Door Raf Custers (GRESEA) 2011
“Laten we alstublieft van de zeldzame aardmetalen geen twistpunt maken”, was China’s boodschap kort voor president Hu Jintao in januari naar de VS afreisde. In het Westen echter worden de commentaren over de zeldzame aardmetalen metalen bitsig. Zonder deze grondstoffen kunnen geen elektronische producten gemaakt worden en valt de ‘groene economie’ stil. Omdat Westerse bedrijven de uitbating van zeldzame aardmetalen niet meer rendabel vonden, zijn ze daar jaren geleden mee gestopt. China produceert nu zo goed als alle zeldzame aardmetalen en is de grootste leverancier aan het Westen. Nu China zijn zeldzame aardmetalen zelf gaat verwerken, roept het Westen – o, ironie : “Mag Niet !”
Het geval Mbark Bousoufa zal in café De Toekomst wel drukker besproken worden. Maar in ons dagelijkse leven komen we de spitante spits bijlange niet zo dikwijls tegen als zeldzame aardmetalen. De toepassingen van zeldzame aardmetalen zijn namelijk legio, van kleurentelevisies en de vuursteentjes in aanstekers tot geavanceerde elektronica en wapens (zie Annex-1). Alle spitssectoren van de economie gebruiken nu permanente magneten en andere componenten waarin zeldzame aardmetalen zijn verwerkt. Het belang van deze materialen is evident.
Zeldzame aardmetalen worden nu bij de kritische grondstoffen ingedeeld. De eerste zeldzame aardmetalen zijn rond 1790 geïdentificeerd en kregen toen hun naam. Die naam is misleidend. Deze ‘metalen’ zijn niet zeldzaam, van sommige zitten er zelfs grotere volumes in de aardkorst dan van koper, goud, lood of platina.[i] Maar er zijn in de hele wereld maar enkele vindplaatsen waar zeldzame aardmetalen in voldoende concentraties voorkomen, al of niet geassocieerd met andere materialen (zoals ijzer), om een uitbating economisch rendabel te maken. Van zeldzame aardmetalen worden relatief kleine volumes geproduceerd, in 2009 wereldwijd slechts een kleine 130.000 ton (tegen 2,3 miljard ton voor ijzererts).[ii]
Voor spitssectoren zoals de elektronica en de groene economie zijn deze kritiische materialen onmisbaar (zie Annex-2). Daarom ook wedijveren de economische blokken met elkaar over deze grondstoffen. Voor zeldzame aardmetalen is China nu nagenoeg de enige producent. De EU, de VS en Japan zijn voor hun bevoorrading van China afhankelijk geworden. Maar die afhankelijkheid hebben ze zelf gecreëerd.
Delocalisatie naar China
In twintig jaar tijd is de sector van de zeldzame aardmetalen door elkaar gegooid. Dat blijkt duidelijk uit Tabel-1 (zie onderaan). Tot 1990 waren de VS de grootste producent. Ze voorzagen in hun eigen behoeften en voerden zelfs zeldzame aardmetalen uit, voornamelijk naar Japan, Brazilië en Canada. Maar sinds 1995 voert China de lijst van de producenten aan en in 1999-2000 voerden de VS al ongeveer 90% van hun zeldzame aardmetalen in, direct of indirect uit China.[iii]
De Verenigde Staten gingen achteruit omdat grote ondernemingen in de VS stopten met de uitbating van zeldzame aardmetalen. Het bedrijf Ronson, bekend van de aanstekers, had tot 1990 nog een eigen mijn. De firma Delco Remy, een filiaal van General Motors, produceerde magneetlegeringen op basis van neodymium-ijzer-boron. En de Franse firma Rhône-Poulenc had een fabriek van zeldzame aardmetalen in Phoenix. In 1991 werkten er 411 mensen in de mijnen voor zeldzame aardmetalen en aanverwante installaties, nadien kalfde het aantal jobs af.
De bedrijven in de VS vonden dat ze met de winning van zeldzame aardmetalen niet meer genoeg verdienden. Een eerste reden was dat hun uitbatingkosten stegen onder druk van strengere wetten om gezondheid en milieu te beschermen. Molycorp, de grootste producent in de VS, kreeg problemen met de lozing van afvalwater van de Mountain Pass mijn in Arizona. Daarom sloot Molycorp eerst de fabriek waar ertsen en metalen werden gescheiden. Daarna werd ook de mijn stilgelegd en begon Molycorp zijn voorraden van zeldzame aardmetalen weg te werken. In 2004 stak Molycorp Mountain Pass, dè grootste mijn voor zeldzame aardmetalen in de VS, in de mottenballen.
Een tweede reden waren de prijzen op de wereldmarkt. De vraag naar zeldzame aardmetalen nam toe, maar de prijzen bleven laag door de toename van de productie in China en de uitvoer door dat land. Men zou kunnen zeggen dat zich in China een vuile productie ontwikkelde terwijl de VS de hunne opruimden. Dat wordt nu ook in China erkend. Recent schreef de Beijing Review nog : “ We zijn wereldleider geworden omdat we een snelle en vuile ontginning hebben toegelaten.[iv] In de jaren ’70 en ’80 ging er in China veel aandacht naar prospectie zodat de productie van zeldzame aardmetalen tussen 1978 en 1989 jaarlijks met 40% toenam.[v]. In de jaren ’80 verklaarde de toenmalige Chinese leider Deng Xiaoping : “Het Midden-Oosten heeft olie, maar China heeft zeldzame aardmetalen”.[vi]
Bayan Obo mijn
In het Bayan Obo mijnbekken (Baiyunebo in Chinese documenten) in Binnen-Mongolië baat het bedrijf Baotou Rare Earths de grootste mijn van zeldzame aardmetalen ter wereld uit. Het is een deel van Baotou Iron and Steel, een goed aangeschreven holding van mijnen en metaalfabrieken. Er is in China nog een tweede grote afzetting van zeldzame aardmetalen, in Jiangxi in het Zuidoosten.
Maar daarnaast kwam er een wildgroei van kleine private mijnen. In het Ganzhou bekken, in de provincie Jiangxi, waren er op het hoogtepunt van de bedrijvigheid 1035 mijnen met een vergunning. Ze gebruikten verouderde technologie, deden hun mensen in lamentabele omstandigheden werken en verspilden massa’s ertsen. De vervuiling werd een nachtmerrie”.[vii] Ook Amerikaanse bedrijven verhuisden hun productie naar China omdat de kosten daar lager waren.[viii] Dat zette een neerwaartse spiraal in gang, die het voor Westerse bedrijven wel mogelijk maakte om zich goedkoop in China te bevoorraden.[ix]
De cijfers van de reserves van zeldzame aardmetalen bevestigen dat China de leverancier van het Westen is geworden. In 1990 werden de wereldreserves door de geologische dienst van de VS op 62 miljoen ton geschat. Dit was de hoeveelheid die met de toen gangbare technieken uitgebaat kon worden. Hiervan bevond zich 48 miljoen ton of 78% in China, tegen 22% in landen met een markteconomie. In 1995 (en opnieuw in 2000) werden de reserves op 100 miljoen ton geschat, waarvan 43% in China. Vandaag bevinden 36% van de wereldreserves zich in China. Het aandeel van China in de reserves is dus opvallend gedaald. Dit komt doordat er buiten China is geëxploreerd en daar ook nieuwe ontginbare reserves zijn gevonden terwijl China intussen zijn eigen reserves heeft ontgonnen. De niet-Chinese reserves zijn niet aangesproken omdat de spitsindustrieën in de VS, Europa en Japan in China goedkoop aan zeldzame aardmetalen konden geraken. Het Westen heeft zelfs eigen voorraden aangelegd met zeldzame aardmetalen uit China, waarvan een aanzienlijk deel zelfs uit China zou zijn gesmokkeld.[x]
Nieuwe oriëntaties in China
Maar China verandert het geweer van schouder. De politiek van hervormingen die sinds 1978 is ingezet om het land te openen en de economie te doen groeien, wordt nu aangevuld met een politiek gericht op meer binnenlandse consumptie en evenwichtiger interne groei. Sinds 2006 leggen de Chinese autoriteiten voor de uitvoer van zeldzame aardmetalen maximum quota op. Die uitvoer daalt dus (zie Tabel-2 onderaan). In 2008 en 2009 hebben daarin ook de economische crisis en de verminderde Westerse vraag meegespeeld.
In 2006, 2007 en 2009 bleef de uitvoer onder de toegelaten limiet. In 2008 werd er meer uitgevoerd dan toegelaten. Dat was ook in 2010 het geval. Het quotum voor 2010 was laag gehouden, ervan uitgaande dat de economische crisis ook de internationale vraag laag zou houden. Maar in de eerste negen maanden van 2010 zijn er 32.200 ton zeldzame aardmetalen uitgevoerd en is de jaarlimiet overschreden.[xi] Daarom werd het quotum voor de rest van het jaar in juli 2010 verder verlaagd met 72%.[xii]
Verscheidene factoren hebben tot lagere uitvoer geleid. De zeldzame aardmetalen moeten om te beginnen in China zelf de groene industrie bevoorraden die sterk in opmars is. Ten tweede is er in de mijnbouw en zware industrie (staal) in China een sanering bezig. Gevaarlijke, illegale en verouderde mijnen worden gesloten. In 2010 zijn er zo bijna 1600 steenkoolmijnen gesloten en, in één bekken in de provincie Hunan, meer dan 100 illegale antimoonmijnen en -verwerkingsinstallaties.[xiii] Illegale of onveilige mijnen van zeldzame aardmetalen ontsnappen niet aan deze operatie. Eerdere saneringsacties zijn dikwijls gesaboteerd, onder andere door corrupte ambtenaren. Maar dit keer melden uiteenlopende bronnen dat het ernst is.[xiv]
Ten derde worden deze sectoren geconsolideerd rond een beperkt aantal grotere staatsbedrijven. Zeldzame aardmetalen zullen naar 5 of 6 staatsbedrijven worden gekanaliseerd, eventueel via een gespecialiseerde beurs of een centraal inkoop bureau.[xv] Tegen 2015 zou het aantal bedrijven actief in zeldzame aardmetalen gereduceerd moeten worden van 90 tot 25.[xvi]
Kennelijk wordt paal en perk gesteld aan de roofbouw op niet-hernieuwbare grondstoffen waarvan de voorraden per definitie ooit op zullen zijn. Voor de zeldzame aardmetalen sloeg de scheikundige Xu Guangxian, dè Chinese expert bij uitstek, in 2005 alarm vanwege grootschalige radioactieve vervuiling (aan de Gele Rivier) ; hij waarschuwde ook dat de voorraden van Bayan Obo binnen 35 jaar uitgeput zouden zijn als er niet werd ingegrepen.[xvii] Er moet rationeler met de beschikbare voorraden worden omgegaan.
China wil tenslotte voor de zeldzame aardmetalen hogere prijzen krijgen op de wereldmarkt. Er moet dus een trendbreuk komen ten opzichte van de periode tussen 1998 en 2005 toen de uitvoer van zeldzame metalen vertienvoudigde, maar de prijs met 36% zou zijn gedaald.[xviii] “Nooit eerder”, zo vatte een verslaggever het samen, ”zijn China’s zeldzame aardmetalen zo goedkoop verkocht. De VS en Japan konden de hand leggen op kostbare grondstoffen zonder er veel geld aan uit te geven”.[xix]
De Chinese maatregelen maken ook dat zeldzame aardmetalen in China goedkoper zijn dan op de wereldmarkt. China zou buitenlandse bedrijven willen aanzetten om zich in China te vestigen en zeldzame aardmetalen tot (half-)afgewerkte producten te transformeren. Chinese bronnen stellen hier General Motors als voorbeeld, dat in 2009 zijn internationaal hoofdkwartier naar Shanghai verhuisde. GM heeft zeldzame aardmetalen nodig voor de motor en de batterijen van zijn elektrische auto, de Chevrolet Volt.
Bel de politie (bij de WTO)
Het bijsturen van de Chinese strategie botst op onbegrip in het Westen dat zich zorgen maakt over zijn bevoorrading. In september 2010 komt het over de zeldzame aardmetalen tot open conflicten met Japan en de Verenigde Staten.
Op 7 september 2010 botst een Chinese vissersboot met patrouilleboten van de Japanse kustwacht in de Oost-Chinese Zee. De Chinese kapitein wordt gearresteerd. Het incident maakt in beide landen felle nationalistische gevoelens wakker. Een oude ruzie tussen Japan en China over een eilandengroep laait weer op. In Chinese havens worden leveringen voor Japan geblokkeerd. China wordt ervan beschuldigd dat het geen zeldzame aardmetalen meer naar Japan verscheept. Beijing ontkent dat een embargo is ingesteld. Chinese douaniers zouden op eigen initiatief ladingen voor Japan hebben tegengehouden. De indruk is wel gewekt dat China zijn zeldzame aardmetalen gebruikt als wapen tegen concurrenten.
Dezelfde maand, meer bepaald op 9 september, dient de Amerikaanse vakbond van staalarbeiders United Steelworkers (USW) bij de regering in Washington formeel een klacht in tegen China wegens concurrentievervalsing in de sector van de groene economie.[xx] Volgens de USW sluit China de toegang tot kritische mineralen af. China zou verder zijn producenten van groene technologie met illegale maatregelen beschermen. “Veel van die maatregelen”, aldus de USW, “zijn in strijd met de regels van de Wereldhandelsorganisatie”. De vakbond schrijft nog : “Deze restricties doen voor de industrie buiten China de prijzen stijgen, en zijn een sterke aanmoediging om productie naar China te verhuizen. Regeringsambtenaren in China hebben inderdaad expliciet gezegd dat ze met de uitvoerbeperkingen investeringen willen aanmoedigen in de verwerking van deze mineralen, stroomafwaarts van de mijnen, in China in plaats van in andere landen”.[xxi]
De USW-klacht wordt opgepikt in het Amerikaanse parlement en door Ron Kirk, de handelsgezant van de Amerikaanse regering. Maar Kirk heeft tot dusver bij de de Wereldhandelsorganisatie (WHO) voor de zeldzame aardmetalen nog niets ondernomen. Bij de WHO loopt overigens nog altijd een klacht, die in juni 2009 is ingediend door de VS, Mexico en de Europese Unie, omdat China de uitvoer van een tiental andere mineralen, gaande van bauxiet tot zink, zou beperken.
China heeft geantwoord dat het in zijn recht is. Volgens een topman van de Chinese Rare Earth Society gelden er geen uitvoerbeperkingen voor in China gemaakte componenten met zeldzame aardmetalen (zoals permanente magneten en lichtgevende materialen). “In de WHO-regels staat ook nergens dat een land geen maatregelen mag nemen om de uitvoer van zijn eigen producten te beperken”, aldus deze bron.[xxii] Chinese bronnen benadrukken dat de Westerse critici enkel voor hun eigen belang de prijzen van zeldzame aardmetalen zo laag mogelijk willen houden en dat China nu doet wat in de VS al veel eerder is gebeurd, namelijk de vuilste mijnen sluiten.[xxiii]
Ook andere instellingen hebben hun afhankelijkheid van de Chinese zeldzame aardmetalen bestudeerd en erkend. In de VS waren er studies van het Congres en de ministeries van Defensie en Energie; in Japan van de regering en in Europa van de EU-instellingen en de Duitse industrie. Maar de klacht van de USW is tot dusver de meest agressieve actie in dit dossier.[xxiv]
Europa toont zijn tanden
Nu tekenen zich twee tendensen af. Buiten China ondervindt de sector van de zeldzame aardmetalen ineens een nieuwe dynamiek. Investeerders beseffen dat er met zeldzame aardmetalen weer geld te verdienen valt, en overal beginnen nieuwe projecten. De marktperspectieven op langere termijn lijken gunstig te zijn. De vraag naar zeldzame aardmetalen stijgt, voornamelijk vanuit de groene economie en toepassingen zoals elektrische voertuigen en windturbines . In 2015 zou de vraag 200.000 ton benaderen terwijl, zoals al vermeld, de productie momenteel rond 130.000 ton ligt. Er moet dus productiecapaciteit bijkomen. Maar omdat zeldzame aardmetalen moeilijk te vinden zijn en nog moeilijker te produceren, kan het nog jaren duren voor die capaciteit er is.[xxv] Zolang – een extra-aansporing voor investeerders – blijven de prijzen wel onder druk staan. Het afgelopen jaar is de prijs van sommige zeldzame aardmetalen vervijfvoudigd.[xxvi] Die trend zal onder druk van de vraag (ook uit China) voortduren.
De geldschieters pompen dus geld in bedrijven die nieuwe mijnen willen ontwikkelen. Dat gaat zo’n vaart dat er al sprake is van een zeepbel. Ter illustratie : een index van aandelen van bedrijven actief in zeldzame aardmetalen schoot in september en oktober 2010 met 35% omhoog. Zes onbekende mijnbedrijven uit de VS, Canada en Australië waren toen samen 5 miljard euro waard, hoewel ze nog geen gram zeldzame aardmetalen hadden geproduceerd.[xxvii]
Mountain Pass mijn
Er staan ook concrete projecten in de steigers. Molycorp wil de Mountain Pass mijn heropenen. In 2010 haalde Molycorp hiervoor 275 miljoen euro vers kapitaal op. Op termijn zou Mountain Pass jaarlijks 20.000 ton zeldzame aardmetalen moeten voortbrengen, bijna een zesde van de huidige wereldproductie en méér dan de totale VS-behoeften. Molycorp heeft intussen contracten gesloten met de grote consumenten Sumitomo, Mitsubishi en Hitachi die minder afhankelijk willen worden van China. Sumitomo zal 95 miljoen euro investeren of lenen aan Molycorp in ruil voor de levering van een kleine 3000 ton zeldzame aardmetalen per jaar uit de Mountain Pass mijn.[xxviii] In Australië heropent de firma Lynas binnen negen maanden de Mount Weld mijn. Lynas haalde in 2009 al 295 miljoen euro vers kapitaal op. Lynas gaat de zeldzame aardmetalen van Mount Weld verwerken in Maleisië en heeft een contract gesloten met Japans grootste invoerder van zeldzame aardmetalen, de firma Sojitz.
Er lopen op dit ogenblik zeker twintig projecten om zeldzame aardmetalen te ontginnen of om nieuwe mijnen te exploreren.[xxix] Maar het zal twee tot vijf jaar duren vooraleer die projecten gaan produceren. Daarbij speelt dat de technologische kennis in het Westen nu achterop loopt bij die van China. Sommigen suggereren dat China het ook op dit vlak handig heeft gespeeld. Zo schrijft de eerder genoemde vakbond USW dat de laatste verwerkingsfabriek in de VS jaren geleden door “de Chinezen” is opgekocht en naar China verscheept.[xxx] De USW heeft het hier vermoedelijk over de firma Magnequench, opgericht door General Motors in de jaren ’80, die magneten produceerde voor de auto’s van GM. Magnequench werd in 1995 overgenomen door twee Chinese bedrijven en een Amerikaanse investeerder en verhuisde in 2002 naar China. Niet bij nacht en ontij, zoals de USW suggereert, maar geheel in overeenstemming met het verkoopscontract.
Er komt dus ook vraag naar Chinese expertise. De Franse firma Rhodia, opvolger van Rhone-Poulenc, stelde in november 2010 in de afdeling zeldzame aardmetalen een Chinees specialist als directeur aan. Ook Chinese bedrijven doen mee aan de stormloop, vooral in Australië, al zijn ze vaak niet (meer) welkom. China Non-Ferrous Metal Mining Co (CNMC) moest in september 2009 een bod voor een meerheidsdeelname in Lynas laten vallen omdat de Australische regering de overeenkomst had geblokkeerd.
Grote consumenten zoeken ook naar technieken om minder afhankelijk te worden van zeldzame aardmetalen uit China. De Japanse Hitachi-groep zegt nu zeldzame aardmetalen te kunnen terugwinnen uit harde schijven van computers. Toyota werkt aan een elektrische motor zonder magneten met zeldzame aardmetalen. De Duitse groep Continental zegt al een motor zonder zeldzame aardmetalen te hebben ontwikkeld. Maar ook op dit vlak zullen doorbraken nog een tijd op zich laten wachten.
Op het diplomatieke vlak streken China en de VS de plooien glad. Midden januari bracht de Chinese president Hu Jintao een bezoek aan de Verenigde Staten. Daar stonden de zeldzame aardmetalen niet bovenaan de agenda. Beide landen hadden op voorhand sussende taal gesproken. In december had Jon Huntsman, de Amerikaanse ambassadeur in China, gewaarschuwd dat “China zeldzame aardmetalen niet als een wapen mag gebruiken”, maar hij had ook begrip gevraagd voor China’s binnenlandse economische uitdagingen.[xxxi] Vervolgens verklaarde de Chinese viceminister van Buitenlandse Zaken Cui Tiankai dat “zeldzame aardmetalen geen probleem tussen de VS en China hoeven te worden”. [xxxii] Een dag voor Hu Jintao aankwam in de VS, publiceerde de Wall Street Journal een lang interview met de president. Daarin benadrukte de Chinese president vooral dat China en de VS sinds twee jaar “een praktische samenwerking” hebben opgebouwd waar ze beiden voordeel uit halen en dat die samenwerking zal worden voortgezet.[xxxiii]
Maar, en dat is de tweede tendens, in Europa zijn de standpunten wel harder geworden. De Europese industrie wil absoluut zeker zijn dat de bevoorrading met kritische grondstoffen verzekerd is. Zo komt China in het vizier. De uitspraken van het Bundesverband der Deutschen Industrie (BDI), de koepel van de Duitse patroonsfederaties, spreken boekdelen. De BDI heeft drie congressen gewijd – in 2005, 2007 en 2010, aan de Rohstoffsicherheit, dus de vraag of de Duitse industrie de grondstoffen zal krijgen die ze nodig hebben. Tijdens het recente congres in oktober 2010 verklaarde BDI-voorzitter Hans-Peter Heitel : “We zijn met niemand in oorlog, niet met China, noch met enig ander land,maar China veroorzaakt wel de meeste problemen en China’s maatregelen gaan in tegen de regels van de Wereldhandelsorganisatie”. Keitel ziet ook knelpunten voor de leveringen van grondstoffen, die het voortbestaan van sommige ondernemingen kunnen bedreigen. “Bijzonder explosief: zeldzame aardmetalen”, zegt Keitel, want zo’n 97% van die zeldzame aardmetalen worden uit China betrokken.[xxxiv] Dè oplossing volgens de BDI is “Vrije toegang, zeker wanneer het om spitstechnologieën gaat”.
Ironisch is wel dat de Duitse industrie kennelijk géén vrije toegang gunt aan Chinese ondernemingen in Oost-Europa en Centraal-Azie. Duitsland beschouwt die gebieden als zijn achtertuin. Het Oost-Europa- bureau van de BDI bestudeerde in 2010 hoe Chinese ondernemingen daar investeren, onder meer om China’s bevoorrading met olie èn zeldzame aardmetalen te versterken. “Veel van deze materialen zijn ook in Rusland, Oekraïne en Centraal-Azie te vinden. Kazakstan is een goed voorbeeld”, aldus dit bureau. Duitsland moet die markt afblokken, zo luidt de aanbeveling, zoals in de jaren ‘70 in contracten met de Sovjet-Unie is gebeurd.[xxxv] In een toespraak voor dit BDI-bureau neemt de Duitse kanselier Angela Merkel deze conclusie over. Ze verklaart dat er in Centraal-Azië nog veel Luft nach oben is, dat betekent : nog veel ruimte voor Duitsland om economische betrekkingen aan te knopen, ook voor de zeldzame aardmetalen die “we nog voor elektrische batterijen zullen nodig hebben”.[xxxvi]
De Duitse industrie lobbyt vanaf 2007 stelselmatig om zijn grondstoffenbelangen in Europese politiek te doen vertalen. Daarin schijnt ze goed te lukken. BDI-voorzitter Keitel noemt als één van de successen dat de Duitse regering in 2007 aan de basis lag van het grondstoffeninitiatief van de Europese Unie en dat “de industrie de ontwikkeling van het initiatief en zijn omzetting heeft begeleid”. Keitel bedoelt het zogenaamde Raw Materials Initiative waarmee de Europese Commissie in 2008 heeft uitgepakt. Het doel van dat programma is te zien hoe afhankelijk de Europese industrie van externe grondstoffenbronnen is en wat daaraan gedaan kan worden.
In 2010 gaf de Raw Materials Supply Group van de Commissie een overzicht van de situatie. De groep heeft van 41 materialen bestudeerd in hoeverre ze kritisch zijn. Zeldzame aardmetalen blijken hier de grondstof met het hoogste leveringsrisico te zijn. Uiteindelijk hield de groep een lijst van 14 kritische materialen over, met daaronder ook de zeldzame aardmetalen (zie Annex-3). Volgens deze studie is de industrie in de EU voor 100% afhankelijk van de invoer van zeldzame aardmetalen. Ze kan ze niet recycleren, omdat er nog geen procedés bestaan om zeldzame aardmetalen op een economisch rendabele manier te recycleren. En het aantal sites in Europa waar zeldzame metalen gewonnen kunnen worden, is beperkt.[xxxvii]
Ook de EU wil dus absoluut vrije toegang tot kritische mineralen buiten Europa. Dat blijkt ook uit het Raw Materials-actieplan dat de Commissie op 2 februari 2011 heeft bekendgemaakt. Uit dit plan spreekt dezelfde vastberadenheid als uit de Duitse standpunten om zich toegang tot de grondstoffen te verschaffen en elke uitvoerbeperking te bestraffen. De Commissie sluit daarvoor zelfs commerciële represailles niet uit.
Raf Custers, journalist en researcher bij GRESEA.be
Annex-1
Zeldzame aardmetalen (Lanthaniden): Belangrijkste toepassing
| Lichte zeldzame aardmetalen (vrij veel voorkomend) | Belangrijke toepassing | Zware zeldzame aardmetalen (komen minder voor) | Belangrijke toepassing |
| Lanthaan | Hybride motoren, metaallegeringen | Terbium | fosfor, permanente magneten |
| Cerium | auto katalysatoren, petroleumraffinage, metaallegeringen | Dysprosium | permanente magneten, hybride motoren |
| Praseodymium | magneten | Erbium | fosfor |
| Neodymium | auto katalysatoren, petroleumraffinage, harde schijven in laptops, koptelefoons, hybride motoren | Yttrium | Rode kleur in fluorescerende lampen, keramiek, metaalllegeringen |
| Samarium | magneten | Holmium | Kleuren van glas, lasers |
| Europium | rode kleur voor televisie en computerschermen | Thulium | medische x-stralen |
| Gadolinium | magneten | Lutetium | catalystorens in petroleum raffinage |
| Ytterbium | lasers, staallegeringen |
Bron: DOI, U.S. Geological Survey, Circular 930-N.
In : Congressional Research, sept 2010
Annex-2
Belangrijke toepassingen van hoogtechnologisch materialen in de groene technologieën.
| Probleem | Oplossingen | Gebruikte materialen |
| Energie voor de toekomst | Brandstofcellen | Platina, palladium |
| Zeldzame aardmetalen | ||
| Kobalt | ||
| Hybride wagens | Samarium (permanente magneten) | |
| Zeldzame aardmetalen: Neodynium (supermagneten) | ||
| Zilver (nieuwe elektromotoren en generatoren) | ||
| Platina, palladium (katalysatoren) | ||
| Alternatieve energie | Silicium, gallium (zonnecellen) | |
| Zilver (zonnecellen, energieopvang, transmissie) | ||
| Goud, zilver (superspiegels) | ||
| Energie-opslag | Lithium, zink , tantalium, kobalt (herlaadbare batterijen) | |
| Energiebesparing | Nieuwe koeltechnieken | Zeldzame aardmetalen |
| Nieuwe verlichting | Zeldzame aardmetalen, Indium, Gallium: LEDs, LCDs, OLED | |
| Energiebesparende banden | Diverse mineralen | |
| Superlegeringen voor betere turbines | Rhenium | |
| Bescherming van het leefmilieu | Minder uitstoot | Platina, palladium |
| Luchtzuivering | Zilver, Zeldzame aardmetalen | |
| Precisiemachines | Nanotechnologie | Zilver, Zeldzame aardmetalen |
| Grenzen aan de informatietechnologie | Miniaturisatie | Tantalium, ruthenium (MicroLab oplossingen) |
| Nieuwe IT oplossingen | Indium (processoren) | |
| Wolfram (hoogwaardig staal hardware) | ||
| RFID (kleine verbruikerselektronica) | Indium, Zeldzame aardmetalen, zilver |
Bron: . DG-ENTR selection based on data provided by RWTH Aachen, 2008; BRGM, 2008 and USGS (2008).
Tabel 1. Zeldzame aardmetalen : wereldmijnproductie per land (in ton ‘Rare Earth Oxides’-equivalent)
| Land | 1988 | 1999 | 1990 | 1995 | 2000 | 2004 | 2008 |
| Verenigde Staten | 11.533 | 20.787 | 22.713 | 22.200 | 5.000 | – | |
| China | 29.640 | 25.220 | 16.480 | 25.000 | 73.000 | 98.000 | 125.000 |
| Australië | 6.530 | 7.400 | 7.975 | – | / | ||
| USSR / GOS | 6.000 | 2.000 | Niet beschikbaar | ||||
| India | 2.200 | 2.200 | 2.475 | 2.700 | 2.700 | 2.700 | 2.700 |
| Kyrgystan (*) | 16.536 | Niet beschikbaar | Niet beschikbaar | ||||
| Brazilië | 1.690 | 1.900 | 1.100 | 400 | 402 | 550 | |
| Malaisië | 1.630 | 1.646 | 1.925 | 448 | 450 | 250 | 380 |
| Thailand | 375 | 365 | 358 | – | – | ||
| Sri Lanka | 110 | 110 | 110 | 120 | 120 | ||
| Canada | 100 | 100 | – | / | – | ||
| Zaïre | 92 | 96 | 94 | 11 | |||
| Totaal | 53.900 | 59.824 | 53.230 | 56.900 | 83.300 | 101.000 | 129.000 |
(*) Totaal van uiteenlopende productgroepen van zeldzame aardmetalen.
Bron : Mineral Yearbooks 1990-2008, US Geological Survey
Tabel 2. China, uitvoer van zeldzame aardmetalen
| 2005 | 2006 | 2007 | 2008 | 2009 | 2010 | H1-2011 | |
| Export-quota | 62.000 | 60.000 | 47.449 | 50.145 | 30.258 | 14.446 | |
| Zeldzame aardmetalen, scandium & yttrium | 12.986 | 13.677 | 12.458 | 6.961 | 5.345 | – | |
| Samenstellingen van zeldzame aardmetalen | 52.220 | 52.732 | 41.894 | 48.024 | 38.573 | 39.813 |
Bronnen : COMTRADE, UN Statistics Division (2005-2009), China Customs Statistics, cited in Miningweekly (2010); Ministry of Commerce (geciteerd in Beijing Review, 21 januari 2011)
Annex-3
Lijst van kritische grondstoffen op EU niveau (alfabetisch gerangschikt)
| Antimoon | Indium |
| Beryllium | Magnesium |
| Kobalt | Niobium |
| Fluorspaat | Platina Groep Metalen |
| Gallium | Zeldzame Aardmetalen |
| Germanium | Tantalium |
| Grafiet | Wolfram |
Source : Critical raw materials for the EU, European Commission DG Enterprise and Industry, 30 July 2010
[i] De groep van de zeldzame metalen bestaat uit 15 metaalachtige elementen (de nummers 57 tot 71 in de Periodieke Tabel), gewoonlijk aangevuld met scandium (Nummer 21) en yttrium (Nummer 39). Ze hebben gelijkaardige chemische eigenschappen. De 15 elementen zijn : lanthanum, cerium, praseodymium, neodymium, promethium, samarium, europium, gadolinium, terbium, dysprosium, holmium, erbium, thulium, ytterbium en lutetium.
[ii] Cijfers van de US Geological Survey.
[iii] Rare Earth Elements – Critical Resources for High Technology, USGS Fact Sheet 087-02, 2002.
[iv] “It was the country’s tolerance for quick and dirty extraction that made it the global leader”. Rare earth even rarer, Beijing Review, 21 januari 2011.
[v] Hurst, Cindy, China’s Rare Earth Elements Industry: What Can the West Learn? Institute for the Analysis of Global Security, Washington maart 2010.
[vi] Geciteerd in : China’s Rare Earth Campaign Targets Environmental Protection, Xinhua Insight, 16 september 2010
[vii] Rare earth even rarer, Beijing Review, 21 januari 2011.
[viii] “During the 1980s, the United States, once the world’s leading producer of the minerals, gradually shifted the production to China, mostly due to its lower environmental standards, and lower labor costs”. 11 november 2010, http://seekingalpha.com/article/236231-the-middle-east-has-oil-china-has-rare-earth-minerals
[ix] Rare Earths. Mineral Yearbook 2008, USGS.
[x] Volgens Xu Giangxian, dè Chinese expert bij uitstek, hebben Zuid-Korea en Japan strategische voorraden van zeldzame metalen aangelegd, waarmee ze 20 jaar voortkunnen. In Japan zou 20% van de leveringen voortkomen uit de zwarte markt in China. Zie : Chinese expert calls for immediate stockpiling, Metal Pages, 2 november 2009, geciteerd in Cindy Hurst, o.c.
[xi] Nearly half of China’s rare earth exports went to Japan in first 9 months, MofCom, 17 november 2010.
[xii] China to exploit rare earth methodically and calmly handle international pressure, ZTS, 25 oktober 2010.
[xiii] Antimonie wordt onder meer als brandwerend materiaal in kledij verwerkt. China is goed voor bijna 90% van de wereldproductie. Zie o.m. Antimony on a high as Beijing goes green, Financial Times, 15 september 2010.
[xiv] “In the past, mines were sometimes closed and reopened soos afterwards. But officials in Hunan say the Lengshuijiang mines and process facilities have stayed closed this time, leading to price pressure”. Antimony price jumps after China’s purge of illegal mines, Financial Times, 18 januari 2011.
[xv] In het Jiangxi-bekken zouden China MinMetals en China Aluminium (Chalco) de voornaamste afzettingen uitbaten, in Sichuan en Guangdong zouden dat Jiangxi Copper en China Nonferrous Metal Industry zijn en in Bayan Obo zou Baotou Steel Rare-Earth High-tech de exploitatie verzekeren. Daniel Krakja, La Chine concentre l’exploitation des terres rares, Usine Nouvelle, 3 juni 2010.
[xvi] Xinhua Insight, o.c. 16 september 2010
[xvii] Xu Guangxian et al, An Emergency Call for the Protection of Thorium and Rare Earth
Resources at Baiyun Erbo and the Prevention of Radioactive Contamination of the Yellow River
and Baotou, geciteerd in Cindy Hurst, o.c.
[xviii] Rare earth even rarer, o.c.
[xix] ZTS, o.c. 25 oktober 2010.
[xx] USW Files Trade Case to Preserve Clean, Green Manufacturing Jobs in America, United Steelworkers, perscommuniqué, 9 september 2010. De klacht bestaat uit een dossier van 5800 pagina’s dat is ingediend bij het bureau van de Handelsafgevaardigde van de Amerikaanse regering. Op onze vraag of de USW ons het volledige document kon bezorgen, verwees de vakbond ons naar de website van dit bureau waar een samenvatting te vinden is. Zie : http://www.ustr.gov/about-us/press-office/reports-and-publications/2010/petition-chinas-policies-affecting-trade-and-inv
[xxi] United Steelworkers’ Section 301 Petition Demonstrates China’s Green Technology Practices Violate WTO Rules, USW, september 2010.
[xxii] China does not have monopoly on rare earth, Caijing Guojia Zhoukan, 31 oktober 2010
[xxiii] China defends its policy on rare earth export control, gov.cn, 29 augustus 2010
[xxiv] De USW stelt zich ook chauvinistischer op dan de Amerikaanse Kamer van Koophandel. Wat moet men bij voorbeeld denken van deze zin : “The USW believes that the nation that leads the clean energy economy will lead the global economy”. In : United Steelworkers’ Section 301 Petition Demonstrates China’s Green Technology Practices Violate WTO Rules, USW communiqué, 9 september 2010.
[xxv] Rare earth even rarer, o.c.
[xxvi] Price briefing, Industrial Minerals, 27 januari 2011.
[xxvii] Bubble fear as rare earths soar, Financial Times, 25 oktober 2010
[xxviii] Signature of a Memorandum of Understanding with Molycorp, Inc. pertaining to the supply of rare earth to Japan, Sumitomo Corporation, 13 december 2010
[xxix] 100525 Shock and ore. Rare Earth Minerals SPECIAL, Industrial Minerals, 25 mei 2010.
[xxx] “Its last processing facility for such materials was purchased by the Chinese and its equipment shipped to China years ago”. United Steelworkers’ Section 301 Petition Demonstrates China’s Green Technology Practices Violate WTO Rules, s.d. (9 september 2010)
[xxxi] Charlie Rose Talks to Jon Huntsman, Bloomberg-Businessweek, 6 januari 2011.
[xxxii] Terres rares: la Chine défend sa politique avant la visite de Hu aux Etats-Unis, Les Echos, 12 januari 2011
[xxxiii] China leader answer questions on currency, relations with US, Wals Street Journal, 17 januari 2011.
[xxxiv] Hans-Peter Keitel, Rede. Rohstoffsicherheit für Deutschland und Europa, 26 oktober 2010.
[xxxv] “A possible model for such a strategy would be the natural gas pipes business which the Federal Republic agreed with the former Soviet Union in the seventies”, in : Position Paper. Chinese Activities in Eastern Europe. Success through market-aggressive financing offers, Ost-Ausschuss des Deutschen Wirtschaft, BDI, oktober 2010.
[xxxvi] Rede von Bundeskanzlerin Dr. Angela Merkel auf der Jahresmitgliederversammlung des Ost-Ausschusses des Dertschen Wirtschaft, Berlijn, 14 oktober 2010.
[xxxvii] De Canadese firma Tasman Metals is in Zweden en Finland aan het exploreren. Greenland Minerals and Energy (Australië) werkt in Kvanefjeld op Groenland.
