China heeft meer dan 5 soorten natuurgebieden met eigen meesters en deze gebieden kunnen zowel nationaal erkend of meer van lokaal belang zijn. Naast de talrijke schoonmoeders is ook de relatie met het toerisme problematisch want vaak zorgt dat voor het inkomen in de te beschermen gebieden. Ook de lokale gemeenschappen worden nog te weinig betrokken bij de uitbating van de natuurgebieden.
Jiuzhaigou in Sichuan
China is na Brazilië en Columbia het land met de rijkste biodiversiteit in de wereld: het telt 35.000 soorten planten en 6481 gewervelde dieren, 2000 soorten bomen en 6000 soorten struiken. Bij de planten zijn er 17.300 typisch inheems en bij de gewervelden 667. Als landbouwland met een geschiedenis van 7000 jaar telt China 1938 huisdieren en 10.000 soorten gewassen. Vooral de natuurreservaten spelen een belangrijke rol bij de bescherming van de biodiversiteit. In 2009 telde China 2541 natuurreservaten die 17% van de oppervlakte beslaan. Vooral tussen 1999 en 2007 werden nieuwe reservaten erkend en toegevoegd. Toch eist de verstedelijking en de industrialisering van de laatste decennia een zware tol. Het aantal rijst-variëteiten viel van 46.000 in de jaren vijftig terug tot een duizendtal in 2006, het aantal lokale maissoorten daalde tijdens deze periode van 10.000 tot bijna nul. Een studie over de biodiversiteit uit 1998 raamde dat 23 % van China’s zoogdieren bedreigd worden, 14% van de vogels, 4,5% van de reptielen, 2,4% van de amfibieën en ook van de vissen, 28% van de naaktzadige en 13% van de bedektzadige planten. Het zijn de natuurreservaten die de belangrijkste toevluchtsoorden zijn voor het behoud van de biodiversiteit in situ: daar leeft meer dan 80 % van de wilde dieren en 65% van de hogere beschermde plant-variëteiten.
Het eerste natuurreservaat Dingshushan in Guangdong dateert uit 1956, maar ondertussen zijn er 335 nationale reservaten die 10 % van het grondgebied beslaan, de overige 2200 zijn provinciale reservaten. Behalve deze reservaten die onder de coördinatie vallen van het ministerie van Milieu, zijn er in China echter nog 5 andere soorten beschermde gebieden. De nationale parken vormen nog een groep van beschermde gebieden die afhangt van het Ministerie van Huisvesting en Stedelijk-Rurale Ontwikkeling. Eind 2011 waren er 698 nationale parken die 1,3 % van het grondgebied beslaan: alle als werelderfgoed beschermde gebieden liggen in deze nationale parken: het gaat om 26 gebieden met cultureel erfgoed, 8 landschappelijke gebieden en 4 gemengd culturele en landschappelijke gebieden. Daarnaast bestaan er nog 2583 beschermde bosgebieden die afhangen van het ministerie van Bosbouw en ook goed zijn voor 1,3% van het grondgebied. Voorts telt China nog 305 natte beschermde gebieden waarvan er 35 in de internationale Ramsarlijst staan. Dit is echter nog niet alles. De 340 geoparken zijn dan weer beschermde gebieden die afhangen van het Ministerie van Grond en Grondstoffen en goed zijn voor 0,9% van het grondgebied. Tenslotte zijn er nog 475 nationale waterparken. Alles bijeen is zowat 20% van het grondgebied beschermd in een of andere vorm.
Afbakening
Zhangjiajie bosnatuurgebied
In de Chinese natuurgebieden leven 30 tot 60 miljoen personen. De natuurreservaten worden dan ook onderverdeeld in 3 zones: elk reservaat heeft een kernzone, een bufferzone en een experimentele zone. De kernzone met waardevolle fauna en flora mag niemand betreden en ook wetenschappelijk onderzoek is in regel niet toegestaan. Dat kan enkel in de bufferzone. Buiten de bufferzone zijn experimenten, bezoeken, onderzoeken en onderwijs toegelaten evenals het tam maken van dieren en het kweken van planten. Bewoners van de reservaten of de bezoekers moeten zich schikken naar de regels: boomkappen, begrazing, jagen, vissen en het verzamelen van kruiden zijn onder meer verboden. Personen die de bufferzone willen betreden, hebben een speciale toestemming nodig. Ook toeristische en fabricageactiviteiten zijn verboden in de kernzone van de reservaten. Bij de nationale parken is de reglementering wat losser: het doel daar is eigenlijk het gebruik door de bevolking en recreatie, zij het ook met bescherming van de site. De facto laat de afbakening van de zones echter veel te wensen over. Uit onderzoek blijkt eveneens dat een derde van het personeel in de beschermde zones onvoldoende opgeleid is. In de praktijk nemen sommige bestuurders van reservaten het niet te nauw met de reglementering en laten toch toeristische activiteiten toe die geld in het laadje brengen en juist soms zorgen voor de opbrengsten om de beschermingstaak met succes te kunnen garanderen. Wat financiering betreft, bekostigt de nationale overheid enkel de infrastructuurkosten bij de reservaten van nationaal belang. De salarissen en operationele kosten worden in het algemeen betaald door de provincie of het arrondissement. Helaas zijn het vaak arme streken waar veel natuurgebieden te vinden zijn. Het is niet abnormaal dat de lokale bevolking als ze minder economische activiteiten mag uitoefenen, om een ernstige schadeloosstelling vraagt.
Neem bijvoorbeeld de aan biodiversiteit-rijke provincie Yunnan: eind 2005 waren al 198 natuurgebieden opgericht die 10 % van het provinciale oppervlak bestrijken. De etnische minderheden hebben echter hun eigen soms complexe systemen om de grond te cultiveren. De meeste Tibetanen zijn herders, Lisu & Jinuo wisselen verschillende manieren van grondgebruik af, Hani doen aan terrasbouw, de Kucong & Dulong jagen veel, Dai en Bai verbouwen intensief laaggelegen padies (rijstgebieden). Ngo’s hebben de provinciale overheid van Yunnan aangespoord te experimenteren met een meer internationaal model tot bestuur van de natuurgebieden. Daartoe werd het provinciaal National Park Management Office opgericht dat -geadviseerd door een wetenschappelijke raad van experten- in 2009 een alomvattend plan heeft opgesteld voor de provinciale domeinen. Als de regelgeving nauwlettend wordt nagelezen, staat dat naast het behoud van de natuur, inkomens kunnen komen via toeristische concessies. Zo heeft de Yunnan Tourism Development Group in 2012 ongeveer 500 miljoen yuan investeringssteun beloofd voor de infrastructurele uitbouw van het Laojun-berggebied, maar uit de details blijkt dat ze de eerste 5 jaar niets van de opbrengsten terug aan het domein moeten teruggeven. Zo zullen maar weinig fondsen beschikbaar zijn voor de lokale gemeenschap.
De regering heeft van haar kant in 2011 nog 150 miljoen yuan besteed aan het goedkeuren van 16 nieuwe reservaten, de aanpassing van 6 bestaande reserves en ook voor het beter beheer van 69 andere. Het is eigenlijk in de nasleep van de in 1992 getekende Conventie over Biologische diversiteit dat diverse actieplannen werden afgekondigd en de regelgeving op de natuurreservaten werd afgekondigd in 1994. In 1998 trad het Programma in werking voor de Bescherming van de Natuurbossen. Dat voorziet in een schadeloosstelling van 75 yuan per ha bos die nu tot 300 yuan kan oplopen in bepaalde provincies. Het meest relevant voor de reservaten was het Programma voor het Behoud van de Wilde Dieren en de Ontwikkeling van de Natuurgebieden. Daarin investeerde de regering 1128 miljard yuan tussen 2001 en 2005. Vanaf 2006 volgde dan een Programma voor het Behoud van de Natte Gronden waarin tussen 2005 en 2010 een gigantische 4.236 miljard werd geïnvesteerd waarvan 1602 miljard enkel voor het behoud van deze natte natuurgebieden. De beschermde gebieden omvatten 90 % van de ecosystemen te land, daarnaast heeft een vijfde van de bossen een beschermd statuut en zowat de helft van de natte natuurgebieden. Vermits we het in een vorig artikel uitgebreid hadden over bomen, steppen en weiden zullen we het nu wat uitvoeriger hebben over de vochtige natuurgebieden en de zeeparken. We laten dus even de 340 aardrijkskundige parken terzijde waarvan er 138 nationaal erkend zijn en goed zijn voor 0,9% van het grondgebied.
Water
Hoewel China maar op de negentiende plaats wereldwijd staat qua beschikbaarheid van water per hoofd, staat China vierde wereldwijd wat betreft de natte natuurgebieden. China telt 3 soorten natte gebieden op het grondgebied: moerassen, zones rond meren en bij rivieren. Volgens een eerste onderzoek tussen 1995 en 2002 had China 13,7 miljoen ha moerassen, 8,3 miljoen ha natte gebieden bij meren en 8,2 miljoen bij rivieren. Daarin zwemmen 1118 soorten vissen, vliegen 271 soorten vogels waarvan 56 onder staatsbescherming staan en voorts bieden ze een habitat voor 31 van Aziës bedreigde vogels, 9 van de 15 kraanvogels en 50 soorten (30%) ganzen en eenden. Ook 321 amfobieën, 122 soorten reptielen 31 zoogdieren en 2276 hogere planten tref je in deze natte gronden. China telt nu 63 miljoen ha natte beschermde gebieden, 10% van de totaliteit wereldwijd waardoor het op de vierde plaats komt. Volgens de Conventie van Ramsar bezit China 192 natte sites van internationaal niveau, zowat een vijfde van deze in Azië. Door de bevolkingsdruk en de economische ontwikkeling gedurende de 4 laatste decennia verdwenen 13 % van China’s meren en Wan Yanhui raamt dat 40 % van de belangrijke natte gebieden bedreigd zijn met ontaarding. Uit een vier jaar durende studie van het Institute of Remote Sensing Applications blijkt dat tussen 1978 en 2008 bij de 91 nationaal 
beschermde watergebieden er voor 8152 km² verloren ging. 80 % van deze watergebieden zijn maar pover beschermd. Zo werden 100 villa’s gebouwd in het Hebi National Wetland Park. Volgens directeur Ma Guangren van Wetland Conservation and Management Center bij het Bosbestuur was de recente droogte in 5 zuidwestelijke provincies gedeeltelijk toe te schrijven aan de teloorgang van de watergebieden. Volgens Ma komt er tegen 2014 een betere bescherming op nationaal vlak en zijn 11 provincies al klaar met een betere lokale regeling.
Aan zee bevinden zich nog 170 verschillende kustnatuurgebieden waarvan 32 van nationaal niveau en 110 van lokaal niveau. 30 heten “speciaal” te zijn, waarvan 16 van nationaal niveau. Voeg daarbij nog 200 reserves voor vissoorten en gesteld kan worden dat 40% van de te beschermen wilde vissen gedekt zijn door deze natuurgebieden. Aansluitend waren er eind 2009 nog 118 beschermde gebieden voor wilde plantensoorten. China’s zeeën tellen meer dan 20.000 aan/in zee levende soorten, meer dan een tiende van het wereldtotaal: het gaat om 1694 vissoorten, 90 soorten koppotigen, 300 soorten garnalen en 600 soorten krab. We hebben het dan nog niet over de 744 soorten algen, waarvan honderd met een economische waarde. Het ministerie heeft in de nabijheid van 36 rivieren en 14 meren beschermde gebieden speciaal voor de bescherming van de genetische soorten in het water wat 100 speciën kan redden. Regelmatig wordt gedurende een tijdspanne een visverbod afgekondigd.
Onderzoek
Een wetenschappelijk onderzoek heeft een steekproef gedaan bij de uitbaters van de natuurgebieden naar de problemen die zij ervaren en deze zijn zesvoudig. Vooreerst wordt geklaagd over een te versnipperde voogdij met de 5 ‘schoonmoeders’: in het 
Binnen-Mongoolse Xilinguole-reservaat bijvoorbeeld vallen de dieren en de gronden onder bosbouw, de rivieren onder het Waterbestuur, weiden en vissen onder Landbouw. Ook de opdeling tussen nationale en meer lokale reservaten draagt niet bij tot de duidelijkheid. De overdracht van de bevoegdheid van nationaal naar de provincies maakt ook lang niet iedereen gelukkig: in 2009 ontving een derde van de natuurreservaten geen steun voor de ontwikkeling van de infrastructuur. Een ander problematisch punt is de participatie van de lokale gemeenschappen. Er bestaan projecten met participatie van de lokale bevolking, maar dit was in 2009 niet het geval in 45% van de onderzochte projecten. Bij 14% bestaan zelfs geen plannen daarvoor. Laatste probleem is de verhouding met het toerisme dat bij sommige natuurgebieden instaat voor de helft van het inkomen. Ongeveer 65% van de natuurreservaten hebben faciliteiten om de toeristen te onthalen.
Tibetplateau
Dat administratieve bureaucratie niet noodzakelijk de vooruitgang afremt van de natuurgebieden kunnen we zien op het Tibetaans hoog plateau. Dit plateau valt administratief onder de provincie Qinghai en de A.R.Tibet plus de provincie Sichuan. Niet toevallig heeft deze zone het meest erkende natuurgebieden. Vooral het driestromenland waar de Gele rivier, de Jangtse en de Lancang (Mekong) ontspringen,heeft een gevoelige functie als ‘watertoren van Azië’. Qinghai heeft tot nu toe 7 natte reservaten erkend die 30% van de provincie beslaan. De regering betoelaagde de afgelopen jaren 30 miljoen yuan voor natuurgebieden in Qinghai en voor 264 miljoen in de A.R. Tibet waar de beschermde gebieden al 34 % van het grondgebied uitmaken. Dit is nog maar een peulenschil met de miljarden die naar 22 sub projecten in Sanjiangyuan (Driestromenland) gaan, maar in dit bedrag zitten gelden ook voor bebossing en miljarden toelagen voor herders die het grazen opgeven. 10.000 gezinnen hebben zich gevestigd in permanente huizen. Remote sensing toont echter aan dat de weilanden in dit driestromenland met 245 km2 aangroeiden en het Tweelingenmeer met 166 km2. Het gebied telt nu ook 15.000 meer Tibetaanse antilopen vergeleken met 10 jaar geleden. Ook dit jaar krijgt Sanjiangyuan een miljard steun yuan van de regering, maar dit betreft het laatste jaar uit een periode van 9 jaar.
Yarlung Zambo
De A.R. Tibet bouwt van zijn kant drie natuurgebieden uit die toeristen moeten lokken. Het Yarlung Zangbo River (Brahmaputra) Grand Canyon natuurgebied werd al geopend. Het Qomolangma (het natuurgebied rond de Everest) en het Nam Co nationaal natuurgebied zullen volgens het hoofd van het Tibetaans toerisme klaar zijn tegen 2015. Elk natuurgebied zal een beheerscomité hebben dat instaat voor planning en bestuur en verantwoordelijk zal zijn voor de milieubescherming, de aanleg van openbare faciliteiten en de commerciële operaties binnen het natuurgebied. De provincie Sichuan keerde van zijn kant 54 miljoen yuan uit om het Tibetaans plateau te beschermen. Sinds het Zogye natuurgebied in 2002 werd ingesteld, hebben de herders die het grazen opgaven jaarlijks 250.000 yuan ontvangen. Het Huahumeer zag zijn oppervlakte verdrievoudigen. Toch is om de karwei te klaren volgens ecologen 4 miljard nodig. Kortom het instellen van natuurgebieden heeft een dynamiek op gang getrokken die weliswaar nog verder moet uitgediept worden en niet zonder uitdagingen is, maar toch niet meer te stuiten. Premier Li Keqiang beloofde recentelijk een administratieve vereenvoudiging: hopelijk wordt het ministerie van Milieu dan meer in de praktijk dan in de theorie de hoofdbestuurder van de natte natuurgebieden.
Selecte bibliografie
JILIANG XU ,ZHENGWANG ZHANG,WEN JING LIU and PHILIP MC GOWAN, 2012 Fauna & Flora International, Oryx, 46(4), 554–562 doi:10.1017/S0030605311000810, A review and assessment of nature reserve policy in China: advances, challenges and opportunities
D.Q. Zhou a, R. Edward Grumbine , Biological Conservation 144 (2011) 1314–1321 , National parks in China: Experiments with protecting nature and human livelihoods in Yunnan province, Peoples’ Republic of China (PRC)
China’s Fourh National Report on Implementation of the Convention on Biological Diversity, Ministry of Environmental Protection November 2008
2001 Report of the State of the Environment in China, Ministry of Environmental Protection of PRC
The Protected Areas in China Weihua QIN(秦卫华), Nanjing Institute of Environmental Science, Ministry of Environmental Protection of P.R.China, March 28,2012
Xinhua “China Focus”: “Wetland Coverage Expands Amid Collective Efforts”, Xinhua, Saturday, 02/02/2013
People’s Daily, China Establishes over 1,700 Protected Areas, 09/09/2003
Regeringswitboek: http://www.china.org.cn/english/MATERIAL/170393.htm
Goede samenvatting! Dank u wel!