De kwestie Taiwan speelt weer op. Krijgen diegenen die spreken over een nieuwe koude oorlog, tussen de VS en China, gelijk? Is er naast de handelsoorlog en het Koreaanse geschil een nog gevaarlijker conflict ophanden?
Vele ogen zijn gericht op de protectionistische zetten en tegenzetten die de verhouding tussen de twee economische machten op een riskante manier verstoren. Wat er rond een betwist gebiedsdeel van China aan het gebeuren is moet intussen niet uit het oog worden verloren.
Territoriale integriteit
Het Chinese Volksbevrijdingsleger heeft in de Straat van Taiwan op 18 april oefeningen gehouden met echte munitie. Op 19 april voerde een formatie van de Chinese luchtmacht ‘eilandpatrouilles’ uit. In beide gevallen volgde een officiële verklaring dat het leger klaar wil zijn ‘om de soevereiniteit en de territoriale integriteit van China te vrijwaren’. Eerder zei Cui Tiankai, de Chinese ambassadeur bij de VS: ‘iedereen die probeert Taiwan van China te scheiden zal merken dat China alles in het werk zal stellen om zijn soevereiniteit en territoriale integriteit te beschermen’.
Achter Taiwan, de VS
De Chinese oefeningen zijn in zekere zin een reactie op eerdere manoeuvres van Taiwan. Verder volgen ze op overmoedige woorden van de Taiwanese politica Tsai Ing-wen (‘wij zijn geen pion van de VS, wij bepalen het spel zelf’). De boodschap van Beijing is echter ongetwijfeld in de eerste plaats bedoeld voor Washington.
Onder de paraplu van Washington
Gebeurtenissen rond Taiwan hebben altijd alles te maken met de verhouding tussen de VS en China. Het eiland heeft zich in 1949 de facto afgescheiden van het moederland China toen de burgeroorlog door de Communistische Partij en haar bondgenoten was gewonnen. China heeft zich niet neergelegd bij de afscheuring en zal dat ook nooit doen. Militaire steun van de VS heeft er decennia lang voor gezorgd dat de afscheuring kon voortduren en een feit is tot de dag van vandaag.
Onder de paraplu van Washington heeft een separatistische partij in Taiwan onlangs de parlementsverkiezingen gewonnen. De separatistische politica Tsai Ing-wen is hierin geslaagd omdat de kiezers ontevreden waren over het beleid van haar voorgangers. Volgens degelijke onderzoeken is de overgrote meerderheid van de eilandbewoners inderdaad niet gewonnen voor formele onafhankelijkheid. Ze prefereren immers de status quo.
De hoop van China
Beijing wil uiteraard op vreedzame wijze de hereniging bewerkstelligen. De economische betrekkingen tussen het moederland en ‘de afvallige provincie’ zijn steeds inniger geworden. De wederzijdse handels- en industriebelangen groeien door.
Geopolitiek lijkt het ook te lukken. Tussen 1971 en vandaag hebben bijna alle landen in de wereld officieel erkend dat er maar 1 China is en dat het eiland Taiwan daar deel van uitmaakt. Gezien de internationale verhoudingen was het voor de VS in de jaren 70 gunstiger om zijn beleid tegenover China en Taiwan bij te stellen. Zal Washington onder Trump hierop terugkomen?
Drie communiqués
Washington gaat in elk geval steeds provocerender in tegen drie verklaringen waarin de VS na onderhandelingen met China zijn visie op de kwestie Taiwan had uiteengezet. Het gangbare beleid van de VS tegenover het eiland, de ‘Eén China-politiek’, wordt immers verlaten. In 1972 erkende de VS onder president Nixon dat alle Chinezen één verenigd en onverdeeld China willen. In 1979 liet president Carter de VS diplomatieke betrekkingen aanknopen met de Volksrepubliek China. Washington erkende dat in Beijing de enige wettige regering van China zit. De VS verbrak ook de diplomatieke relaties met Taiwan. Ze zouden alleen nog economische en culturele relaties onderhouden. China en de VS wilden een militair treffen rond Taiwan voorkomen. In 1982 beloofde president Reagan dat de levering van wapens aan Taiwan geleidelijk zou verminderen.
Het nieuwe abnormaal
Tsai Ing-wen heeft in 2016 meteen het aantreden van Trump verwelkomd door middel van een telefonische felicitatie. De nieuwe Amerikaanse president nam de telefoon op. Het leek een diplomatieke flater, want een erkenning van Tsai Ing-wen als staatshoofd. Nadat het stof hierover was gaan liggen bleef het een tijd stil. Nu echter wekt president Trump de indruk dat hij een bondgenoot is van de lobby tegen de ‘Eén China-politiek’. Of is het eerder die groep die Trump in zijn greep heeft?
De hoop van de lobby tegen Beijing
Politici die de ‘Eén China-politiek’ verwerpen hebben de Senaat in 1982 de tekst laten opstellen met 6 punten om Taiwan gerust te stellen. Washington zou vaag blijven over de wapenleveringen en geen datum aankondigen voor de stopzetting ervan. De VS zou Taiwan militair helpen mocht de Volksrepubliek de hereniging willen afdwingen met wapengeweld. De invloed van die politieke stroming heeft in 1996 geleid tot een gevaarlijke crisis toen president Clinton de Amerikaanse oorlogsvloot naar het gebied stuurde als antwoord op raketproeven en militaire oefeningen van China.
Drie provocaties
Peter Navarro (l.) 1e adviseur inzake handel, maar ook auteur van Death by China
De huidige president en zijn team hebben recent beslissingen genomen die weer duidelijk afbreuk doen aan het diplomatieke beleid. Ze strijken China opzettelijk tegen de haren in. Washington nam in maart de Taiwan Travel Act aan. Voortaan zijn wederzijdse bezoeken tussen hooggeplaatste politici van de VS en Taiwan volgens die wet toegestaan. Het US State Department, het ministerie van Buitenlandse Zaken, heeft vervolgens zijn goedkeuring gegeven aan de verkoop van hoogwaardige technologie voor onderzeeërs door Amerikaanse bedrijven aan Taiwan. Er is gezinspeeld op een bezoek aan Taiwan van John Bolton, de Nationale Veiligheidsadviseur van president Trump. Dat zou op de agenda staan voor juni.
Trumpcard of spelletje Risk?
Er is een theorie dat Trump, gewend aan het loven en bieden in zakendeals, Taiwan inzet als drukmiddel in zijn economische worsteling met China. Het is anderzijds niet ondenkbaar dat sommige adviseurs van de president naast de handelsoorlog nog een front willen openen. Zij zien China als een bedreiging voor de alleenheerschappij van de VS in Azië. Steun aan het separatisme in Taiwan kan niet anders worden gezien dan als een bedreiging van de Chinese territoriale integriteit. Een zeer riskante business dus voor mr. Trump en voor de wereldvrede.
Bronnen: Xinhua, BBC, Global Times, Wikipedia
