China’s Belt and Road Initiative (BRI) bestaat 10 jaar. De media publiceren genoeg feiten en cijfers over dit kernbeleid in de Chinese buitenlandse betrekkingen. Dit artikel plaatst het BRI in een breder cultuurhistorisch en politiek perspectief.
Kaart van het BRI; foto The Hindu (disclaimer)
Terminologie
Waar staat BRI ook alweer voor? Het is een (Engelse) vertaling van het Chinese begrip Yi Dai Yi Lu (‘één riem [en] één weg). ‘Belt’ verwijst naar een verzameling routes over land, die China via Centraal-Azië met Europa verbinden. ‘Road’ refereert naar hetzelfde maar dan over zee. Het wordt vaak omschreven als een herformulering van de beroemde zijderoute die China met Perzië, de Arabische wereld en het Romeinse rijk verbond. De inspiratiebronnen van de zeeroutes zijn deze van Chinese handelaars met Zuidoost-Azië en, ook al wordt dan niet met zoveel woorden genoemd, zeker ook de Europese handelsroutes via Zuid-Afrika, Zuidoost-Azië naar Zuid-China.
Eurasian Land Bridge
Er bestaat echter een recentere voorloper van het BRI. In het midden van de jaren negentig van de vorige eeuw lanceerde de Chinese regering met evenveel bombarie het begrip Eurasian Land Bridge (ELB). Centraal in dit concept stond een spoorverbinding tussen Chinese zeehavensteden en hun tegenhangers in Europa, als alternatief voor de tragere route over zee. Na het wegvallen van het IJzeren Gordijn in Europa zag China de mogelijkheid voor zo’n snelle handelsroute over land. Japan steunde dit idee actief. In 1996 nam ik deel aan een onderzoeksproject naar de mogelijkheden van deze route, inclusief een reis langs een groot aantal Chinese en Japanse (semi-)overheidsorganisaties die als denktank bij dit project betrokken waren. Het vertrouwen in het concept van ELB was daar enorm. Aan de Europese zijde werd het echter als toekomstmuziek afgewezen. Het in 2013 gelanceerde BRI is in feite de oude ELB, waar de bestaande zeeroutes aan toegevoegd zijn. De trein en de boot zijn zo niet langer elkaars concurrenten maar vullen elkaar aan. Japan doet helaas niet meer mee.
BRI als buitenlandse politiek
Een ander verschil tussen ELB en BRI is dat de laatste nu een onderdeel van de Chinese buitenlandse politiek geworden is. Landen die langs de denkbeeldige routes liggen kunnen zich erbij aansluiten. In 2017 hadden 172 landen zich aangesloten. Het budget voor het project was twaalf keer groter dan het Amerikaanse Marshallplan dat Europa na de Tweede Wereldoorlog redde. BRI is ook concreter. De strategie bestaat uit het bouwen van wegen, spoorwegen, energieleidingen, telecommunicatieverbindingen en zeeroutes die China met alle continenten in de wereld verbinden. China geeft hier de voorkeur aan boven het verlenen van hulp in de vorm van geld, omdat het ontvangende land zichzelf moet helpen als voorwaarde om geholpen te worden. Criticasters stellen dat China op deze manier landen aan zich bindt, maar in werkelijkheid betreft het steeds weer win-win regelingen.
Schuldenval?
Het systeem werkt door Chinese banken die leningen verstrekken voor de infrastructuur die door een bepaald land zal lopen en deze aan China zal verbinden. De infrastructuur wordt geleverd door Chinese ingenieurs en arbeiders, met de hulp van lokale partijen aan wie de verantwoordelijkheid voor het onderhoud en de uitbreiding van de faciliteiten zal overgaan. Critici beschuldigen China van het leggen van ‘schuldenvallen’ die zijn ontworpen om landen te benadelen als ze niet kunnen terugbetalen, maar het doel van de leningen is om terugbetaling waarschijnlijker te maken en de infrastructuur binnen lidstaten uit zichzelf te laten groeien. China streeft naar een groeispurt binnen alle landen waaraan het infrastructuur levert, zoals het zelf al eerder heeft meegemaakt. Precies omdat China hiervan ook zelf profiteert, kan het dit doen tegen een prijs die de meeste westerse bedrijven zich niet kunnen veroorloven.
Infrastructuur van ideeën en welvaart
BRI als infrastructuur is slechts het begin; de tastbare basis. De stroom van goederen wordt de materiële basis voor een brede stroom van abstractere zaken. De doelstellingen van BRI omvatten beleidsdialoog en uitwisseling tussen mensen (academici, kunstenaars, enz.). BRI wordt zo een infrastructuur voor het uitwisselen van ideeën tussen naties. Zo heeft China een memorandum van overeenstemming met de Wereldgezondheidsorganisatie ondertekend. BRI kan als kanaal dienen om de nieuwste ontwikkelingen in de gezondheidszorg zo efficiënt mogelijk te verbreiden. De meeste landen die zich aansluiten zijn de armere, maar dit is nu net het doel: de armen van de wereld te emanciperen. China heeft nog maar onlangs zijn eigen armen geëmancipeerd en gezondheid, onderwijs, wegen en communicatie vormen een manier om dit te bereiken.
Cultureel perspectief
Meteen nadat het BRI in 2013 werd aangekondigd, lobbyde de VS er zwaar tegen. Deze controverse kunnen we vanuit een cultureel perspectief verklaren. In het westen ligt de nadruk op het vermijden dat de specifieke kosten van infrastructuur de individuele belastingbetaler te veel belasten. Westerse overheden beschouwen de veroudering van infrastructuur als vanzelfsprekend. Je versterkt een brug pas, als die nog net niet ingestort is. China gaat voor diffuse groei van andere landen om zo een nieuwe Gemeenschap van Naties te creëren, verbonden door de modernste infrastructuur. We kunnen dit grafisch weergeven.
In het westen staan het individu en diens specifieke lasten centraal. In China ligt de nadruk op holistische nationale groei; illustratie uit ‘Has China Devised a Superior Path to Wealth Creation? The Role of Secular Values’ overgenomen met toestemming van de auteurs
Bronnen: Eigen onderzoek van de auteur, ‘Has China Devised a Superior Path to Wealth Creation? The Role of Secular Values’, Global Times, China Dialogue.
