De veiligheidsconferentie Shangri-La-Dialoog 2022 is het toneel geworden van een vergelijking tussen tegengestelde visies op vrede en veiligheid in de Asia Pacific. Kiezen de landen in die regio voor de VS of voor China? Wie zet hen onder druk om een dergelijke keuze te maken?
De Shangri-La-Dialoog (SLD) is een belangrijke jaarlijkse veiligheidsconferentie in de regio Azië-Stille Oceaan (Asia Pacific). De naam is afgeleid van het Shangri-La Hotel in Singapore waar de conferentie plaatsvindt.
Shangri-La-Dialoog (SLD)
Meestal zijn de deelnemers toppolitici en -diplomaten, hoge militaire officieren, veiligheidsdeskundigen, academici en vertegenwoordigers van internationale organisaties en de wapenindustrie. Het zelfverklaarde doel van de driedaagse conferentie is ‘de ontwikkeling van een dialoog over het veiligheids- en defensiebeleid tussen belangrijke spelers in de regio Asia Pacific’.
SLD en China
De organisator van de SLD, het Internationaal Instituut voor Strategische Studies (Engels: International Institute for Strategic Studies, IISS) is een Britse denktank op het gebied van internationale zaken. Ieder jaar publiceert het IISS The Military Balance, een beoordeling van de militaire capaciteiten van landen. Sinds 2007 neemt er telkens een Chinese delegatie van militaire en diplomatieke topfunctionarissen deel aan de Shangri-La Dialogue. China geeft hiermee een signaal dat het wil samenwerken aan vrede en veiligheid met andere landen en regio’s in de Asia Pacific, ook met de Verenigde Staten, de supermacht die sinds de Tweede Wereldoorlog de dienst uitmaakt in Asia Pacific.
Agenda en special guest
De SLD van dit jaar, van 10 tot 12 juni, was de eerste sinds het uitbreken van de pandemie. Op de agenda stonden de invloed van de oorlog in Oekraïne op de regio Asia Pacific, de spanningen tussen de VS en China, de situatie in Myanmar en het Koreaanse schiereiland. Keynote speeches werden gegeven door de premier van Japan, de stafchefs van de VS en van China. De Britse denktank IISS had een video-optreden van de Oekraïense president Zelensky als speciaal punt op de agenda gezet.
VS vs. China
Op de conferentie hebben de VS en zijn bondgenoten aan de ene kant en de vertegenwoordigers van China aan de andere, een tegengestelde kijk op de veiligheid in de regio Asia Pacific gegeven. De werkgroep van ministers van Defensie van de VS, Japan en Zuid-Korea en die van ministers van de VS met hun collega’s uit Japan en Australië leidde tot verklaringen over de ‘kwestie Taiwan’. De premier van Japan legde uit dat de reactie op Oekraïne zijn land ook dwingt om zijn eigen militaire defensiebeleid te herzien. De Amerikaanse minister van Defensie, de gepensioneerde viersterrengeneraal Lloyd Austin, bracht Taiwan ter tafel in zijn gesprek met de Chinese minister van Defensie, generaal Wei Fenghe. In zijn toespraak had Lloyd Austin het verder over de Zuid-Chinese Zee en over de onderscheppingsactiviteiten vanwege Chinese vliegtuigen. Volgens de VS wordt het gedrag van China steeds bedreigender en is het nodig dat Washington zijn bondgenoten van wapens en training voorziet en zijn eigen aanwezigheid in de Pacific opvoert. Chinese hoge militairen in de delegatie op de SLD dienden hem verontwaardigd en scherp van antwoord. Wei Fenghe die de afvaardiging leidde deed dat in zijn tête à tête met zijn Amerikaanse tegenhanger en in zijn eigen keynote speech.
De Chinese tegenargumenten
De Global Times zette de argumenten nog eens op een rijtje in enkele artikelen onder andere een opiniestuk van de redactie. China heeft geen belang bij onveiligheid in de Zuid-Chinese Zee, het is zelf de eerste belanghebbende bij vaarroutes die een vredige en stabiele handelsvaart garanderen. Meningsverschillen in de Zuid-Chinese Zee kunnen het beste door de landen in de regio en de vele landen die eilanden opeisen zelf, via goed overleg, worden opgelost. De onderscheppingen door legervliegtuigen gebeurden boven de territoriale wateren van China, boven de Xisha en Nansha eilanden.
Wat doet Taiwan hier?
Voor China is het een provocatie op zich dat Taiwan op de agenda wordt gezet van een internationale bijeenkomst als de SLD. De hereniging van het eiland met het moederland is immers een binnenlandse aangelegenheid omdat er maar één China is, met als hoofdstad Beijing, iets wat door de overdonderende meerderheid van de landen in de wereld wordt erkend. De hereniging zal op vreedzame wijze gebeuren, behalve als de separatisten met wapens en steun van de VS zo roekeloos zijn dat ze de onafhankelijkheid uitroepen. Dan zal het Chinese leger tot het einde toe strijden om de splitsing van het land ongedaan te maken. China vindt de beschuldigingen inzake Taiwan van een ongelofelijke brutaliteit vanwege de Verenigde Staten die blijven zeggen dat hun Taiwanbeleid onveranderd is en op vrede gericht, terwijl ze in de praktijk alle afspraken over verminderde wapenverkopen met de voeten treden en Taipei steeds vaker een diplomatieke status geven die aan erkenning grenst (met officiële contacten en bezoeken). De Amerikanen zeggen intussen ook al dat ze enkel ‘kennis nemen’ van (acknowledge) de stelling dat Taiwan deel uitmaakt van China, maar dat ze die stelling zelf niet ‘aanhangen’ (affirm).
Chinese visie op veiligheidsconferentie
Bij monde van kabinetslid en minister van Defensie, generaal Wei Fenghe zette Beijing zijn beleidsvisie uiteen: ‘we moeten het multilateralisme, de vrede en stabiliteit in de regio Asia Pacific veiligstellen en zo een bijdrage leveren aan een gedeelde toekomst voor de mensheid’. Beijing dringt erop aan dat Azië zijn gunstige economische situatie en vooruitgang niet verspeelt. Wei verwees naar het Mondiaal Veiligheidsinitiatief (Global Security Initiative, GSI) dat Xi Jinping mei op het Boao Forum voor Azië naar voren heeft gebracht. Hierin vindt de visie van de Chinese regering haar neerslag. Volgens de officiële Chinese bronnen hebben ‘veel afgevaardigden tijdens de SLD erkend dat vrede en ontwikkeling het gemeenschappelijke doel moet zijn’. Het persbureau Xinhua citeert hierover gerespecteerde experts die deelnamen aan de SLD, uit Maleisië, Cambodja, De Republiek Korea (Zuid-Korea) en Singapore.
Singapore en Indonesië
‘Verschillende spelers in de regio zijn voorstander van dialoog en samenwerking om de regionale, maar ook mondiale stabiliteit te handhaven’ merkt Xinhua op. Gu Qingyang, universitair hoofddocent aan de Lee Kuan Yew School of Public Policy van de National University of Singapore komt tot dezelfde conclusie. Het Chinese persbureau beroept zich daarbij op uitspraken van de ministers van Defensie van Singapore (Ng Eng Hen) en Indonesië (Prabowo Subianto). Ng vindt dat ‘de wereld in groot gevaar verkeert’ en dat Azië ‘verlangt naar regionale samenhang in wederzijds voordeel’. Subianto riep de Aziatische landen op om hun ‘onderlinge problemen vriendschappelijk en met win-win oplossingen’ aan te pakken, maar ook om ‘te respecteren dat elk land zijn binnenlandse problemen op zijn eigen wijze wil oplossen’. De Global Times herinnert eraan dat de meeste Aziatische landen geen partij willen kiezen bij de machtsspelletjes van supermachten. ‘Tijdens de Shangri-La Dialogue van 2019 uitte de Singaporese premier Lee Hsien Loong zijn bezorgdheid: “Helaas, wanneer de groten lijnen beginnen te trekken, vraagt iedereen: ben je mijn vriend of niet? En dat maakt het moeilijk voor de kleine landen.”, aldus de GT.
Blokvorming of samenwerking
De Chinese standpunten en een initiatief zoals het Global Security Initiative, GSI, moeten een alternatief bieden voor de strategie die de VS volgt in de Asia Pacific. Met zijn eigen zogenaamde Indo-Pacific strategy wil de VS volgens Beijing een blok vormen om de ontwikkeling en opkomst van China tegen te houden en dat is niet bevorderlijk voor stabiliteit en vrede. Met het Indo-Pacific Economic Framework, nog een Amerikaans initiatief, wil Washington het belang aantasten van de relatie tussen ASEAN en China en van het Regional Comprehensive Economic Partnership (RECEP). Waarnemers menen dat Biden een poging zal wagen om de mondiale toeleveringsketens na COVID-19 te herstellen met uitsluiting van China. Verder zijn er nog Quad en Aukus, militaire bondgenootschappen waar China expliciet uit geweerd is en die het land integendeel in het vizier nemen.
Mondiaal Vredesinitiatief
Het Global Security Initiative, GSI, daarentegen is een voorstel om te streven naar duurzame veiligheid door samenwerking en dialoog met respect voor de soevereiniteit en territoriale integriteit van alle landen. Het richt zich naar de doelstellingen en beginselen van het VN-Handvest en China vindt het nodig de legitieme veiligheidszorgen van alle landen serieus te nemen. Voor de initiatiefnemers wordt de veiligheid ook bedreigd door niet-traditionele gevaren, zoals drugs- en wapensmokkel, piraterij en terrorisme. Beijing geeft met het GSI een boodschap van multilateralisme, en verwelkomt de deelname van alle landen. Wang Yi, de Chinese minister van Buitenlandse Zaken, heeft de afgelopen maand steunbetuigingen voor het GSI ontvangen uit Uruguay, Nicaragua, Cuba en Pakistan, Indonesië en Syrië.
Bronnen: Wikipedia, iiss.org (website International Institute for Strategic Studies), Xinhua, Financial Times, CGTN (internationale televisiezender van China), South China Morning Post, fmprc.gov.cn, stearthinktank.com (website van een studiegroep van jonge academici voor Europees-Aziatische betrekkingen), ChinaUSfocus.com (website van de China-United States Exchange Foundation)
Dank voor de heldere analyse van deze conferentie. De titel duidt er al op dat naties gedwongen worden voor of tegen de VS en diens beleid te kiezen. Helaas betreft het niet alleen naties in de Asian Pacific regio, maar de facto de gehele niet-Westerse wereld.
Het is opvallend hoe sommige niet-Westerse landen die over het algemeen proberen neutraal de zijn of zelfs naar de VS neigen nu steeds verder van de VS afdrijven. India weigert al vanaf het begin aan de Amerikaanse handelsoorlog tegen China mee te doen. Veel Westerse commentatoren, ook in België en Nederland, denken dat India ‘bang’ voor China is. Dit is echter niet uit de uitspraken van Premier Modi of andere leiders op te maken. De handelsrelaties met China en aan China gelieerde landen, inclusief Rusland, zijn veel belangrijker. India is net als Rusland en China lid van de Shanghai Cooperation Organization (SCO) en de BRICS groep (zie mijn eerdere stuk over BRICS op Chinasquare).
De President van Zuid-Afrika heeft de Russische inval in de Oekraïne afgekeurd, maar daarbij gezegd dat zijn land niet aan de sancties tegen Rusland deel zal nemen vanwege de economische banden met Rusland in de context van BRICS. Hoewel BRICS officieel geen leider kent, is China altijd een drijvende kracht achter het voortbestaan van deze groep geweest. De handelsoorlog van de VS tegen China wordt dus als een oorlogsverklaring tegen alle leden van die groepen gezien.
Zowel de SCO als BRICS kennen naast de lidstaten naties met de status van observator, aspirant lid, enz. Bij elkaar dekken deze landen een groot deel van Azië, Afrika en Zuid-Amerika. Het lijkt er dus op dat de wereld zich in twee blokken: Westers (traditioneel dominant, maar aan invloed verliezend) en niet-Westers (aan invloed winnend), aan het verdelen is. De drijvende kracht achter deze verdeling ligt in het Westen, geleid door de buitenlandse politiek van de VS. De EU zou een mooie verzoenende rol kunnen spelen, maar dan moeten wij wel bereid zijn de VS niet langer als onze leider te zien.