de cijfers van Xinhua waren er in het eerste semester van 2016 in totaal 1.795 verwijderingen van organen, een jaarstijging met 45%. In heel 2015 waren er 2.766 En dat was op zijn beurt meer dan 2013 en 2014 samen. De cijfers illustreren hoe het aantal vrijwillige donoren van jaar tot jaar toeneemt.
Nog volgens Xinhua is er een jaarlijkse behoefte aan 300.000 organen en gebeuren er slechts ongeveer 10.000 transplantaties. Andere bronnen hebben het over 11.300, 15.500 of zelfs 28.000 transplantaties in 2016.
Einde 2016 waren er in heel China 80.000 (volgens een andere bron 140.000) geregistreerde donoren. In percentage van de bevolking is dat nog één van de laagste ter wereld.
Bronnen: Caixin, China Daily, Global Times, Guardian, New York Times , BBC
