Op het schaars bewoond hoogplateau van Qinghai-Tibet neemt het aantal incidenten tussen beren en mensen toe. Overheid, ngo’s en lokale gemeenschappen zoeken een modus vivendi met de dieren.
Op het hoogplateau leeft de Tibetaanse blauwe beer, een ondersoort van de bruine beer. Het dier is beschermd. Erop jagen is strikt verboden. Daardoor is het aantal beren toegenomen. Het betekent ook dat de dieren nu minder schrik hebben van een ontmoeting met mensen. Verder is hun natuurlijk habitat op de grasvlakten verbeterd, doordat overbegrazing met premies tegen gegaan wordt. Het aantal wilde dieren neemt er toe. De klimaatopwarming is ook voelbaar op het hoogplateau. De winterslaap van de beren is op sommige plaatsen met meer dan een maand ingekort. Daardoor hebben deze beren meer voedsel nodig.
Meer incidenten
Door al die factoren stijgt het aantal incidenten van herders die in de lente of de zomer lastig gevallen worden door beren. Volgens een officieel rapport van de provincie Qinghai zijn tussen 2014 en 2017 veertien herders aangevallen door beren. Daarbij vielen negen doden en vijf gewonden. In dezelfde periode waren er 296 meldingen van incidenten in het Three Rivers National Park, het brongebied van de Gele Stroom de Yangtze en de Mekong in Qinghai. Daarvan ging het in 94% van de gevallen om inbraken in gebouwen, bij 5% om diefstal van voedsel en bij iets minder dan 2% om aanvallen op mensen met verwondingen tot gevolg. In het dorp Ganda van de prefectuur Yushu werd een familie zelfs ’s nachts overvallen in hun tent. Daarbij werd de moeder gedood.
Een nieuw typisch probleem zijn beren die tijdens de zomer de leegstaande winterwoningen van de plaatselijke herders binnen dringen op zoek naar voedsel. Tot de vorige generatie trokken de herders het hele jaar met hun kudde rond in tenten, maar tussen 1980 en 2000 heeft de overheid voor vaste winterwoningen gezorgd waar tijdens de zomer voedselvoorraden worden achtergelaten. Beren eten vooral vlees maar zijn toch alleseters.
Op zoek naar oplossingen
De toenemende last maakt dat herders eraan denken hun seminomadisch leven op te geven en een andere bron van inkomen te zoeken. De overheid compenseert sinds 2006 de geleden verliezen door beren. Maar de procedures om de schade vast te stellen zijn omslachtig en de betaling laat op zich wachten.
In het traditioneel volksgeloof van de Tibetaanse nomaden wordt de beer vereerd als beschermer van het land. Zij mogen een beer geen kwaad aandoen. Maar door het toenemend aantal incidenten is de mentaliteit aan het veranderen en zijn al herders betrapt op het jagen op een beer.
Er zijn al heel wat oplossingen bedacht om woningen te beschermen tegen beren. De overheid, ngo’s en de lokale bevolking werken daarbij samen.
Veel voorstellen zijn gebaseerd op elektrische omheiningen of hekkens rond de gebouwen. Maar dat is een dure oplossing die meestal betaald wordt door derden. De herders voelen zich niet betrokken en bij gebrek aan onderhoud werkt het systeem na een tijdje niet meer. Bovendien zijn de beren slim genoeg om de woningen zonder elektrische omheining te bezoeken.
De herders zijn begonnen hun voedselvoorraden mee te nemen in hun zomertenten, en ze laten deuren en vensters van hun winterwoningen openstaan. Maar de beren brengen evengoed schade aan de inboedel aan. Ook een traditionele bescherming met valkuilen en spijkers op de deuren en vensters volstaat niet en kwetst de dieren.
Daarom experimenteert een ngo nu met een nieuw type woning met twee bouwlagen. Op de benedenverdieping zijn geen vensters. Alle deuren en ramen zijn van metaal in plaats van hout. In de muren zijn stalen staven gemetst ter versterking. En voor de deur is een ondiepe valkuil die beren moet doen schrikken zonder hen te kwetsen. Indien het experiment lukt dan gaat men aankloppen bij de overheid voor subsidies om meer dergelijke woningen te kunnen bouwen.
Andere ngo’s leggen meer de nadruk op de samenwerking met de lokale overheid en de lokale gemeenschappen. Die moeten samen efficiënte voorstellen uitwerken specifiek voor de situatie van een bepaalde streek. De financiering van infrastructuur mag niet uitsluitend van donoren komen; door ook een bijdrage van de lokale overheid en de lokale gemeenschappen te vragen zijn er meer partijen die zorg zullen dragen voor het succes van de investering. Voor een vlottere compensatie van geleden schade stellen ze een lokale miniverzekering voor, gerund door de plaatselijke gemeenschap zelf en ondersteund door de overheid. Een veelbelovend experiment.
Bron: Sixthtone, Chinadialogue
