Filmrecensie door Keith Bennett (redacteur van Friends of Socialist China)
De 100e verjaardag van de oprichting van de Communistische Partij van China in juli was de aanleiding voor vele luisterrijke en indrukwekkende evenementen. De film bij uitstek voor het eeuwfeest in China is ‘1921’.
De regisseurs van ‘1921’ zijn Huang Jianxin en Zheng Dasheng. Zij hebben een speelfilm gemaakt met special effects zoals in de kaskrakers van Hollywood, maar ook een film met een documentair karakter. De combinatie versterkt op vakkundige wijze het gevoel voor drama net zo goed als het realisme.
1921 and more
Uiteraard focust 1921 op dat gedenkwaardige jaar, maar daarnaast gaat het verhaal in flashbacks tot in de jaren 1850. We krijgen te zien hoe China vervalt tot een semi-koloniale en semi-feodale geruïneerde natie. Aan het slot komt er dan een beknopte maar levendige historische reconstructie van de daaropvolgende jaren, met als hoogtepunt het moment dat Voorzitter Mao de oprichting van de Volksrepubliek op 1 oktober 1949 afkondigt, en als toemaatje beelden van jonge pioniers die 100 jaar later de gerestaureerde locatie van het eerste partijcongres bezoeken.
Hoofdrolspelers
Een vergelijkbare historische techniek wordt gebruikt om aspecten van enkele van de hoofdpersonen weer te geven, waaronder baanbrekende Chinese communisten als Li Dazhao, Chen Duxiu, Li Da en natuurlijk Mao Zedong. Bijzonder ontroerend is de weergave van het tragische en heroïsche lot van enkele van de belangrijkste vroege martelaren van het Chinese communisme, waaronder Yang Kaihui, Mao’s eerste vrouw en zijn grote liefde. Dit vormt een scherp en schrijnend contrast met het jeugdige idealisme, de hectische activiteit en het aanstekelijke optimisme van veel van de hoofdpersonen die zich storten op de voorbereidingen voor de oprichting van de partij en tegelijk helemaal opgaan in de nieuwe beweging waarbij de pas ontstane maar extreem militante Chinese arbeidersklasse verbonden is met jongeren en studenten. We krijgen in het bijzonder beelden van hoe Shanghai, waar de partij is opgericht, een soort pretpark voor rijke Chinezen en vooral voor buitenlandse bazen is, maar een ware hel voor de massa van de Chinezen.
Inhoudelijk
De hoofdpersonen worden op een meer alzijdige, genuanceerde en ‘menselijke’ manier gepresenteerd dan vroeger in de Chinese revolutionaire cinema gebruikelijk was. De film combineert actie en romantiek echter ook met een knappe weergave van belangrijke politieke kwesties. Met vrij lange citaten uit het Communistisch Manifest wordt duidelijk dat de jonge revolutionairen de noodzaak van de klassenstrijd die leidde tot de vestiging van de dictatuur van het proletariaat helemaal omarmen. Zij wijzen het reformisme van de Tweede Internationale af. De vraag of communisten kunnen deelnemen aan een progressieve burgerlijke regering, zoals die van Dr. Sun Yat Sen, wordt aangestipt in het geval van Chen Duxiu. Er is een korte maar zeer belangrijke scène waarin Mao Zedong het belang van de boerenkwestie ter sprake brengt, tegen de aanvankelijke scepsis van zijn kameraden in. Het was natuurlijk het besef dat voorzitter Mao had van het boerenvraagstuk en van de rol die de boeren konden spelen in de revolutie in een land als China, dat de voorwaarden voor de overwinning schiep.
CPC en Komintern
Centraal in de politieke strekking van de film staat ook de rol van de Communistische Internationale (Komintern). De twee vertegenwoordigers van de Komintern die het oprichtingscongres van de CPC bijwoonden, worden terecht uitgebeeld als heldhaftige en onbaatzuchtige personen, enkele scènes met hen zijn superspannend en kunnen zo in om het even wat voor actiefilm. En de noodzaak om hetzelfde pad als de Russen te volgen, dat van de zegevierende Oktoberrevolutie, wordt consequent benadrukt. Maar er zijn ook behoorlijk duidelijke toespelingen op toekomstige spanningen tussen de CPC en de Komintern, vooral rond de vastberadenheid van de Chinese communisten om de onafhankelijke weg te zoeken, die wezenlijk is voor hun project om de natie weer op te bouwen. Ook de rol van de vertegenwoordigers van de Komintern bij het onderhouden van contacten in Shanghai met de pas opgerichte Communistische Partij van Japan komt aan bod.
“Wij zijn thuis in de hele wereld”
De panoramische scope van deze film voert ons ook naar andere landen dan China – naar het Kremlin in Moskou, waar we Lenin een congres van de Communistische Internationale zien toespreken, en naar Parijs, waar we de strijd zien van de Chinese arbeiders en studenten om zich te organiseren onder de vlag van het marxisme en om bij het Franse publiek steun te werven voor de strijd van China. Hier leren we een 17-jarige Deng Xiaoping kennen, met de vriendschappelijke bijnaam die zijn kameraden hem destijds gaven, ‘doctor van de stencilmachine’, voor zijn talent en toewijding bij het produceren van revolutionaire publicaties onder moeilijke omstandigheden.
Voor hemelbestormers
1921 is een ontroerende, opwindende en indringende film – hij biedt geweldig veel kijkplezier en tegelijk kan het publiek er veel van opsteken. Hij verdient een breed publiek, niet alleen in China maar over de hele wereld. Chinese jongeren komen zo meer te weten over de strijd en de opofferingen van hun voorouders die het steeds sterkere en welvarender socialistische China van vandaag mogelijk hebben gemaakt. Degenen onder ons in de niet-socialistische wereld, die zich soms ontmoedigd voelen door de enorme uitdagingen die ze ondervinden als ze het achterhaalde kapitalistische systeem proberen af te werpen, zullen weer aangemoedigd worden door de gedachte dat een betere wereld inderdaad mogelijk is en dat zelfs een klein aantal mensen, met nauwelijks of geen middelen, het echt waar kunnen maken, zolang ze de spirit hebben om, zoals Marx zei, ‘de hemel te bestormen’. Of zoals voorzitter Mao het verwoordde in zijn gedicht Terug naar Chingkangshan: ‘Niets is moeilijk in deze wereld als je het aandurft de bergen te bestijgen’.
Keith Bennett is redacteur van Friends of Socialist China. Op die website staat de originele Engelse versie van de bovenstaande filmrecensie. De recensie verscheen ook op de Morning Star.
De film is online in de VS en werd al in enkele Britse zalen vertoond. Hopelijk komt hij ook snel naar het Europese vasteland.
