Als voorbeschouwing bij de G 20-top te Hangzhou volgende week alvast dit beeld over de ontwikkeling van de miljoenenstad vooral gedurende de laatste tientallen jaren
De eeuwenoude stad rond het Westelijk meer Hangzhou mag volgend weekend de G20 onthalen. Hangzhou dat de afgelopen 3 decennia een grote evolutie en verstedelijking doorlopen heeft, probeert onderzoek, economie en werk binnen een aangenaam milieukader te laten gedijen.
Stedelijke, voorstedelijke en rurale gebieden van Hangzhou
Hangzhou bevindt zich in de Jangtserivierdelta aan de Baai van Hangzhou op 180 km ten zuidwesten van Shanghai, in de provincie Zhejiang. In totaal telt het 9 miljoen inwoners waarvan 73 % stedelingen. Het gebied beslaat 16.596 km2 waarvan de bebouwde agglomeratie 3000 km2 uitmaakt. De stad staat al lang bekend als een van de mooiste steden in China met vooral het Westelijk meer. Onder de Zuiderse Song dynastie was Hangzhou de hoofdstad en de stad geldt dus als een van de 7 voormalige hoofdsteden van China. Gedurende de Sui Dynastie werd het 1762 km lange grote kanaal gegraven dat Hangzhou met Beijing verbindt. De bevolking groeide van 200.000 in het jaar 1100 tot ongeveer 450.000 in 1170. Tegen 1276 waren er naar schatting meer dan een miljoen bewoners waardoor het in die tijd de volkrijkste stad ter wereld was toen. Gedurende de Ming- en Qingdynastie was Hangzhou vooral bekend als centrum voor het weven van zijde. Tijdens de 20-ste eeuw verloor Hangzhou zijn economische betekenis ten voordele van Shanghai. Vooral nadat Pudong erkend werd als drakenhoofd van Jangtseregio ging de stedelijke ontwikkeling ook in Hangzhou sterk vooruit door de economische ontwikkeling van de gehele delta. De stad telt nu 9 stedelijke districten, twee satellietsteden en twee rurale kantons. De Qiantang rivier loopt door de stad. Traditioneel ontstond Hangzhou ten oosten van het westelijk meer. Het is pas na 2000 dat bij de stedelijke ontwikkeling de rivier werd overgestoken en het nieuwe centrum bezuiden de rivier werd uitgebouwd.
Evolutie
Evolutie stedelijke kern(en)
Na het ontstaan van de Volksrepubliek werden industriezones geschapen op enkele kilometers ten oosten van de bebouwde kern. Voor de hervormingen die na 1978 begonnen, telde de stad haast geen gebouwen met meerdere verdiepingen. Vooral na 1992 groeide de economie van de stad snel. In 1991 werd met steun van de regering de ‘Hangzhou Hi-Tech Industrial Development Zone’ opgericht. In 1993 erkende de regering nog de ‘Hangzhou Economic & Technological Development Zone’ als ontwikkelingszone, een gebied van meer dan 100 km2. In deze zone bevinden zich nu bedrijven als Toshiba, Panasonic, Siemens, Bosch, Pepsi, Mitsubishi, LG, Coca Cola, Bayer, Danone… In 2000 volgde dan de erkenning van de 3 km2 grote ‘Hangzhou Export Processing Zone’ die zich bevindt nabij de haven en de luchthaven. De stedelijke groei en uitbreiding werd gedreven door de sterke economische ontwikkeling.
Tussen 1990 en 2000 geschiedde de aangroei vooral in de stadskern waarin de bevolking jaarlijks met 5,2% aangroeide. In de peri-urbane gebieden bedroeg dit tijdens dezelfde periode nauwelijks 0,5 % jaarlijks en de rurale gebieden verloren bevolking. In de periode nadien volgde een doorbraak. Van 2000 tot 2005 groeide het brp met jaarlijks 13,6 %. Tussen 2002 en 2006 kwamen er jaarlijks gemiddeld 12.000 gezinnen bij en enkel in 2006 groeide de bevolking met 53.000 personen. Deze toename was hoofdzakelijk toe te schrijven aan migratie. Uit de volkstelling van 2000 bleek dat twee derden van de migranten in de stadskern verbleef met een percentage van 38 %. Tussen 2001 en 2005 steeg de niet landbouwbevolking gevoelig en het privé autobezit verdubbelde. Enkel in 2005 nam de als stedelijke grond geklasseerde grond toe met 12,5 %. Vooral de groei naar het zuidoosten was sterk en deze werd gestimuleerd door de aanleg van infrastructuur zoals bruggen over de rivier.
In 2001 volgde de belangrijke administratieve hervorming waarbij de kantons Yuhang en Xiaoshan districten werden en dus deel gingen uitmaken van het stedelijk gebied. Daarbij werd het idee van de stad met één centrum verlaten ten voordele van meerdere centra om druk op de bevolkingsdichtheid af te doen nemen. Volgens Europese standaarden is zelfs de dichtheid in de rurale delen vrij hoog met 300 tot 1000 inwoners per km2. Huizen met 3 tot 4 verdiepingen zijn regel en de gemiddelde gecultiveerde oppervlakte per boer bedraagt maar 0,6 ha. Toch zijn de boeren welgesteld omdat ze woonruimte doorverhuren aan migranten of omdat ze werken in de lokale nijverheden. Dat de evolutie te Hangzhou tussen 1978 en 2008 succesrijk was, wordt zowel bewezen door de verhoging van het brp als van het inkomen. Het brp nam tijdens de beschouwde periode 40 maal toe en dit komt neer op een jaarlijkse groei van 11,17 %. Het brp per hoofd steeg 22 keer namelijk van 733 yuan in 1978 tot 77.230 yuan in 2008. De beschikbare woonoppervlakte voor stedelingen verhoogde van 8,8 m2 tot 22,4 m2 per hoofd en bij de landbouwbevolking van 23,3 m2 tot 69,7 m2.
Economisch
Skyline Qianjiang CBD
Het aandeel van de primaire, secundaire en tertiaire sector die in 1978 goed waren voor 27 %, 59 %, en 13 % van de economische bedrijvigheid veranderde tegen 2008 naar 2 %, 47 % en 50%: dus een gevoelige afname in de landbouw en een grote stijging in de diensten. De bevolking die aan landbouw deed, halveerde en de boeren gingen werken in de zgn. “town and village enterprises” (TVE). Terwijl de TVE-productie in 1978 nauwelijks 14 miljoen yuan bedroeg of nog geen half percent van de nijverheidsproductie, was dit tegen 2008 al opgelopen tot 675.000 miljoen yuan of 82 %. 2,63 miljoen arbeiders werkten in deze lokale bedrijven die goed waren voor 62 % van de tewerkgestelden in Hangzhou. Om de TVEs het gemakkelijker te maken, legden de inmiddels welstellende sub stedelijke overheden wegen en winkels aan. De rurale TVEs speelden zonder meer de sleutelrol bij het meer verstedelijken van Hangzhou. Vooral de toenmalige rurale kantons Yuhang en Xiaoshan waren belangrijk bij de suburbanisatie van de stadsrand. Personen daalden ook af uit de berggebieden om zich in de welvarende vlakte te gaan vestigen. Er gingen zich clusters vormen: in Tonglu maakten 200 firma’s 2 miljard balpennen jaarlijks; in Fuyang werd een kwart van de Chinese productie aan glasvezel vervaardigd, Xiaoshan telde 200 “veren en dons”-bedrijven. Doordat Xiaoshan door de lokale ondernemingen goed bij kas zat, kon het zich permitteren om er met nationale goedkeuring een ontwikkelingszone op te richten waar de belastingvoordelen voor nieuwe bedrijven dubbel zo lang duurden in vergeleking met andere zones.
Hoofdkwartier Alibaba
Naast de bloeiende lokale bedrijven ging ook de ‘Hangzhou High-Tech Industry Development Zone’ (HTIZ) met het hightech cluster een belangrijkere rol spelen. Bij de oprichting was het niet echt een industriezone, maar een gemengde zone voor elektronische toestellen in het noordwestelijk stadsdeel waar ook onderwijsinstellingen zich vestigden. Zo bevindt er zich de ‘Hangzhou University of Electronic Sciences and Technology’. De belangrijkste clustering gebeurde echter niet tussen de bedrijven onderling, maar wel tussen de kennis instellingen en de firma’s. Het gebied telt immers 78 onderzoeksinstituten, 16 hogescholen en universiteiten, 13 technische instituten, 19 onderzoekscentra natuurwetenschappen en 9 nationale beroepslaboratoria. De recentste tendens bij de bedrijven is zeker het onderzoek in het noordwesten te behouden, maar de productie te verhuizen langs de andere kant van de rivier waar de tweede zone van HTIZ kwam met het ‘Zhejiang Scientific and Technology Park’ in het geannexeerd Xiaoshan. Daar bevindt zich eveneens het 150.000 m2 hoofdkwartier van Alibaba, de onderneming die Hangzhou het meest belastingen opbrengt. Dit gebied Binjiang is met zijn hightech heus het Pudong van Hangzhou geworden en wordt ook graag de ‘Silicon Valley’ van China genoemd: bedrijven als Motorola, Nokia en Siemens, Alcatel, Microsoft, IBM en ZTE zijn er gevestigd. De vergadering van de G20 vindt plaats in Qianjiang New CBD waarvan het ‘Hangzhou International Conference Centre’ het meest in het oog springt, maar waar ook administratieve gebouwen zich bevinden en de mega Mix City Mall.
Ruimtelijke Ordening
Masterplan
Om de stadsontwikkeling in goede banen te leiden, beschikt de stad over een reeks instrumenten. Bovenaan staat het Masterplan dat voor de diverse niveaus de stedelijke lay-out uittekent, zowel de stedelijke en de rurale ontwikkeling op elkaar afstemt evenals de duurzame ontwikkeling van economie, samenleving en milieu. Belangrijke klemtonen in het Masterplan liggen op de ontwikkeling van transport en telecom; qua milieu ligt de focus op het behoud van de waterbronnen. Het Grondenplan probeert de gronden zo optimaal mogelijk te benutten. Voor het milieu heeft de stad nog zowel het ‘Ecological City Construction Plan and Ecological Forest Master Plan’ als het ‘Ecological Forest Master Plan’.
Strategisch plan
Hangzhou beschikt eveneens over een programma-plan voor stedelijke ontwikkeling dat het Strategisch Plan wordt genoemd. Het wil Hangzhou uniek maken als internationaal toeristische stad met een technologie intensief industrieel centrum, maar ook als milieustad. De stedelijke structuur benadrukt bijgevolg industriële ontwikkeling, toerisme en het landschap. Dit komt tot uiting in de structuur: een hoofdstad, drie secundaire stedelijke kernen, een dubbel hart (oude & nieuwe stadscentrum), twee ontwikkelingsassen (van noord naar zuid en de milieu-as rond de Qiantang-rivier), zes bewoonde clusters en zes groene gordels. De strategie bestaat uit ontwikkeling langs het zuiden, her aanpassing in het noorden, uitbreiding oostwaarts, optimalisering in het westen en natuurbehoud & toerisme in de gebieden Zixi en Zhuantang. Om het strategisch plan concreet vorm te geven bezit Hangzhou nog het ‘Comprehensive Land Use Plan’ dat zowel de toekomstige omvang van de bevolking in kaart brengt als de beschikbare grond voor stedenbouw. Het bepaalt de standaarden, normen en criteria voor de belangrijkste bouwstructuren. De plannen van de districten moeten gebaseerd zijn op de algemene plannen en een ander regelgevend plan gaat nog verder in details.
Gevallen
Hoe de huidige situatie zich concreet ontwikkelt, analyseren we aan de hand van drie gevallen. Als eerste geval bekijken we het Binjiang district dat zeer snel overschakelde van een ruraal karakter naar de nieuwe hightech zone die meer groen bezit dan de andere speciale zones. Voorts behandelen we Zhuantang dat in het zuidwesten ligt op 15 km van het stadscentrum. Het gebied wordt ontwikkeld als toeristisch en ecologisch gebied en kan bestempeld worden als zone van gecontroleerde groei met het oog op natuurbehoud. Als derde hebben we het over het Xixi waterrijk natuurgebied dat aan herstel toe is, maar waar woningbouw van hoge kwaliteit voorzien wordt in het groen.
Zicht op Binjiangbuurt
Het district Binjiang is 73 km2 groot en bevindt zich op de zuideroever van de Qiantang nauwelijks 7 km van het stadscentrum waar het door 3 bruggen mee verbonden is. De luchthaven is maar 15 km ver af en ook de weg naar Ningbo volgt de grens van het district. Het werd de sterkste groeizone en in de ‘High-tech Industries Zone’ bevinden zich 5000 ondernemingen vooral uit de ICT-sector waarvan 450 buitenlandse. In 1988 was Binjiang nog overwegend ruraal. De Higtechzone werd in 1996 officieel opgericht. Ook in dat jaar ontstond het district door samenvoeging van 6 lokaliteiten bij het voormalige Xiaoshan kanton. Na de fusie van Xiaoshan en Yuhang met Hangzhou bevond Binjiang zich plots in het centrum van het nieuwe Hangzhou. Eenmaal de weginfrastructuur met de bruggen over de rivier aangelegd, verliep de verstedelijking snel en werd veel landbouwgrond omgevormd tot stedelijke bouwgrond. Tussen 2002 en 2006 ging het om jaarlijks 500.000 m2 waarvan een derde voor de bouw van woongebieden. Parallel daalde de landbouwgrond, zij het dat het district de ‘Changhe National Comprehensive Agriculture Development Zone’ oprichtte ter bescherming van de landbouw en voor het toerisme. Milieubescherming staat prioritair bij de ontwikkeling. Volgens het stadsplan wordt het noordelijk deel van Binjiang behouden voor openbare diensten, het centraal gebied is bestemd voor nijverheid en het zuidelijk deel is voor O&O, woningen en ecologische reserve. In het overgebleven landbouwgebied (2000 ha) opteert de stad voor huizen met meerdere verdiepingen om grond te sparen. De voormalige boeren kunnen de nieuwe huizen kopen aan een voordelig tarief en ze krijgen een opleiding voor hun reconversie waarbij ze het statuut krijgen van stadsbewoner. Noemenswaardig is ook te vermelden dat in het zuidwesten van Binjiang zich het creatief cluster ‘White Horse Lake Ecocreative City’ heeft gevormd voor de culturele en creatieve nijverheden. Creatievelingen en kunstenaars bijvoorbeeld uit sectoren animatiefilm, spellen, nieuwe media e.a. kunnen er gedurende 3 jaar gratis terecht in een SOHO (‘small office home office) die opgekalefaterde voormalige boerderijen zijn. Reeds 500 voormalige boerderijen werden een SOHO. Voormalige boeren krijgen 50 m2 leefruimte per persoon ter vervanging of 90 m2 met kind. In tegenstelling tot Beijings ‘798 Arts District’ dat zich vormde rond een oude staatsonderneming, bevindt de creatieve sector zich te Hangzhou dus in een landelijke omgeving.
Zhuantang dat zich in het uiterste zuidwesten op 15 km van Hangzhou-centrum bevindt, is 156 km2 groot en omringd door bos en bergen. De bevolking groeit traag aan en een groot deel werkt nog in de landbouw. Al voor 1990 was milieubehoud van het gebied een prioriteit en werd residentiële en industriële ontwikkeling beperkt. Overigens reikte de stadsriolering niet tot Zhuantang. Na 2000 nam het stadsbestuur initiatieven voor de westelijke uitbreiding van het toerisme waarvoor Zhuantang het meest geschikt bleek. Het was wel de bedoeling om zowel de toeristische doelstelling te bevorderen en het milieubehoud met de integratie van stedelijke en rurale ontwikkeling. De bouwgrond steeg en ontwikkelaars zagen in het gebied aan de voet van de bergen een eerste klas locatie. Het gebied is immers geschikt voor vakantieverblijven wat de stadsbewoners met hogere inkomens zich al konden permitteren. Het geld voor de ontwikkeling van het vastgoed kwam door de verkregen meerwaarde van de grondinkomsten min de onteigeningskost van de boeren. Wanneer de stad onteigent, gaat echter 10 % van de opbrengst naar de dorp coöperatieve waar de boeren aandeelhouder van zijn. De voormalige boeren die nadien 60 m2 nieuwe ruimte krijgen per persoon leven ook van het doorverhuren van ruimte aan migranten. De voornaamste uitdaging voor Zhuantang is een evenwicht te vinden tussen de ontwikkeling van het toerisme en milieubehoud in het bijzonder de bescherming van de waterkwaliteit
Xixi natuurzone
Het Xixi gebied bevindt zich ten noordwesten van het Westelijk Park waarvan het enkel afgescheiden is door een heuvel: het omvat het ‘Xixi National Wetland Park’ maar ook de township Jiangcun. Het was de plaats waar intellectuelen en bekenden gedurende verschillende dynastieën graag toefden. Het gebied is 23 km2 groot. De stad lanceerde de bescherming van het Xixi waterrijke natuurgebied in 2003. Historisch strekte het Xixi wetland zich uit over 60 km2 waarvan nu nog 10 km2 overblijven. Door de snelle verstedelijking westwaarts werd het watergebied ingeperkt en verstedelijkte het oostelijk deel van Xixi. Nu is het een gebied aan de stadsrand met gemengd bebouwde- en open gronden waarbij landbouwgrond en wateroppervlakte nog domineren. Jiangcun Township dat voordien bij het kanton Yunhang behoorde, werd na 1996 deel van Hangzhou namelijk van het West Lake district. Ontwikkelaars verkregen grond aan lage prijzen. Het succes van ‘Osmanthus Town Quarter’ trok in zijn kielzorg tientallen ontwikkelaars aan. In minder dan 10 jaar werden voor meer dan 300 ha woonoppervlakte ontwikkeld op 4 km2. Zo ontstond Hangzhous grootste woonbuurt met meer dan 120.000 inwoners. De infrastructuur bleef echter ten achter: in het begin waren er noch supermarkten, noch buslijnen naar Jiangcun. Een nieuwe campus in de buurt van Zhejiang University en het ‘Cangqian University Park’ zorgen voor een meer gemengd karakter. De oprukkende verstedelijking bracht echter het lozen van het afvalwater van 10.000 bewoners en 230 bedrijven in het Xixi Wetland met zich. De waterkwaliteit verslechterde sterk na 2000. In 2003 lanceerde het stadsbestuur officieel het project ter bescherming van het Xixi-natuurgebied. Het moest een voorbeeld worden qua natuurgebied. De beschermde kernzone is 10 km2 groot, daarvan is 70 % wateroppervlakte en de kost van het herstel beloopt 4 miljard yuan. 2500 voormalige boeren moeten verhuizen en hen een nieuwe woonst garanderen is een belangrijke uitdaging. In 2007 keurde Hangzhou ook het plan voor Jiancun goed dat zich moet concentreren op toeristische diensten voor Xixi National Wetland Park en ook op diensten rond Zhejiang university. Het Xixi Paradise is 26 ha groot en de investering bedraagt 2 miljard: het integreert toerisme, een museum van het waterrijk gebied, internationale hotels en een woongebied.
Gemengd
Westelijk meer
De inspanningen van de stad om toerisme te verzoenen met het milieu lokken gemengde tegengestelde reacties uit en dit bekijken we aan de hand van het ‘Mei Jia Wu Tea gebied’ en ook aan de hand van de hernieuwd gebouwde pagode Leifeng die zich beide binnen het Westelijk Meer district bevinden. Het westelijk meer is nog altijd de eerste toeristische troefkaart. In 2008 trok de stad 43 binnenlandse en 2,2 miljoen internationale toeristen. Omdat Hangzhou zich al op het einde van de jaren negentig bewust was dat het toerisme het milieu schade kon berokkenen, werd het ‘West Lake Scenic District Management Committee’ opgericht dat in 2002 samen met het ‘Hangzhou Tourism Committee’ het ‘West Lake Protection Project’ ging vormen. Bedoeling was ook door de UNESCO de erkenning gedaan te krijgen van het Westelijk meer als werelderfgoed wat het in 1999 geweigerd had.
Het Mei Jia Wu dorp ligt op 6 km van het meer en het opzet van het project was de toeristen vertrouwd te maken met de traditionele theecultuur van het dorp. Het project omvatte een theemuseum, het vernieuwen van dorpsgebouwen, een verbetering van de theehuizen en de bouw van een parking voor autobussen. Kort samengevat zijn sommigen tevreden dat hun huizen vernieuwd werden en er weer meer aandacht is voor hun traditionele theecultuur en broodwinning. Anderen vinden dan weer dat de te talrijke toeristen die per bus komen de vroegere rust van het dorp naar de vaantjes helpen. Toch overwegen de economische voordelen tegenover de nadelen voor het milieu.
Longjing theevelden
Eenzelfde gemengde reactie over de nieuwbouw van de Lei Feng pagode waarvan het origineel dateerde uit 975, maar die in 1924 ineenstortte. Beslist werd om de pagode te herbouwen maar met de moderne functies zoals liften en roltrappen evenals de verwerking van beton en brons in de nieuwe pagode. Ook hier kritiek op het nieuw concept van pagode en de talrijk te verwachten toeristen. Kortom ook Hangzhou kent discussies over hoe toerisme met het milieu te verzoenen.
Eenzelfde gemengd gevoel blijft over na de onteigening van de boeren. Wanneer de boeren onteigend worden, is het compensatiebedrag zelf minder het bedrag een probleem dan wel hun sociale integratie in de stad nadien. Bij de ontwikkeling van Qianjiang New City kreeg de onteigende rurale inwoner 60 m2 per persoon vervangende woongelegenheid en een miljoen yuan aan verhuistoelage. Voor hun onteigening waren boeren met sociale zekerheid een minderheid, nadien een meerderheid. Het is voorts in Hangzhou regel dat na onteigening de voormalige dorp coöperatieven 10 % van de gronden mogen behouden. De boeren ontvangen nadien een jaarlijks dividend van de coöperatieve. Soms huren de boeren ook panden door aan migranten. Toch tonen cijfers aan dat een tiende van de voormalige boeren in armoede geraken. Sommigen zitten aan de drugs. Qua vrienden en bekenden blijkt duidelijk dat ze eerder met het voormalig dorp verbonden blijven en dat ze de stad als indringers ervaren waar ze zich liever niet mee integreren. Hoewel de groei van Hangzhou een succesverhaal is, zitten er ongetwijfeld ook minder leuke facetten aan het verhaal over de grote groei in het groen.
Bronnen
Yang Jianjun (Zhejiang University) , He Youjoun (Chinese Academy of Forestry) Stephan Pauleit (University of Copenhagen) Martin Spiekermann (Munich Design International) Irene Burkhardt (Munich Design International); Analysis and assessment of regional and local government and planning strategies, Hangzhou Case Study, PLUREL, nov 2008
Douglas R. Webster, Jianming Cai, Larissa Muller and Binyi Luo;
Emerging Third Stage Peri-Urbanization: Functional Specialization in the Hangzhou Peri-Urban Region, October 2003, Asia-Pacific Research Center, http://APARC.stanford.edu
Kai-ya Wu, Hao Zhang; Land use dynamics, built-up land expansion patterns, and driving forces analysis of the fast-growing Hangzhou metropolitan area, eastern China (1978-2008), Applied Geography 34 (2012) 137–145
Kai-ya Wua, Xin-yue Ye , Zhi-fang Qi, Hao Zhang; Impacts of land use/land cover change and socioeconomic development on regional ecosystem services: The case of fast-growing Hangzhou metropolitan area, China, Cities 31 (2013) 276–284
Y.H.D. Wei, C.K. Leung, W. Li & R. Pan; Institutions, Location, and Networks of Multinational Enterprises in China: A Case Study of Hangzhou, in Urban Geography, 2008, 29, 7, pp. 639–661.
Yi Wang , Bill Bramwell: Heritage protection and tourism development priorities in Hangzhou, China: A political economy and governance perspective, Tourism Management 33 (2012) 988-998
Wenze Yuea, Yong Liuc, Peilei Fan; Measuring urban sprawl and its drivers in large Chinese cities: The case of Hangzhou, Land Use Policy 31 (2013) 358– 370
Zhu Qian; Land acquisition compensation in post-reform China: Evolution, structure and challenges in Hangzhou, Land Use Policy 46 (2015) 250–257
Wen Wen. Eco-creative City Project, Hangzhou, China
Realizing ‘four comforts’ in the urban fringe: the case of White Horse Lake,
International Journal of Cultural Studies 2012 15: 273
