Xi Jinping heeft de virtuele Davos Agenda van het World Economic Forum via een videolink toegesproken. Xi preciseerde vrij concreet hoe er naar een ‘betere wereld’ kan toegewerkt worden.
Van de zaken die Chinese president noemde is er een aantal waar velen zich meteen in zullen kunnen vinden en die dus als idealistisch of vanzelfsprekend positief kunnen overkomen.
Andere voorkeuren?
Er zitten ook wat voorkeuren in die niet door iedereen zullen gedeeld worden: meer macro-economisch beleid, andere groeimodellen, inspraak voor de Derde Wereld, enerzijds stabiliteit als kernwaarde, anderzijds het omhelzen van verandering (onder verstaan: in de machtsverhoudingen). Zonder landen met naam te noemen zette Xi zich ook overduidelijk af tegen ‘conflict, koude oorlog, decoupling van de economische stelsels, sancties en overheersing’. Het is duidelijk genoeg welke politici van welke landen voorstander van dat soort beleid zijn.
SAMENVATTING
Een Engelse vertaling van Xi’s volledige toespraak staat op de website van het persagentschap Xinhua. Ziehier een samenvatting:
Xi zei dat de mensheid het afgelopen jaar nooit geziene crisissen heeft gekend, met als voornaamste de COVID-19 pandemie, een zware slag voor de mondiale volksgezondheid en de wereldeconomie. Hij stelde vast dat er in de strijd tegen de pandemie vooruitgang is geboekt ‘dankzij wetenschap, redelijk denken en medemenselijkheid’. De nieuwe uitbraken laten echter zien dat die strijd verre van gewonnen is. Daarom stelde Xi een agenda voor met vier opdrachten: wereldwijde coördinatie van de economieën, vreedzaam samenleven, de kloof dichten tussen ontwikkelde landen en landen in ontwikkeling, grote uitdagingen samen aangaan.
Economische coördinatie
De Chinese president bepleit een evenwicht tussen de COVID-19 aanpak en de economische ontwikkeling, plus een ondersteunend macro-economisch beleid. Nog belangrijker is het volgens hem om verder te kijken en ‘naar andere drijvende krachten en groeimodellen voor de wereldeconomie toe te werken, de structuur ervan te verbeteren om de koers uit te zetten voor een gezonde en gestage ontwikkeling op lange termijn van de wereldeconomie’.
Co-existentie
Vreedzaam samenleven, waarom en hoe? Elke regio heeft een eigen geschiedenis, cultuur en maatschappij. Het ene is niet beter dan het andere. Het belangrijkste is dat een maatschappijsysteem aangepast is aan de omstandigheden, de steun van de bevolking heeft, zorgt voor stabiliteit, een beter leven en een bijdrage aan de menselijke vooruitgang. Niet de verschillen zijn verkeerd, maar de pogingen om een hiërarchie tussen de landen aan te brengen of anderen je systeem op te dringen. De juiste keuze is volgens Xi: ‘dat landen vreedzaam willen samenleven op basis van wederzijds respect. Dat ze zoeken naar wat ze gemeen hebben, verschillen opzij zetten, kennis en ervaringen uitwisselen om te leren van elkaar. Zo kan de menselijke beschaving vooruitgaan’.
De kloof
Tussen landen in ontwikkeling en ontwikkelde landen blijft er een kloof, die door de verschillen in het economisch herstel tijdens de COVID-19 pandemie breder en bestendig dreigt te worden. Ontwikkelingslanden willen meer middelen en keuzemogelijkheden om zich te ontwikkelen, en een grotere inspraak in de internationale economische instellingen. Als de ontwikkelingslanden het beter krijgen is dat gunstig voor de hele wereldeconomie, dus ook voor landen die al een stevige ontwikkeling kennen. ‘Er is nood aan gelijke rechten en kansen en aan gelijke regels om zich aan te houden’.
Samen de uitdagingen aanpakken
De belangrijkste uitdagingen van het moment zijn: COVID-19, de klimaatverandering en een broodnodige duurzame ontwikkeling.
Hoe realiseren we de ‘gemeenschap met een gedeelde toekomst voor de mensheid’?
Dat de kernbegrippen van de Chinese buitenlandse politiek onder Xi Jinping ‘multilateralisme’ en het ‘bouwen aan een gemeenschap met een gedeelde toekomst voor de mensheid’ zijn, is genoegzaam bekend. Xi heeft nog eens uitgelegd wat dat voor zijn regering precies inhoudt. Ook dat deed hij in vier punten, met telkens twee aspecten. Openheid en verbondenheid plaatst de Chinese president tegenover geslotenheid en uitsluiting. Internationaal recht verkiest hij boven de suprematie van bepaalde landen. Landen moeten in gesprek blijven en samenwerken, niet het conflict en de confrontatie zoeken. Het misschien wat verrassende vierde punt was: ‘bij de tijd blijven, niet huiverig zijn voor verandering’.
Wat voor ‘multilateralisme’?
De G20 kan het beste samen met andere instellingen ijveren voor ‘een open wereldeconomie’ en een multilateraal handelssysteem. Het is nodig handelsbelemmeringen neer te halen. De Verenigde Naties en andere internationale instellingen kunnen borg staan voor een correct politiek multilateralisme. De veranderingen die Xi verwelkomt zijn ‘hervormingen van het mondiale bestuurssysteem en verbeteringen op basis van uitgebreid overleg en consensusvorming’. Op de lijst van instellingen die hiervoor in aanmerking komen zet Xi: de Wereldgezondheidsorganisatie en de Wereldhandelsorganisatie. De projecten die door multilaterale samenwerking tot een goed einde kunnen worden gebracht zijn de ‘Overeenkomst van Parijs inzake klimaatverandering’ en de ‘Agenda 2030 voor duurzame ontwikkeling’.
En wat zal China zelf doen?
Het laatste deel van de toespraak ging over de toezeggingen van China als lid van de wereldgemeenschap. China zal verder de internationale strijd tegen COVID-19 steunen. Na het zenden van hulp en teams van ervaren en deskundige zorgverleners wordt nu de nadruk verlegd naar de ontwikkeling en de wereldwijde terbeschikkingstelling van vaccins. De kernwoorden blijven: openheid door contracten en projecten waar alle partijen baat bij hebben, uitwisseling voor wetenschappelijke en technologische innovatie. Een opmerkelijk passage was verder die over ‘duurzame ontwikkeling’. China zal niet alleen zijn verplichtingen nakomen bij de 2030 Agenda for Sustainable Development, het zal ook alles op alles zetten om de zelf opgelegde koolstofnorm te halen. Xi herhaalde dus dat China na 2030 zijn koolstofuitstoot definitief zal verminderen om koolstofneutraal te zijn voor 2060. ‘Zeer hard werk’, zei hij, maar we zijn al maatregelen aan het nemen. ‘Dit is immers onze bijdrage aan de bescherming van het huis waar we samen wonen, multilateralisme in praktijk’.
Gevoelig
De Chinese president heeft op een belangrijk internationaal forum dus alweer het conflictmodel in de geopolitiek verworpen en een lans gebroken voor zijn geliefde ‘gedeelde toekomst voor de mensheid’. Dat betekent niet dat hij zal kunnen ontkomen aan debat en wrijving. Dat zal hij waarschijnlijk ook niet willen. Hoe diplomatisch zijn toespraak ook was, hij ontweek bepaalde gevoelige punten niet. Xi verzette zich tegen wat hij een ‘verkeerd soort multilateralisme’ noemt, een ‘selectief multilateralisme’ dat eigenlijk een nieuw soort van unilateralisme is (en waar we waarschijnlijk in de Chinese media nog van gaan horen). Dit ‘multilateralisme van kleine kringen’ is misschien een vingerwijziging naar de Five Eyes, de Quad of het recente voorstel van de Britse premier om een D10 te creëren, een top van 10 ‘democratische’ landen waarvan China zou uitgesloten zijn. Voor de Chinese president moet de G20 dan ook ‘het voornaamste forum voor mondiaal economisch beleid’ blijven en zijn de Verenigde Naties het centrum van de internationale orde, niet een of ander westers land of een westerse coalitie.
Internationaal recht
Als de Chinese leider het internationaal recht en de internationale regels aanprijst en vraagt om een rule of law voor de wereld kan het zijn dat zijn westerse gesprekspartners daarbij iets anders voor ogen staat dan hem. Xi zegt immers: ‘Internationaal bestuur moet gebaseerd zijn op de regels en consensus die onder ons zijn bereikt, niet op de bevelen die door een of enkelen worden gegeven. Het Handvest van de Verenigde Naties is de fundamentele en universeel erkende norm voor de betrekkingen tussen staten’. Met ons bedoelt Xi alle lidstaten van de VN. De visies van Beijing en die vanuit Washington, Londen of Brussel lopen op dit punt in de praktijk wel vaker uiteen.
En nu?
Xi Jinping heeft voorgesteld om ideologische confrontaties opzij te zetten en voor samenwerking te gaan om de grote uitdagingen aan te pakken, COVID-19, de economische recessie ten gevolge daarvan, de klimaatverandering, de kloof tussen de ontwikkelde landen en de landen in ontwikkeling. Op het economische front lijkt er binnen de EU wel enige bereidheid om de uitgestoken hand aan te nemen: het investeringsakkoord. Wat de andere terreinen betreft is er nog onzekerheid. Of de VS onder Biden het koude oorlogspad wil inruilen voor de samenwerking aan een ook met China ‘gedeelde toekomst’ is nu nog een spannende vraag.
Eerste reacties
Media in de VS , in Australië en Nederland hadden het meteen over ‘een waarschuwing van Xi aan Biden’. De gastheer van het forum, Klaus Schwab, interpreteerde de speech van Xi toch wat anders. ‘De toespraak van president Xi Jinping was historisch. Vier jaar na zijn eerste optreden in Davos, waar hij al duidelijk maakte hoe hoognodig het is dat de wereld het multilateralisme omarmt, herhaalt hij zijn voorstellen en die gedachte over multilateralisme, op dit zeer belangrijke moment in de geschiedenis van de mensheid’. Ziedaar de mening van de oprichter van het World Economic Forum, die Xi en andere wereldleiders heeft uitgenodigd voor deze Davos Agenda die tot vrijdag duurt. Schwab zei verder:
‘na vier jaar van confrontatie hebben we nu de kans op een reset van het tempo waarin we in de wereld met elkaar samenwerken’ en ‘Xi heeft laten zien hoe de landen dat horen te doen, een manier gebaseerd op wederzijds respect. Hij heeft ook laten zien wat vandaag de grootste problemen zijn’.
Selectie van commentaren (UPD)
China Briefing brengt de volledige tekst en VIDEO van Xi’s speech in het Engels, maar ook een selectie van belangrijke perscommentaren: Xi Jinping at The World Economic Forum: Full Speech and Video in English – China Briefing News (china-briefing.com)
In de reportage van CGTN zitten de uitspraken verwerkt die de econoom Jim O’Neill, hoofd van de thinktank Chatham House en voormalig adviseur van de Britse regering, tegenover de Chinese zender deed. O’Neill is vooral verheugd over Xi’s oproep om de G20 een grotere rol te geven bij de aanpak van de uitdagingen voor de wereldeconomie. ‘Een nieuwe werkverhouding tussen de twee grootste economieën zal een grondige verandering teweegbrengen’, volgens O’Neill, ‘je kunt geen van de grote problemen oplossen zonder dat de VS en China er samen voor aan tafel zitten.’
Bronnen: Xinhua, South China Morning Post, China Briefing, CGTN, Foreign Policy, weforum.org, UN.org, Wall Street Journal, NPO Radio 1 VPRO, Wikipedia
