Milieuvervuiling komt China duur te staan

Volgens schattingen sterven in China jaarlijks 750.000 personen voortijdig door de sterke vervuiling en deze milieuverontreiniging kost het land volgens experten 10 % van het BNP. Hierbij analyseren we zowel de trieste cijfers als wat China wil doen voor het aanpakken van de nefaste invloed die de vervuiling heeft op de gezondheid.
Wereldwijd wordt een kwart van de ziektes en de overlijdens toegeschreven aan milieufactoren. Het is dus niet abnormaal dat China qua gezondheidskost van de milieuvervuiling eveneens aan hoge cijfers komt. Bovendien haalde China de meeste van de vooropgestelde doeleinden inzake lucht- en waterverontreiniging niet tijdens het tiende vijfjarenplan (2001-2005). Niet te verwonderen dat de SO²-uitstoot drastisch toenam, gezien het land met zijn hoge groeivoeten nog voor 68 % aangewezen is op steenkool voor zijn energiebevoorrading. Minder bekend in het westen is China’s gebrek aan water, waardoor bevloeiing van landbouwgrond soms gebeurt met afvalwater. De gevolgen zijn dan ook legio. Eerst bekijken we de weerslag op de gezondheid van luchtvervuiling en de kost ervan. Daarna volgt de oefening voor waterverontreiniging en het resultaat qua verlies aan gewassen/oogst en visserij. Voorts hebben we het over de weerslag van de waterschaarste en het gebruik van afvalwater ter compensatie van het watergebrek. Ten slotte bekijken we de plannen van de regering op het vlak van volksgezondheid en milieu.
Lucht
Beginnen we met de luchtvervuiling. Tijdens de laatste jaren is de luchtvervuiling veranderd van een vervuiling enkel door steenkoolsmog naar een combinatie van steenkoolsmog én uitlaat door voertuigen. Emissies van SO² verminderden gradueel, maar fijn stof werd de voornaamste reden tot ongerustheid in de steden. Gemeten in termen van aantal steden die de Chinese maatstaven inzake luchtverontreiniging overtreden, is er een lichte verbetering sinds 1999. Nochtans haalde maar de helft van de steden de standaarden inzake luchtverontreiniging. In 2003 bedroeg het fijn stof in de helft van de onderzochte steden meer dan 100 μg/m³, het dubbele van de Amerikaanse maatstaf. Twintig procent van de steden had zelfs meer dan 150 µg/m³. Maar 1 % van de Chinese stadsbevolking leeft op een plaats met minder dan 40 µg/m³. Met SO² gaat het beter: in 2003 hadden drie kwart van de steden niveaus onder het Amerikaans gemiddelde van 60 µg/m3. Niettegenstaande de consumptie van steenkool tussen 2000 en 2005 toenam met liefst 75 %, bleven de emissies ‘maar’ 28 % stijgen doordat de energie-intensiteit steeg: waar in 1978 8,4 ton steenkool nodig was om 10.000 yuan BNP te produceren, daalde dit tot 2,58 ton in 2001.
Chinese cijfers geven aan dat luchtverontreiniging verantwoordelijk is voor 411.000 voortijdige overlijdens per jaar, hoofdzakelijk als gevolg van long- en hartziektes. Elk jaar zouden ook 50.000 jonge kinderen daardoor overlijden. De grotere verontreiniging heeft ook als gevolg dat het aantal gevallen van kanker snel stijgt: tussen 2005 en 2006 stegen de cijfers met een vijfde in de steden en met een vierde op het platteland. De OESO schat dat er tegen 2020 600.000 voortijdige doden zullen zijn door luchtverontreiniging en dit dan tegen een kost van 13 % van het BNP.
Er bestaan gesofisticeerde modellen die de kost berekenen van de mortaliteit en diverse ziekten als gevolg van de vervuiling: naargelang het gebruikte model bedroeg de kost voor de luchtvervuiling in 2003 150 miljard yuan met de methode ‘om te willen betalen voor het herstel’ of 520 miljard met de methode ‘wat de waarde zou zijn van de productie indien de zieke of overledene toch aan de slag zou geweest zijn’.
De luchtvervuiling veroorzaakt naast een menselijke kost ook een kost van zure regen en de invloed ervan op gewassen. De economische verliezen door SO² en zure regen voor de landbouw werden door wetenschappers in 2003 op 30 miljard yuan geraamd. Het leeuwenaandeel heeft betrekking op groenten. De kost van de weerslag op de bossen is minder duidelijk te kwantificeren. Dit is dan wel meer het geval bij de materiële schade. Uit een studie gedaan in het door zure regen getroffen Zuid-China, blijkt dat de economische kost in 2003 6,7 miljard yuan bedroeg. Van alle provincies had Guangdong de grootste kost met rond de 1,6 miljard, gevolgd door Zhejiang en Jiangsu. Naast de doden veroorzaakt door luchtverontreiniging in de steden raamt de Wereldgezondheidsorganisatie dat jaarlijks in China ook bijna een half miljoen overlijdens te betreuren vallen door het gebruik van fossiele brandstoffen binnenshuis.
Water
De trend van 1990 tot 2005 toont aan dat de waterkwaliteit duidelijk verbeterde in het waterrijke zuiden, maar verslechterde in het waterarme noorden. China kent een ernstig watertekort, vooral in het noorden. Op bijna de helft van het grondgebied valt jaarlijks nauwelijks 400 mm water. China meet de kwaliteit van het water in tweeduizend riviersecties. Zo’n 25.000 km van deze rivieren bereikt niet de kwaliteitsstandaard voor leven in het water en 90 % van de rivieren rond steden blijkt ernstig vervuild. De waterkwaliteit wordt uitgedrukt van Klasse 1 (zeer goed) tot Klasse 5 (zeer slecht). Blijkt uit het onderzoek in 2004 op 412 secties van zeven grote stromen dat 42 % van deze onderzochte secties Klasse 1 tot 3 had; 30 % zat in Klasse 4 tot 5 en 28 % faalde voor de normen van Klasse 5. De Parelrivier en de Yangtzerivier hadden de beste kwaliteit. De Hairivier was het meest vervuild, met meer dan de helft van het water onder Klasse 5. Bij de grote meren is de toestand nauwelijks beter. Drie kwart ervan lijdt aan eutrofiëring.
De hoeveelheid afvalwater blijft stabiel door de bouw van industriële waterzuiveringsstations.  De behandeling van huishoudelijk afvalwater vergroot wel voortdurend. In 1999 had China 266 installaties waar afvalwater gezuiverd werd, wat nauwelijks 15 % waterzuivering van het geheel betekende. Er zijn 416 nieuwe installaties afgewerkt of nog in opbouw, maar eind 2004 bereikte de graad van waterzuivering in de steden al 46 %. Dit verbergt wel het cijfer dat megasteden aan 75 % zitten en dat ‘kleinere’ steden dus voorlopig veel minder ver staan.
De stedelingen hebben weliswaar voor 95 % toegang tot leidingwater, maar te lande bedraagt dit maar één op drie. Zelfs drie vierden van de lage landbouwinkomens met kinderen onder de vijf jaar hebben geen toegang tot leidingwater.  Een groot deel van de bevolking heeft overigens geen sanitaire faciliteiten: één vijfde neemt zijn toevlucht tot de vrije natuur voor ontlasting, bij gebrek aan toilet. Uit recent wetenschappelijk onderzoek blijkt ook dat in de rurale gebieden met watergebrek de meisjes na de eerste menstruatie een hogere dropoutgraad hebben omdat hun hygiënische behoefte niet wordt voldaan. Water kan dus ook de ongelijkheid tussen de seksen verminderen.
Het grondwater dan. Het gebruik van kunstmest verdubbelde van 1990 tot 2000. Nitraat lekt vaak in het grondwater. Bovendien bevat de Chinese bodemstructuur hoge niveaus van arsenicum, die doordringen in het drinkwater, wat geassocieerd wordt met huidkanker. Er wordt geschat dat 2,3 miljoen personen blootgesteld zijn aan hoge arsenicumwaarden (>0,05 mg/L). Onlangs stonden in de provincie Yunnan drie managers terecht van de onderneming die het water van het Yangzongmeer had vervuild, samen met 12 verantwoordelijken van de lokale overheid. Het meer, dat drinkwater bezorgt aan 26.000 personen, bevatte 0,128 mg arsenicum per liter en volgens gouverneur Qin Guangrong zal het drie jaar duren en 4 miljard yuan kosten vooraleer het meer weer het veilig niveau onder 0,05 mg per liter bereikt.
De geologische situatie leidt ook tot hoge concentraties van fluorine in het drinkwater. Zo’n 63 miljoen personen drinken water met hoge concentraties fluorine. De mortaliteit te wijten aan kanker als gevolg van vervuiling schommelt rond het wereldgemiddelde, maar de cijfers voor lever- en maagkanker liggen hoger. Wat de besmettelijke ziekten als gevolg van watervervuiling betreft, zijn vooral kinderen getroffen. De mortaliteit bij rurale kinderen onder de vijf jaar als gevolg van diarree is twee keer zo groot als in stedelijke gebieden: twee derden van de 102.000 doden onder vijf wegens diarree zijn kinderen uit de rurale gebieden. Dysenterie is wel fel teruggevallen de laatste decennia. Bij de volwassenen wordt aangenomen dat 11 % van de kankergevallen in het spijsverteringsstelsel kan te maken hebben met het drinken van vervuild water.  De kosten voor ziekten en overlijdens als gevolg van watervervuiling worden op 66 miljard yuan geraamd, wat maar een fractie is van de kost bij de luchtvervuiling. OESO-cijfers schatten dat jaarlijks 30.000 Chinese kinderen, vooral in landbouwgebieden, sterven door inname van vervuild water.
Waterschaarste
Terwijl de meeste waterbronnen in het zuiden liggen, heeft het noorden het meest behoefte aan water. De vier noordelijke rivierbekkens bevatten minder dan een vijfde van de waterbronnen, maar zij vertegenwoordigen twee derden van het landbouwland en 45 % van het BNP. Het zuidwesten heeft ongeveer even veel water, maar produceert slechts 8,3 % van het BNP. Niveaus van 1000-1700 m³ per persoon betekenen watertekort en minder dan 1000 m³ geeft extreme schaarste aan. Gegevens van zes Chinese provincies tonen dat de gemiddelde beschikbaarheid van water per hoofd onder de 500 m³ valt en in vijf andere provincies onder de 1000 m³ reikt. Dus kent één derde van de provincies een ernstige waterschaarste. Deze wordt door de boeren onder meer tegengegaan door een beroep te doen op het grondwater. In sommige gebieden is het grondwater daardoor 50 meter gezakt sedert 1960 en zakt het nog jaarlijks met twee meter. Een ministeriële studie in meer dan honderd steden wees overigens uit dat het grondwater in 97 % in zekere graad vervuild was, in 64 % ernstig vervuild en in 30 % zou het niet mogen gebruikt worden als drinkwater. Een ander middel tegen de waterschaarste is vervuild water te hergebruiken voor irrigatie en industrie. Tijdens 2000-2003 werd zo jaarlijks 50 miljard m³ water aangeboden dat niet conform was met de vervuilingsstandaarden. Dit is ongeveer één tiende van de nationale waterconsumptie.  Daarbuiten werd 24 miljard m³ water onttrokken uit de grond die uitgeput raakte. Een ander gevolg van waterschaarste is frequentere droogte. In 2004 veroorzaakte droogte 20 miljoen ton schade bij de graanoogst en zaten 23 miljoen personen tijdelijk zonder drinkwater. De milieukost van de waterschaarste gekoppeld aan vervuiling wordt door specialisten op 147 miljard berekend. Vooral de provincies Hebei en Jiangsu betalen de zwaarste tol. De kost van de grondwateruitputting beloopt 92 miljard yuan.
Verlies gewassen
Een rapport dat de door afvalwater bevloeide oppervlakte vergelijkt van 1949 tot 1982 stelt vast dat deze in 1982 14.000 km² bedroeg. Het vergelijkbaar rapport van 1996-99 toont aan dat deze oppervlakte reeds 36.400 km² bedroeg. De gevolgen van het gebruik van afvalwater voor irrigatie omvatten een reductie van de productie, gewassen van povere kwaliteit, gewassen die niet de milieunormen halen en een verslechtering van agro-ecologisch klimaat. Wanneer dit laatste om zeep is, wordt een herstel vrij moeilijk. Als de vermindering van kwaliteit van de gewassen omgezet wordt in cijfers komen de wetenschappers tot een globale kost van 6,7 miljard yuan in 2003. Deze verliezen vallen overwegend voor bij groenten met drie kwart van dit geheel. Het niet behalen van de milieunormen is de hoofdoorzaak van een 5,2 miljard verlies of 78 % van het totaal. Dit is de prijs die China betaalt om elk jaar 480 miljoen ton afvalwater te lozen op de velden.
De vervuiling slaat ook toe in oppervlakte- en zeewater. In 2003 resulteerden visvervuilingsaccidenten in een totaal verlies van 4,3 miljard yuan, waaronder 713 miljoen in direct economisch verlies en 3,6 miljard indirect verlies. Van dit laatste aantal had 896 miljoen yuan betrekking op vervuilingsaccidenten gebeurd in oppervlaktewateren en 2,7 miljard yuan in accidenten op zee.
Reactie regering
Begin 2008 heeft de Chinese regering een actieplan onthuld over haar plannen voor leefmilieu en gezondheid. Het plan loopt van 2007 tot 2015. Preventie,  supervisie en medewerking van een breed publiek staan centraal. Bij het uitwerken van de doeleinden worden in het actieplan drie fases onderscheiden. Van 2007 tot 2010 wordt een samenwerkingsmechanisme op poten gezet tussen de administraties van leefmilieu en volksgezondheid. Tijdens deze periode worden vooral de problemen wetenschappelijk in kaart gebracht en ook de studie over de kenmerken van het supervisienetwerk. Van 2010 wordt het werk opgestart inzake onderzoek, het afkondigen en verbeteren van richtlijnen en wetten op het terrein. Daartoe moeten eerst alle reeds bestaande wetten en reglementen worden beoordeeld. In de derde fase, van 2010 tot 2015, worden concrete standaarden van kracht en op dat ogenblik is het supervisienetwerk, dat lokale informatie doorstuurt en analyseert, volledig operationeel.
Naast het verbeteren van standaarden inzake lucht-, water- en bodemverontreiniging komen er ook drie respectievelijke monitornetwerken, waarbij de stations ook de gezondheidstoestand van de bewoners in hun gebied controleren. Bovenop deze netwerken wordt nog een netwerk opgezet voor exteem weer en volksgezondheid evenals een voor hygiëne en biologische zuiverheid op openbare plaatsen. Dit alles wordt gekoppeld aan een vroegtijdig detecteringssysteem van spoedgevallen en een betrouwbaar informatief en statistisch systeem, overigens ook met medewerking van de media en in samenwerking met internationale organen. Er wordt een stuurgroep in het leven geroepen van meer dan tien betrokken ministeries om het Actieplan concreet te sturen. Vooral de ministeries van Milieu en Volksgezondheid zullen goed moeten samenwerken. Het globale actieplan valt onder de Plancommissie, maar verder zijn zelfs de administraties van meteorologie betrokken, evenals radio en televisie. De uitdagingen zijn groot, maar het actieplan mankeert geen ambitie. Overigens heeft China reeds in 2007 beloofd om 200 miljard te spenderen voor het verminderen van lucht- en watervervuiling. Het feit dat Milieu en Gezondheid gaan praten, belet niet dat reeds bestaande plannen worden uitgevoerd.
Selecte bibliografie
Cost of Pollution in China, Economic Estimates of physical damages, World Bank, Feb 2007
Charles W. Freeman III & Xiaoqing Lu,  Assessing Chinese Government Response to the Challenge of Environment and Health, A Report of the CSIS Freeman Chair in China Studies, June 2008
Environment and Health in China: Problems, Responses and Social Science
Research, Jennifer Holdaway, Program Director at the Social Science Research Council, where she heads the China Environment and Health Initiative.
China Releases Action Plan on Environment, Health 2007‑2015, 7/01/2008, Zhongguo Wang
Lees ook dossier leefmilieu 1997
CCTV vice-minister over aandeel milieu in stimulering  over vroegtijdig bereiken doelstellingen
CCTV-uitzending Dialogue (26 min) over streven naar groene economie