Naar nieuwe relatie Hongkong tegenover Parelrivierdelta

Het oude samenwerkingsmodel tussen Hongkong en Guangdong met Hongkong als vitrine en Guangdong als werkplaats heeft afgedaan. Hongkong zoekt nieuwe methodes om zich ten dienste te stellen van de sterk groeiende Parelrivierdelta. Behalve het meer beklemtonen van technologie en ecologie en meer vrije handel behoort eveneens een metropolis bestaande uit Hongkong en Shenzhen tot de prioriteiten. In de toekomst zal ook meer aandacht gaan naar de westelijke zijde van de Delta waarnaar een brug wordt gebouwd van 30 km.

Eerste kennismaking Parelrivierdelta (PRD)

PRD Plan

De Parelrivierdelta ligt in Zuid-China en omvat de laag gelegen gebieden rond de Parelrivier waar deze uitmondt in de Zuid-Chinazee. Hij omvat Hongkong, Macau en een gedeelte van de provincie Guangdong met in totaal de grootte van Denemarken en een bevolking van Spanje. Naast de twee speciale zones Hongkong en Macau omvat de PRD negen prefecturen, namelijk Guangzhou (Kanton), Shenzhen, Zhuhai, Dongguan, Zhongshan, Foshan, Huizhou, Jiangmen en Zhaoqing Hoewel de PRD maar 0,4 pct. van de oppervlakte van China omvat en 3,2 pct. van de bevolking, staat het toch het in voor 8,7 pct. van het BNP; meer dan één derde van de buitenlandse handel en iets minder dan één derde van het buitenlands kapitaal. De PRD is eveneens meer verstedelijkt dan andere gebieden want in 2005 woonde 77 pct. van de bevolking er in de steden.
Het Bruto Regionaal Product in de delta groeide van 8 miljard $ in 1980 tot 265 US$ miljard in 2005 (zowat Denmarkens BNP) om in in 2007 422 miljard $ te bereiken en daarmee Taiwanese productie te evenaren. Tot in 1985 was de PRD voornamelijk gedomineerd door boerderijen en kleine landelijke dorpen. Na de opening van de Chinese economie investeerden vooral ondernemingen uit Hongkong in de delta. Ze verhuisden er hun productie naar nadat in 1992 een Hongkongse tycoon een autoweg financierde van Hongkong naar Guangzhou. In 2003 stelden 50.000 ondernemingen uit Hongkong 11 miljoen arbeiders te werk in de PRD., in 2007 waren er al 80.000 ondernemingen. Hongkong staat zo in voor bijna drie kwart van de “buitenlandse” investeringen, vele malen als Noord-Amerika, Japan en Europa samen. Shenzhen, Dongguan en Guangzhou hebben er het meest. De oostelijke flank van de delta waar de autoweg ligt, is vergeleken met het westerse gedeelte, meer economisch ontwikkeld. Het begon in het begin van de jaren tachtig met arbeidsintensieve consumentengoederen als voeding en drank, speelgoed en kledij die wegtrokken uit de voormalige kroonkolonie. De delta is de mondiale werkplaats geworden voor elektronische producten als uurwerken, speelgoed, kledij en textiel, plastiek producten e.a. Veel ervan is bestemd voor export ook via Hongkong . Bepaalde segmenten in het speelgoed en ook de uurwerken uit Shenzhen zouden goed zijn voor de helft van de wereldproductie . Toch bestond de PRD-productie in 2005 nog voor twee derden uit onderdelen van producten waarvan de intellectuele rechten elders lagen. Voor het aantrekken van vreemd kapitaal telt de PRD nu meer dan 80 speciale zones: Economische- en technologische Ontwikkelingszones, nieuwe- en hightech zones, vrijhandelszones en exportverwerkingszones. De oostflank van de delta is bekend voor elektronische- en IT-producten terwijl in de westflank meer huishoudtoestellen geproduceerd worden. De westbank produceert meer voor de thuismarkt vergeleken met de oostbank en telt ook minder migranten dan het oosten.

Volgens het elfde vijfjarenplan zal in de toekomst meer zware nijverheid worden aangemoedigd b.v. petroleumnijverheid en petrochemie. Ook de autosector- en dito onderdelen zijn al een aparte filière geworden in de PRD. Het elfde vijfjarenplan voorziet dat het aandeel van de diensten tegen 2010 45 pct. en tegen 2020 de helft van het BRP zou moeten bedragen. Banken uit Hongkong openen al filialen in de PRD. Hongkong en China hebben immers verschillende akkoorden tot een vrije handelszone afgesloten die de wederzijdse uitwisseling van goederen en diensten bevorderen. Shenzhen dat al de vierde containerhaven is, ontwikkelt zich als een logistiek centrum met zes logistieke parken en met in totaal 2000 dergelijke ondernemingen en geen van de kleinste zoals UPS en Maersk, FedEx….
De PRD heeft al een tamelijk uitgebreid transportnetwerk dat nog verder uitgewerkt wordt met sneltrams om vooral de verbinding onderling tussen de steden te verbeteren en ook de druk op de autowegen te verminderen. In 2005 keurde Guangdong het plan goed waarbij tegen 2020 elk punt binnen de delta binnen één uur moet kunnen bereikt. De geplande snelwegen vormen een A met een tak van Kanton naar Shenzhen en een tak van Kanton naar Zhuhai die klaar moeten zijn tegen 2010. Momenteel duurt het nog twee uur om vanuit Kanton Hongkong te bereiken per trein, maar binnenkort wordt dit gehalveerd. Ook komt er een 30 km lange metro van Kanton naar West-Foshan enerzijds en een 97 km sneltram van Kanton naar Shenzhen anderzijds. Niet alleen in weginfrastructuur participeert Hongkongs kapitaal, maar ook in de uitbating van zee- en luchthavens. Hongkong en Macau incluis telt de PRD vijf luchthavens en de positie van de Hongkongs luchthaven als vrachthaven lijkt vooralsnog onaangetast. De VRC-havens in de PRD winnen wel almaar aan belang in de Delta: van 21 pct. in 1994 steeg hun belang in 2005 tot twee derden van de via de zee verscheepte export. Praktisch al het speelgoed wordt via Shenzhen verscheept; meer gesofistikeerd materieel wordt via Hongkong geëxporteerd. Naar de toekomst is vooral de aanleg van de 30 km lange brug van belang die Hongkong zal verbinden met de westelijke flank van de delta. Verwacht wordt dat deze brug die 4,2 mjd € zal kosten, een even grote rol bij de ontsluiting van de westbank zal spelen als de aanleg van de privé-autoweg tussen Hongkong en Kanton gespeeld heeft voor de ontsluiting van de oostbank die ondertussen volgebouwd begint te worden.
Jaarlijks worden in de delta eveneens 40.000 vingers verloren op het werk. De wettelijke regeling op het gebied van overuren wordt vaak niet nageleefd, om van het schandaal rond kinderarbeid in Dongguan niet te spreken. Veel arbeiders zijn migranten en het aantal tijdelijke bewoners van Dongguan -driemaal meer vrouwen dan mannen- en Shenzhen overtreft sterk het aantal permanente bewoners. Het inkomen per hoofd in de PRD bedraagt wel drie maal dat van nationaal. De lonen zijn de laatste jaren ernstig verhoogd om een tekort op de arbeidsmarkt tegen te gaan. Het consumptiepatroon is er dan ook meer gesofistikeerd (huishoudtoestellen, auto’s, bouwmaterialen…) en de levensstandaard zal binnen enkele jaren de Europese benaderen. Het water van de Delta is ernstig vervuild, om niet te zeggen dood. De luchtverontreiniging kost 1600 mensenlevens per jaar. Zo waait bijvoorbeeld de vervuilde lucht van de Hongkong-ondernemingen in de Delta terug naar Hongkong zelf. Vorig jaar werd een record aantal nevelige dagen genoteerd: waar het provinciale gemiddelde 75 bedroeg, telde Dongguan er 213! Ook loopt een onderzoek naar de mogelijke vergiftiging van PRD-landbouwgrond met metalen en tenslotte baart ook de verhoging van het zeeniveau zorgen.
Hongkong herziet verhouding met Guangdong

Het was Chief Secretary Rafael Hui Si-yan die in maart 2006 de kat de bel aanbond. In een toespraak uitte hij zijn vrees dat door de onstuitbare vooruitgang van het Volksrepubliekgedeelte in de PRD, Hongkong wel eens dreigde gemarginaliseerd te worden en dit vooral in de logistieke sector. Zijn uitspraken veroorzaakten een schokgolf en een aantal werkgroepen onderzochten de weerslag van Guangdongs nieuwe elfde vijfjarenplan op Hongkong. Feit is dat het model van taakverdeling dat in de negentiger jaren gold tussen beiden, namelijk “Het uitstalraam in Hongkong en de werkplaats in Guangdong” voorbijgestreefd is. Guangdong stelt niet alleen hogere technologische, milieu- en sociale eisen aan de ondernemingen dan in het verleden, maar legt ook meer de nadruk op de ontwikkeling van de zware industrie, waar Hongkong minder ervaring mee heeft. Deze verlegging van de klemtoon werd in de hand gewerkt door een provinciaal plan over industriële organisatie uit 2001. Sommige vervuilende nijverheden en ook deze met weinig toegevoegde waarde moesten verhuizen naar het achterland dat minder geïndustrialiseerd is en waar de grond minder duur is. Daar moeten dan ook wegen naar aangelegd. Vorig jaar sloot 15 pct. van Dongguans schoennijverheid de deuren en over vijf jaren wordt met een vermindering van 40 pct. gerekend. De negen prioritaire nijverheden echter zijn drie opkomende nijverheden (hightech, huishoudtoestellen en machines, petrochemie), drie traditionele (textiel en kleding, voeding en drank, bouwmaterialen) en drie hoge groei nijverheden (bosnijverheid en papier, farmaceutica en auto/motosector). Kanton verhuisde zijn zware industrie 60 km naar Nansha bezuiden dat uitgebouwd werd als een haven, vooral voor petroleum en de autofiliere. In 2002 overtrof de waarde van de zware nijverheid in de delta voor het eerst deze van de lichte nijverheid.
Laten we even enkele belangrijke sectoren bekijken. Hoewel de autoproductie in Guangdong in 2004 nauwelijks 6 pct. van het nationale totaal bedroeg, steeg het aantal geproduceerde wagens van 290.000 in 2004 over 550.000 in 2006 om vorig jaar 960.000 te bereiken. Ook worden jaarlijks meer dan 3 miljoen moto’s vervaardigd. Tegen 2010 wordt een provinciale productie verwacht van 1,6 miljoen auto’s. De PRD is wel de grootste afnemer van auto’s, namelijk een kwart van het nationale totaal. Niet toevallig hebben er 3 Japanse topmerken er dan ook een productiebasis, namelijk Honda, Toyota en Nissan: vandaar dat Kanton ook het “Japanse” Detroit wordt geheten. De productie van auto-onderdelen schoot eveneens sterk de hoogte in, niet in het minst door de internationale outsourcing-trend naar landen waar de lonen lager liggen. 10 Guangdong producenten van auto-onderdelen behoren tot China’s top 100. Foshan alleen telt er driehonderd.
Andere sector in opmars is de petrochemie. In 2004 werd maar 9 pct. van de nationale productie in Guangdong gerealiseerd. De provincie is dan ook maar voor 20 pct. zelfbedruipend qua ethyleen en aanverwante kunstharsen terwijl ingenieursplastiek volledig moest ingevoerd. De provincie importeert elf miljoen ton verwerkte petroleum van elders. Volgens het plan voor de ontwikkeling van de petrochemie zal de provincie 180 miljard RMB investeren voor de bouw van vijf olieraffinaderijen, vijf ethyleenprojecten en vijf bases voor petrochemie. Van 2005 tot 2010 moet de sector verdubbelen qua productie. Momenteel is de vergunning voor een joint-venture Q8-Sinopec olieraffinaderij van 5 miljard US$ in Nansha aan een milieueffectrapport toe.
De hightech-sector tenslotte. Het aandeel van de hightech in de regionale productie groeide van 3,8 pct. in 1995 tot 12 pct. in 2004. Vooral in ICT doet Guangdong het niet slecht. 26 ondernemingen in de provincie staan in China’s top 100 en 18 op de lijst van de software top 100. Tegen 2010 zou de sector voor 2.250 miljard RMB moeten produceren (10 RMB=1 €).
Om de ambitieuze doelstellingen waar te maken wil de provinciale regeringen speciale industriële zones aanleggen zodat gespecialiseerde clusters ontstaan. Meer macro-coordinatie voorziet ook meer steun voor technologische omvorming en dito innovatie hoewel het gebied al tientallen gespecialiseerde technologie-R&D-centra heeft. Bijvoorbeeld wordt gedacht aan een beurs voor eigendomsrechten.
Reactie

Hoe reageert Hongkong op de verandering van Guangdongs prioriteiten? Enerzijds wordt toegegeven dat gezien de lonen stijgen en de grond schaars begint te worden in de oostbank, dat een relocatie van weinig technologische of vervuilende nijverheden marktconform is. Anderzijds wordt de klemtoon op de zware nijverheid een “complement” bevonden van de vorige toestand, waarin lichte nijverheid te sterk domineerde. De speciale zones voor petrochemie – en de autosector hebben zware spelers aangetrokken zoals BP, Shell en de 3 Japanse autogroten. Nu komt het er op aan de “mid- en downstream”-spelers aan te trekken. De PRD heeft echter een tekort aan opgeleid talent. Twee belangrijke Chinese marktleiders Huawei en ZTE moesten hun R&D-centra elders vestigen bij gebrek aan lokaal talent. Hier is een rol weggelegd voor de universiteiten van Hongkong in het trainen en begeleiden van “Human Resources”, aldus een officieel rapport over de uitdagingen en mogelijkheden die Guangdongs elfde vijfjarenplan biedt. Om iets te doen aan het gebrek aan talent suggereert het rapport de quota van studenten uit de VRC te vergroten evenals aan het aantal, dat leven en werken in Hongkong.
Volgens het rapport is Hongkong goed geplaatst om in te spelen op de noden van Guangdongs nijverheid en dit door de gecoördineerde ontwikkeling te versterken van financiën, logistiek, nijverheidsondersteuning en andere intermediaire diensten zoals projectbeoordeling, handelsbemiddeling en personeelsopleiding. Op financieel vlak kan Hongkong financiële ondersteuning verlenen voor de ontwikkeling van hightech, zware- en chemische nijverheid. De professionele dienstverlening zoals investeringbanken, advocatuur en boekhouding kunnen hun expertise ten dienste stellen van de ondernemingen in Guangdong, namelijk in projectplanning, het beoordelen van activa, het onderhandelen van contracten in functie van joint-ventures of fusies/verwervingen…Ook voor het ondersteunen van de zware industrie meent Hongkong in een goede positie te zijn voor het ontwerpen en het onderhoud van bewuste productiesystemen. Er wordt op gewezen dat zelfs vanuit de schoensector aan Hongkong werd gevraagd een database op te stellen met de grootte en diverse maten van de Aziatische voet. Met lede ogen wordt aangezien dat steeds meer grote ondernemingen hun logistiek laten verzorgen door firma’s vanuit de Volksrepubliek, die zich zowel dichter bij de productie bevinden en goedkoper zijn. Het aantal containers dat in Shenzhen wordt behandeld, evenaart ongeveer dat in Hongkong. Voorts heeft Federal Express beslist hun express vrachtcentrum in de nabijheid van Kantons luchthaven te vestigen. Ook UPS besliste recent hun Aziatisch hoofdkwartier van de Filippijnen naar Shenzhen over te brengen. Naar de toekomst toe wordt gevreesd dat Hongkong gewoon een overslaghaven wordt, maar dat het merendeel van de diensten met toegevoegde waarde meer en meer in de Volksrepubliek zullen gerealiseerd worden. Waar Hongkong dan weer een straatlengte voorsprong heeft en deze nog lang zal blijven behouden is de financiële sector. Samengevat Hongkong ziet zijn rol voornamelijk in het trainen van HR en het geïntegreerd aanleveren van diverse diensten zoals ontwerp, bouw, engineering, legale, financiële en PR.
Naar één metropolis Shenzhen-Hongkong?

Volgens het economische belang bedroeg het gecombineerde BRP van Hongkong en Shenzhen in 2006 259 miljard $ wat het onmiddellijk na Tokio, New Hork en Londen plaatst. Qua grootte hebben beide steden samen een oppervlakte van 3000 km² met een bevolking van 20 miljoen, waardoor het gebied Tokio en Londen overvleugelt. Algemeen wordt Hongkong erkend als een regionaal en internationaal centrum met een ontwikkelde dienstensector, terwijl Shenzhen een fabricagecentrum is van wereldklasse. Op het gebied van transport behoren de terminals in Hongkong en de havens in Shenzhen tot ’s werelds top containerhavens. Hongkong heeft de drukste luchthaven qua vrachttonnage en het aantal reizigers in de luchthavens van Hongkong en Shenzhen behoren tot de mondiale top 10. Langs beide kanten van de grens wordt al een tijdje gedacht hechter samen te werken tussen beide steden die nog sterker zouden zijn als ze de krachten zouden bundelen. Al in 2000 voorspelde Professor Woo Chia-wei dat de Parelrivierdelta een tweede San Francisco-baai zou worden binnen veertig jaar. Tussen beiden die hun politieke entiteit en rechtssysteem zullen behouden, zou een samenwerking komen die er naar streeft om het verkeer van goederen, diensten, mensen en kapitalen vrij te maken. Het idee is dat beiden elkaar kunnen aanvullen: naast de kostenfactor in de traditionele nijverheden heeft Shenzhen ook een voordeel in onderzoek en ontwikkeling van nieuwe technologieën. Hongkong heeft dan weer een sterke externe uitstraling naar de wereldmarkt terwijl Shenzhen vooral uitstraalt op de interne Chinese markt.
Econometrische studies wijzen uit dat bij elk percent van economische integratie tussen Hongkong en het vasteland de totale productie per hoofd in Hongkong zou stijgen met 0,31 pct., in het vasteland met 0,39 pct., in Guangdong met 0,73 pct. en in Shenzhen met 0,87 pct. Concreet zou een metropolis tussen beiden het BRP rond 2015 in Shenzhen doen stijgen tussen 0,31 en 0,67 pct. en in Hongkong met een half percent jaarlijks. Het BRP van de metropolis -uitgerekend in koopkracht- bekleedt nu de zevende plaats wereldwijd, iets na Londen. Wanneer beiden goed samenwerken en 8 pct. blijven groeien zou de metropolis tegen 2020 op de derde plaats komen voor Londen, Parijs, Chicago of Los Angeles en met een groeivoet aan 6 pct. jaarlijks op de vierde plaats dat jaar.
Het is dan ook niet verwonderlijk dat er momenteel tientallen concrete maatregelen uitgedokterd worden om het vrije verkeer van personen minder stroef te laten verlopen, de douane van goederenverkeer te vergemakkelijken, er naar te streven de financiële sectoren van beiden op elkaar af te stemmen evenals de logistiek en andere intermediaire sectoren. Beide entiteiten zouden ook gezamenlijk het niemandsland aan hun grens uitbaten om er een soort modelzone van te maken van de samenwerking tussen beiden. De “Raad voor Productiviteit” uit Hongkong heeft al met de gelijkaardige Raad uit Shenzhen een joint-venture afgesloten: de nieuwe entiteit heeft zes dienstencentra, is gevestigd te Shenzhen maar richt haar dienstverlening naar de gehele delta. De dienstencentra omvatten een centrum voor milieutechnologie, éen voor elektronica en de autosector, éen voor software en digitale ontspanning, een centrum voor technologieoverdracht, een centrum voor managementraadgeving en een centrum voor intellectuele eigendom en het opbouwen van merknamen.
Hongkong wil meer Westbank promoten

Na meer dan 25 jaar discussie viel in februari de beslissing wie de 30 km lange 4,2 miljard € kostende brug zal bekostigen tussen Hongkong en Zhuhai: Hongkong financiert 50,2 pct., Guangdong 35,1 per cent and Macau 14,7 per cent. Het zal 36 jaar duren vooraleer de kost van de brug zal terugbetaald zijn door de tolbijdragen die op het gebruik zullen geheven. Ze zal wel de tijd om Zhuhai te bereiken, inkorten van één uur tot 15 minuten. Hongkong dat al veel geïnvesteerd heeft in het oostelijke gedeelte van de delta waar de prijzen de hoogte inschieten, acht het moment trouwens geschikt om te investeren in het westelijke gedeelte. Dit westen beschikt verder over het voordeel het portaal te zijn voor doorgroei naar de zgn. Pan-Parelrivierdelta. Deze omvat behalve de provincie Guangdong, Hongkong en Macau nog 8 andere provincies rond de Parelrivier. Dit gebied telt één vijfde van China’s oppervlakte, één derde van de bevolking en realiseert 40 pct. van ’s land productie. Het samenwerkingsverband is een reactie op het succes van de Yangtze (Changjiang)-delta rond Sjanghai.
Het is nauwelijks aan twijfel onderhevig dat de westeroever de nieuwe groeipool wordt. De westbank heeft nog gebieden met voldoende grondoverschot en het milieu is er minder aangetast; de arbeidskost ligt er een kwart lager dan in het oosten; er bestaan al gespecialiseerde clusters bijvoorbeeld in huishoudtoestellen, de provinciale overheid heeft al een gedetailleerde politiek…De vervoersinfrastructuur is er weliswaar nog niet zo volledig, maar de autoweg naar Zhuhai moet dit jaar af zijn; aan de treinverbinding (voor vracht) er naar wordt nog gewerkt. Ook betere connecties tussen de steden onderling worden voorzien, zoals een metro tussen Kanton en Foshan. Anderzijds is het gebrek aan stroom op de westbank erger dan in het oosten. Het westelijke gedeelte speelt wel in op de provinciale politiek om de zware industrie te ontwikkelen, de lichte industrie te moderniseren, de high-techsector te upgraden en de diensten verder te ontwikkelen.
De zuidelijke stad Zhuhai heeft met zijn diepzeehaven een troef die de provinciale regering verder wil ontwikkelen als een derde petrochemische basis. De stad is ook een derde provinciaal centrum in de productie van geneesmiddelen en telt voorts al 500 softwareondernemingen. De softwaresector groeit jaarlijks met de helft. Uniek is dan weer de speciale zone in oceaanproductie. Zhuhais luchthaven functioneert voorlopig ver beneden de capaciteit en de provincie wil de functie als vrachthaven aanzwengelen. De luchthaven van Hongkong werkt al samen met deze van Zhuhai. Hongkong plant verder kennis te leveren in de logistieke sector voor Zhuhais farmaceutische en zeeproducten.
Benoorden Zhuhai ligt Zhongshan dat ook snel ontwikkelt. Specifiek voor Zhongshan is vooreerst het district Guzhen met zijn lampen- en lichtfiliere, Xiaolan, dat gespecialiseerd is in sloten en Dayong, dat uitblinkt in meubels en jeans. Zhongshan heeft ook productiebases voor bekende Chinese merken als TCL en Changhong, Shunyi airco’s uit Taiwan evenals het Taiwanese Acer en het Japanse Toshiba. In Zhongshan staat Hongkongs kapitaal al in voor de helft van de “buitenlandse”-investeringen. Gezien de grondreserve en de betere verbindingen in het verschiet, lijkt de lokale ontwikkeling verzekerd. Hongkong wil verder de ondernemingen expertise leveren in het veroveren van buitenlandse markten.
Nog meer benoorden ligt de stad Jiangmen met zijn 4,1 miljoen inwoners. 45 pct. van de provinciale productie aan wasmachines komt uit Jiangmen, bij de motoproductie ligt dit op 40 pct.: Jiangmens productie is vooral bestemd voor het binnenland. Hongkong wil samenwerken met Jiangmen betreffende gespecialiseerde logistiek (bv. moto’s, frigo’s). Helemaal benoorden de westbank en al in de nabijheid van Kanton ligt de stad Foshan waarvan de provincie de derde grootste stad na Kanton en Shenzhen wil maken. Foshan telt vijf miljoen inwoners, ligt maar op 20 km van Kanton en was in het verleden bekend voor keramiek en aardewerk. Het district Shunde staat in voor de helft van Foshans nijverheidsproductie, voornamelijk huishoudtoestellen die 15 pct. uitmaken van de landelijke verkoop. Van de top 16 merken die het ministerie erkent, heeft Shunde er vijf: Rongsheng (frigo’s), Midea (ventilators, airco), Wanjiale (gas apparaat), Kelon (airco) en Galanz (micro-oven). Qua TVs en displays schakelde Foshan reeds over naar LCD/TFT-displays van de zesde generatie, zij het met medewerking van een Taiwanees producent. Hongkong ondersteunt al een 400-tal ondernemingen in Foshan, wil helpen bij de verdere uitbouw van zowel de dienstensector als ook bij het opzetten van natiewijde distributiecentra. Meer in het westen tenslotte ligt Zhaoqing, dat vooral ontwikkeld zou worden als een ecologisch verantwoorde toeristische stad. Ons lijkt het niet uitgesloten dat indien de metropolis tussen Hongkong en Shenzhen lukt, dan Kanton dat vooralsnog weinig communiceert met Foshan uiteindelijk ook met zijn buur een duo-metropolis zal nastreven.
Selecte bibliografie
China’s 11th Five-year Plan: Opportunities and Challenges for Hong Kong Final Report,
By Yeung Yue-man, Shen Jianfa and Zhang Li, Hong Kong Institute of Asia-Pacific Studies
The Chinese University of Hong Kong, October 2006
Report on Guangdong’s Industrial Restructuring; Opportunities and Challenges for Hong Kong, (June 2006) , The Greater Pearl River Delta Business Council, Industrial Restructuring in Guangdong Task Group
Building a Hong Kong-Shenzhen Metropolis, Research Report, Bauhinia Foundation Research Centre, Augustus 2007
The Development of Western Pearl River Delta Region and its Prospects for Collaboration with Hong Kong, Greater Pearl River Delta Business Council, Task group on Western Pearl River Delta Development , August 2006
http://prd.hktdc.com/ PRD Economic Profile
http://www.newsgd.com/specials/PRD/default.htm
Zie ook CCTV over PRD-plannen

China Vandaag    1/09/2008