Trump ziet Taiwan als ruilmiddel

China begint zich zorgen te maken over de houding van de toekomstige Amerikaanse president Trump, na nieuwe uitspraken vorig weekend. Om handelsvoordelen af te dwingen dreigt hij ermee de Amerikaanse politiek tegenover Taiwan te herzien. 

Een mini-storm rond een telefoongesprek met de regeringsleidster van Taiwan kort na de verkiezingen ging nog liggen; Trump had zelf het gesprek gerelativeerd en de huidige ploeg van het Witte Huis bevestigde dat het aan de relaties tussen de VS en China niets veranderde. Daaropvolgende twitter-aanvallen van Trump op de Chinese buitenlandse handelspolitiek sloten aan bij de verkiezingscampagne. Ze konden nog doorgaan voor stoere praat in afwachting van echte gesprekken over de handelsrelaties. Vervelender waren uitspraken over de Chinese aanwezigheid in de Zuid-Chinese Zee. Die konden gezien worden als aanvallen op de soevereiniteit van China.
Echt zorgwekkend worden de uitspraken van Trump in een interview op Fox News dit weekend. Hij had het over de Amerikaanse “Eén-China politiek”. Die is in 1972 overeengekomen met Beijing door toenmalig president Nixon en vastgelegd in het Shanghai Communiqué. Dat  houdt in dat de VS maar één China erkent, waar Taiwan deel van uitmaakt. Dat standpunt is in de voorbije 45 jaar nooit in twijfel getrokken. Trump verklaart nu: “Ik weet heel goed wat de ‘Eén-China politiek’ is. Maar ik zie niet in waarom wij er aan gebonden zouden zijn tenzij we een overeenkomst met China kunnen bereiken over andere zaken zoals handel”. Westerse media interpreteren dit alsof Trump het oude engagement van de VS wil gebruiken als ruilmiddel om handelsvoordelen af te dwingen.

China moet reageren

Met dit standpunt heeft Trump China echt wakker geschud. De eenheid van China, en het vroeg of laat opnieuw opnemen van Taiwan binnen China maakt deel uit van de harde kern van Chinese doelstellingen. De Chinese regering wil en kan op dit punt niets toegeven. De dreiging van Trump om dat opnieuw ter discussie te stellen en er handelsvoordelen voor te eisen is een ernstige provocatie.
De woordvoerder van het Chinese ministerie van Buitenlandse Betrekkingen toonde zich op de persbriefing maandag erg ongerust: “de ‘Eén-China politiek’ vormt de politieke hoeksteen voor een gezonde ontwikkeling van de Chinees-Amerikaanse betrekkingen”.
De nationalistische overheidskrant Global Times blaast warm en koud tegelijk. De krant relativeert de uitspraken van Trump door zijn gebrek aan diplomatieke ervaring en slechte raadgevers rond hem. De krant denkt dat hij, eenmaal ingezworen als president, wel uit een ander vaatje zal moeten tappen. Tegelijk roept de krant de Chinese regering op zich politiek, economisch én militair voor te bereiden op stormen in de Chinees-Amerikaanse betrekkingen. Het waarschuwt ook Taiwan om geen pion te worden in een riskant geopolitiek spel van Trump.

Warm en koud

Maar de boodschap van Trump is niet altijd even ondubbelzinnig. Twee benoemingen gaan juist in de richting van een zoeken naar betere relaties.
De Amerikaanse ambassadeur in Beijing wordt de gouverneur van Iowa, Terry Branstad. Hij is in contact met China sinds 1985, toen een Chinese delegatie met de toen 31-jarige Xi Jinping Iowa bezocht. Branstad is een verdediger van de uitvoer van landbouwproducten uit Iowa naar China en noemt Xi een ‘oude vriend’. Zakenkringen in de VS verwachten dat hij een sterke voorvechter van economische relaties zal zijn, in zoverre Trump hem dit toestaat.
De minister van Buitenlandse Betrekkingen wordt Rex Tillerson, is de ceo van Exxon Mobile. Hij heeft goede zakenrelaties met Rusland en ontving een ereteken uit handen van president Poetin. Hij heeft geen politieke ervaring maar wel zakenrelaties in de wereld en staat bekend als vlotte onderhandelaar. Op het eerste gezicht dus geen havik, maar het blijft koffiedik kijken wat zijn houding tegenover China en Azië zal zijn.

Obama ook op ramkoers

Een element dat de Chinees-Amerikaanse betrekkingen nu al in zwaar water brengt is de weigering van de regering Obama om vanaf 11 december een oude belofte te honoreren. Toen China in 2001 tot de Wereldhandelsorganisatie (WTO) toetrad beloofden de andere leden om uiterlijk vijftien jaar later de handelsdiscriminatie tegen China als ‘niet-markteconomie’ stop te zetten. Die deadline was op 11 december maar zowel de VS als Japan willen zich niet aan hun belofte houden. De VS heeft op de valreep nog anti-dumping heffingen ingesteld voor Chinese wasmachines en een onderzoek geopend naar vermeende dumping van Chinese multiplex platen. De EU houdt zich formeel wel aan haar belofte maar probeert via een omweg nieuwe discriminatie in te voeren: bovendien zijn de Europese regels niet tijdig aangepast.
China heeft aangekondigd zijn belangen te zullen verdedigen. Er is al een formele klacht bij de WTO, maar die kan jarenlang aanslepen voordat er een besluit is. Er kunnen eventueel ook onmiddellijk Chinese heffingen op de invoer van westerse producten komen.
Sinds vorige week wordt in Groot-Brittanië  de 60ste documentaire film vertoond van John Pilger: The coming war on China. De film heeft het vooral over de weinig bekende voorbereiding op een oorlog met China door de regering Obama met Hillary Clinton als minister van Buitenlandse Betrekkingen. De uitspraken van Trump maken de film meteen een stuk actueler.
Bronnen: Caixin, SCMP, Global Times, People’s Daily, Xinhua