De ontwikkeling van Xiamen was in het verleden verbonden met de overzeese Chinezen die al onder de Republiek massaal in de stad investeerden en dit bleven doen in de Volksrepubliek. Onder impuls van Xi Jinping ontwikkelde de stad zich vanaf het eiland naar de districten en kantons op het vasteland, maar 5 van de 12 industriesectoren blijven op het eiland. Xiamen ontpopt zich eveneens als groene milieuvriendelijke stad.
Xiamen-voorheen Amoy-geheten, is een kuststad in de provincie Fujian. Met zijn 4 miljoen inwoners is het de tweede grootste stad van de provincie. Het klimaat is subtropisch, de bewoners spreken het Minnan dialect en de stad werd in 1980 erkend als een van de eerste speciale economische zones. Xiamen ontstond op het Xiamen eiland dat niet mag verward worden met het Gulangyu eiland dat vooral voor de toeristen als trekpleister fungeert.
Het verlies van de Opiumoorlog door China resulteerde in de gedwongen opening van de Xiamen-haven die vlug een drukke handelshaven werd. De stadsontwikkeling bleef echter ten achter, behalve op het mooie eiland Gulangyu waar de Europese en Amerikaanse ambassades gelegen waren. De Europese plantages in Zuidoost-Azië rekruteerden in Xiamen via tussenpersonen (coolies) arbeidskrachten: tussen 1645 en 1959 emigreerden vanuit Xiamen 1,2 miljoen Chinezen en dit voor 95% naar Zuidoost-Azië. Voor de regio Minnan waren er zelfs 9,7 miljoen die emigreerden. Ze werkten er zich soms op tot plantage managers, niet in het minst tijdens de eerste wereldoorlog toen de Europeanen huiswaarts keerden en de plantage overlieten aan Chinese tussenpersonen.
De bouw op het eiland Xiamen was tot na de eerste wereldoorlog sporadisch en ongereguleerd. Toen werd een stedelijke raad gevormd die bestond uit overzeese Chinezen. Ze waren in het buitenland rijk waren geworden en keerden terug naar de heimat waar ze een vuile stad zagen. De gehele stad werd tegen de grond gegooid en herbouwd volgens het model waarmee de overzeese Chinezen vertrouwd waren. Na de financiële crisis van 1929 gingen vele van deze rijke Chinezen investeren in huizenbouw. Van 1927 tot 1937 hebben ze twintig investeringsmaatschappijen opgezet die 10.000 privé woningen bouwden voor 1,4 miljoen m². Van 1920 tot 1936 breidde de stad uit van geen 3 km² tot 6 km² en tegen 1945 tot 9 km². Moerassen en dijken werden gedempt, 40 km wegen en 62 straten aangelegd. De investeringen piekten in 1932. In 1935 werd Xiamen eindelijk erkend als stad, maar in 1937 viel Japan China binnen. Tussen 1937 en 1946 daalden de investeringen tot quasi nul. In 1949 ontstond de Volksrepubliek. De stad groeide op 30 jaar tijd tot 12 km² in 1979, maar zag er uit zoals in 1949. Xiamen was verwaarloosd omdat in het in de vuurlinie lag rechtover Taiwan. Dit zou gaan veranderen na 1980 met de erkenning van Xiamen als Speciaal economische zone. Maar ook na 1980 zouden de overzeese Chinezen de voornaamste investeringssteun blijven verlenen. Deze ‘huaqiao’ zijn met 55 miljoen. Hun productie wordt op tussen 200 en 500 miljard $ geraamd. In 1992 schatte The Economist hun activa op tussen 2 tot 3 biljoen $.
In oktober 1980 werd Xiamen naast Shenzhen, Zhuhai en Shantou aangeduid als één van de vier speciale economische zones. Ze werden gekozen voor hun relatief geringe omvang en isolering van de Chinese economie. Oorspronkelijk besloeg de Xiamen speciaal economische zone maar 2,5 km² en enkel het Huli-district. Bedoeling was Taiwanese investeerders aan te trekken wegens hun culturele en economische banden, maar ook de overzeese Chinezen. Gedurende de eerste jaren kwamen er echter weinig investeringen vooral door de nog koude verhouding met Taiwan. Dit werd tussen 1980 en 1985 gecompenseerd door 1,78 miljard yuan regeringsinvesteringen of 2,7 maal wat de voorbije 30 jaar in Xiamen werd geïnvesteerd. Vooral de verbetering van de haven met vier dokken was belangrijk naast de nieuwe luchthaven in 1983, de bouw van de elektriciteitslijn Yongan-Xiamen dat jaar en een geavanceerd telefoonsysteem. Van 1980 tot 1985 heeft het lokaal bestuur van zijn kant 720 miljoen geïnvesteerd in de bouw van huisvesting. Tegen 1987 waren 10.000 personen hier naar verhuisd. De Huli verwerkingszone werd opgericht om 70.000 arbeiders te werk te stellen en te huisvesten.
Tussen 1980 en 1983 groeide de economie met 10% jaarlijks. Deng Xiaoping kwam op bezoek in 1984. In 1985 werd de zone uitgebreid van de originele 2,5 km² tot 131 km² met inbegrip van de gehele Xiamen- en Gulangyu eilanden. Buitenlandse Investeringen begonnen toe te vloeien vooral uit Hongkong en Singapore. Die investeringen liepen in 1993 na het bezoek van Deng Xiaoping aan het zuiden op tot zes maal het cijfer uit 1988. De bebouwde oppervlakte breidde uit van 15 km² in 1980 tot 56 km² tegen 1995.
De Taiwanese investeerders registreerden zich in de Kaaiman eilanden maar na het opheffen van de noodtoestand te Taiwan in 1987 werden de vasteland investeringen er door de vingers gezien. Voor hen heeft Xiamen speciaal de Xinglin en Haicang Taiwanese Investment Zones opgezet. Veel Taiwanese investeringen gebeurden via Hongkong. In 1989 werd de speciaal economische nogmaals uitgebreid, namelijk tot 160 km² de omvang nu. In 1994 werd Xiamen erkend als sub-provinciale stad met op economisch vlak de bevoegdheid van een provincie.
Gedurende de eerste twintig jaar van de economische zone groeide het bruto regionaal product met 18,6% jaarlijks en de uitvoer nam jaarlijks met meer dan 10% toe. Tegen 2002 werden voor 20 miljard $ buitenlandse investeringen toegezegd en 13 miljard al uitgevoerd. Een tiende kwam (officieel) uit Taiwan. In de buitenlandse handel nam het aandeel van de transnationale Chinese handel af ten voordele van handel met de VS, Zuid Korea, het VK en Duitsland.
Verstedelijking
In de jaren tachtig was Xiamen een smerig stadje met onvoldoende en onbetrouwbaar water, frequente stroomuitval, zware vervuiling en erbarmelijke infrastructuur. Vooral de aanleg van infrastructuur drong zich op omdat dit zou toelaten dat rurale gebieden zouden gaan verstedelijken. In 1991 werd hoofdzakelijk door wegenaanleg al 5,6 maal meer grond gebruikt dan in 1980. Groene en open ruimte vermenigvuldigden met 3,8, de industrie verdubbelde maar de woongebieden waren maar 0,75 maal hoger dan in 1980. Op het eiland werd de Huli verwerkingszone een industriedistrict. Het eiland had drie districten: Huli, Kaiyuan en de oude stad Siming. Het zakencentrum van Huli was klaar in 1994 en daarna ging het district focussen op commerciële- en woonhuizen. De havenzone en het Huli Industrial District bevinden zich juist benoorden het originele stadscentrum. In december gaf het provinciaal bestuur de toelating dat alle 11 rurale townships hun status verhoogden tot stedelijke townships. De Xiamen speciale economische zone kreeg er vier districten bij zodat er voortaan zeven waren. In 2016 besliste de stad in vier districten subcentra uit te bouwen met nieuwe verstedelijking onder meer in de Maiyuanbaai, de Maicangbaai en het district Jimei. In het district wordt een nieuwe luchthaven gepland.
Xi Jinping
Toen Xi Jinping van 1985 tot 1988 als onderburgemeester van Xiamen dienst deed, was de stad juist erkend als speciale economische zone. Xi overzag het opstellen van de economische ontwikkelingsstrategie 1985-2000 die de hervormingen en open deur gestalte gaven, maar met respect voor het milieu. Door zijn toedoen kreeg het Yundang-meer dat tot een stinkend stort was vervallen een nieuw leven. Het werd gereinigd en is momenteel het centrale gedeelte van een groen schilderachtig gebied die de longen van Xiamen uitmaken. Vogels zoals de zilverreiger, de kenmerkende soort van Xiamen, zijn er in overvloed aanwezig. Xi ligt ook aan de basis van luchtvaartmaatschappij Xiamen Air en van de havenuitbouw.
Centraal in Xi’s concept over de stad was zijn visie van eiland overschrijdende ontwikkeling. Dit houdt de omvorming in van de eiland stad naar een baaistad. Deze visie dateert uit 2002 toen Xi Jinping de stad bezocht in zijn hoedanigheid van Fujian gouverneur. De ruimte op het eiland was onvoldoende en de brug moest geslagen naar de gebieden op het vasteland waarmee naar een gecoördineerde gemeenschappelijke ontwikkeling zou nagestreefd. Om dit te verwezenlijken, heeft Xiamen vijf doorgaande verkeersaders gebouwd, waaronder de Haicang brug, Azië’s eerste stalen kokerbalk doorlopende drijvende hangbrug met drie overspanningen; de Xiang’an-tunnel, de eerste onderzeese tunnel op het Chinese vasteland, evenals de eerste metrolijn met zeezicht in China. Voor de toekomst zijn 13 doorgaande verkeersaders gepland.
Het Haicang district langs de andere kant van de 870 meter lange brug betekent voor Xiamen wat Manhattan, is voor New York of Santa Clara voor Californië. Het telt clusters van farmaceutische bedrijven, geïntegreerde schakelingen, haventransport en spoorvracht. Het is een hub voor de in- en uitvoer vanuit Xiamen en het herbergt de Haicang Bonded Port die deel uitmaakt van de China (Fujian) Pilot Free Trade Zone.
De industriële opmaak illustreert goed de eiland overschrijdende ontwikkeling. Van de 1700 km² oppervlakte staat het eiland in voor enkel 131 km². Heden ten dage telt Xiamen 12 industriële ketens van meer dan 100 miljard yuan: 5 van hen zijn op het eiland, zeven in de gebieden op het vasteland. Voor de ondernemingen heeft de stad eveneens voor een gunstig bedrijfsklimaat gezorgd en het integreerde 3 afzonderlijke procedures qua zakelijke registratie. Dit trok bijvoorbeeld uit het buitenland Dell, Coca Cola en ABB aan, maar ook de Chinese chipbouwer Hangzhou Silan Microelectronics. Om de IC nijverheid aan te trekken, heeft het Haicang districtsbestuur de Xiamen Semiconductor Investment Group opgezet met een team van ervaren managers.
Nu telt de stad in totaal 41 industriële clusters: bv een cluster voor mechanische nijverheid in het Jimei district en in Siming clusters in financiën, software en informatica. Veel Fortune 500 bedrijven hebben een stek in Xiamen. In 2002 was het stadsgebied 94 km² groot en tegen 2019 breidde dit uit tot 398 km². In 2002 bedroeg het brp 64 miljard yuan met enkel 15 % afkomstig uit de vier niet-eiland districten. Tegen 2019 steeg het brp tot 599 miljard yuan en de vier groeiden al tot 46 %. Het veertiende vijfjarenplan (2021-25) wil dit tot 55% brengen. De niet eiland gebieden zullen hoofdzakelijk geavanceerd maakwerk ontwikkelen, elektronica en IT, verzendingslogistiek, bio-geneeskunde en stedelijke landbouw. Nijverheden met hoge vervuiling, hoog energie en hoog energie- en hulpbronnenverbruik zullen niet toegelaten worden. De ontwikkelingsstrategie voor de uitbouw van Xiamen als havenstad verleent het district Tongan een belangrijke plaats met de Tongji Economical Zone en de South Ecological Industrial Zone . De verdere uitbouw van de industrie streeft naar de integratie van de diverse industriële zones op het eiland en het vasteland.
Realisaties
De voorbije 4 decennia is het brp volgens Wikipedia gemiddeld gestegen met 15,4% jaarlijks. Het beschikbare inkomen per persoon bedroeg in 2018 50.948 yuan. Xiamen telde 1626 hightech ondernemingen. De buitenlandse handel bedroeg 600 miljard yuan. Eind 2018 hadden 14.818 buitenlandse investeringsprojecten voor 66 miljard $ beloofd, 40 miljard $ was al uitgevoerd. 62 van de Fortune 500 companies investeerden in 112 projecten. Jaarlijks heeft de haven 11 miljoen containers overgeslagen waardoor de haven op 14-de plaats staat wereldwijd. De luchthaven zag 27 miljoen passagiers. De stad heeft onophoudelijk huisvesting gebouwd: in 1980 bedroeg de gemiddelde huisoppervlakte nog geen 7 m² en dit verhoogde in 2019 tot 30 m². Dit jaar zal Xiamen 100.000 volkshuisvesting appartementen bouwen.
Tot 1993 werd te Xiamen even veel geïnvesteerd in de industrie als in het vastgoed. Dat jaar begon het aandeel van de industrie te stijgen. Tegen 1998 ging nauwelijks nog 15% naar vastgoed. Het uitvallen van de elektriciteit behoort tot het verleden. Zelf zagen we in 1993 dat de vloer in de winkels standaard gecementeerd was. Een twintig tal jaar later waren ze ettelijke straten naeen helemaal gemoderniseerd. In december 2014 werd de China (Fujian) Pilot Free Trade Zone erkend en er loopt ook een vrachttrein naar Europa in het kader van het Belt & Road Initiative.
Sleutelsectoren
Voor wat de sleutelsectoren betreft, volgen we de Wikipedia. Vooreerst ontwikkelt de sector van opto-electronische beeldschermen snel met een productie van 131 miljard yuan in 2018. In de ICT-sector onderscheidt de Wikipedia de computer en communicatienijverheid met 120 miljard yuan; de sector van halfgeleiders en geïntegreerde schakelingen is goed voor 41 miljard yuan en software & IT diensten voor 149 miljard yuan. De klassieke sector van machines en uitrusting had net een productie van 100 miljard yuan. De sector van nieuwe materialen haalt 88 miljard yuan. Voorts volgen toerisme, de 229 expo’s in 2018 en de sector cultuur en creativiteit die 104 miljard bereikte. De logistiek was goed voor 118 miljard en de haven is de zevende in China, maar doet net onder voor Rotterdam en Antwerpen . Tenslotte zijn er nog de sectoren financiën met 152 miljard omzet, bio-geneeskunde en gezondheid 58 miljard en de stedelijke landbouw met 44 leidende agrarische nijverheidsbedrijven die 53 miljard omzetten.
Milieu
In 2014 werd Xiamen erkend als eerste pilotzone voor milieubescherming. Fujian gouverneur Su Shulin waarschuwde dat alle besturen in de provincie oude industriële productiemethodes moesten elimineren en de beoordeling van de milieu-impact bij nieuwe projecten verbeteren. Professor economie Cao Heping aan de Peking University zei dat Xiamen werd uitgekozen omdat de kwaliteit van water en lucht tot de hoogste in het land behoren. Het was ook de bedoeling te leren van het nabije Taiwan dat een goed voorbeeld kan leveren.
Eigenlijk plantte de stad sinds 2004 groen aan. Het landschap van deze kuststad is gebaseerd op natuurlijke factoren. Bergen bedekken 40% van het grondgebied en het merendeel is begroeid. Met de groeiende investeringen in de jaren 80 en 90 werd veel van de natuurlijke vegetatie verwijderd voor de bouw. De stedelijke gebieden deinden uit. Het stadsbestuur trof daarna maatregelen om de hoeveelheid groen te verhogen. Wegen werden van fruitbomen, struiken en bloembakken voorzien. In de natuurlijke omgeving werden diverse tropische bomen en planten aangeplant. Het natuurlijke landschap van het eiland Gulangyu is behouden. Zowel het eiland als het vasteland hebben grote stukken groen in subtropische kruidtuinen. Eind 2001 bedroeg de begroening in het stedelijk gebied 38% en was er 9,7 m² groen per hoofd. In de woongebieden bedroeg de graad groen 45% en deze in de speciale economische zone 45%. Kortom de economische opgang van Xiamen ging gepaard met aandacht voor het milieu en de stad is goed gewapend om weinig koolstof uit te stoten.
Bibliografie
China Daily / 2020-10 / 23 /Page 12, 40 years of success as special economic zone
Beijing Review, The Xiamen Vision Lives On , Xiamen residents remember Xi’s willingness to shoulder responsibilities, pursue innovation and serve the people 2019-10-21
Beijing review Xiamen grows through coordinated development By Lan Xinzhen 2020-10-16
Fujian becomes testing ground for greener economy, China Daily, 26/03/2014
6 auteurs, Journal of Geographical Sciences · June 2011, Dynamic analysis of urban spatial expansion and its determinants in Xiamen Island
Xiamen
Lina Tang , Yang Zhao , Kai Yin , Jingzhu Zhao, in Cities, 12-10-2012
Wikipedia
