Uitpers.be bracht op 1 september jl. een artikel uit van de hand van Freddy de Pauw, waarin hij de volgens hem tolerante houding van westerse ‘linkse marxisten’ jegens China aan de kaak stelt. Hoewel hem dat vrij staat, roept de manier waarop hij zijn kritiek verwoordt behoorlijk wat irritatie op. De groep mensen op wie hij zich richt is vaag gedefinieerd en zijn inzicht de sociale processen van het hedendaagse China lijkt ontoereikend.
De Pauw vraagt zich af: “Hoe het in de Volksrepubliek zou zijn om er als linkse marxistische militant bij voorbeeld op te komen voor syndicale vrijheden? Of de groeiende ongelijkheid?” Ik heb allereerst moeite met ‘linkse marxistische militant’. Links is een term uit het klassieke Europese links – rechts spectrum. Deze begrippen zijn aan het verouderen, maar dat is een ander verhaal. Links marxistisch lijkt mij echter een pleonasme. Toon mij eens een rechtse marxist.
Feiten
Kritiek op concrete zaken die zich in China afspelen vind ik prima, maar dan moet het wel op basis van exacte feiten geuit worden. Bijvoorbeeld: hoeveel Chinezen komen op voor syndicale vrijheden? Wanneer heeft dit recentelijk plaats gevonden? Op welke groeiende ongelijkheid duidt de Pauw? Bovendien, was het niet de Chinese president zelf die de laatste tijd waarschuwde tegen groeiende ongelijkheid van inkomens in China? Tja, Xi Jinping is zeker marxist, dus ook links.
Marxistische kringen
De Pauw maakt voorts gewag van ‘marxistische kringen buiten het officiële circuit’. Ik had ook daarvan graag een voorbeeld van gezien. In China wordt het marxisme uitgebreid bestudeerd en besproken. Het is mij niet bekend dat er een officieel voorgeschreven versie van het marxisme bestaat. Gedachtengoed van Mao Zedong of dat van Xi Jinping zijn meer dan persoonlijke versies van het marxisme. Het zijn ideeën over de ontwikkeling van China op de lange termijn. Deze zijn geregeld onderwerp van debat in China, maar zulke debatten, met alle meningsverschillen die daarin uitgewisseld worden, worden gewoonlijk niet in het openbaar gevoerd. Vooral de resulterende consensus komt in de media.
Cultuur
Twee aspecten van de Chinese cultuur spelen hier een belangrijke rol. De Chinese cultuur is collectivistisch: bij conflicten tussen het belang van een groep en dat van een individueel groepslid gaat het eerste gewoonlijk voor. Deze cultuur ook diffuus, dat wil zeggen dat wanneer Chinezen een bepaalde zaak in een bepaalde sociale context bediscussiëren, zij ook met gevolgen voor andere contexten rekening houden. In onze landen kunnen politici van twee verschillende partijen ’s avonds op respectievelijke partijcongressen elkaar voor rotte vis uitmaken en de volgende ochtend weer aan tafel gaan voor een kabinetsbespreking. In China kan dat niet. Daar zou zo’n openbare belediging verdere contacten voor lange tijd onmogelijk maken. Vandaar dat verhitte debatten in China achter gesloten deuren gehouden worden.
Vakbonden
De rol van de vakbond is in China anders dan bij ons. China is in principe al een klasseloze maatschappij, maar na de desastreuze Culturele Revolutie weet men dat als iedereen eenzelfde inkomen heeft dat tot algehele armoede leidt. Daarmee had een deel van het Mao Zedong denken afgedaan. Deng Xiaoping vond dat sommige mensen eerder rijk mochten worden, zolang dezen zich ook voor de achterblijvers inzetten. Niet iedere vroege rijke hield zich daaraan, maar de meeste tycoons, zoals Ren Zhengfei van Huawei, vormen een belangrijke maatschappelijke voorbeeldfunctie. Er wordt in het westen veel op Huawei afgegeven, maar men vergeet dat iedere werknemer van Huawei ook aandeelhouder is. Dit betekent niet dat de vakbond binnen Huawei geen kritiek op het management kan uiten, maar de verhouding werkgever – werknemer is veel minder antagonistisch dan bij ons.
Wederom cultuur
Bovendien heeft deze relatie ook weer een diffuus karakter. De vakbond binnen Huawei heeft geregeld contact met die van andere ondernemingen, bijvoorbeeld om informatie over courante problemen uit te wisselen. Daarnaast heeft de Partijafdeling van de vakbond geregeld contact met de Partijafdeling van Huawei, o.a. om erop toe te zien dat er niet fundamenteel van de Partijlijn afgeweken wordt. Die contacten verlopen parallel met die tussen de vakbond en Huawei, maar met verschillende focuspunten. Kortom: Chinese werknemers en vakbonden hebben meerdere kanalen om hun belangen tegenover werkgevers te verdedigen, maar deze verschillen fundamenteel van de manier waarop die contacten bij ons verlopen.
Gedachten van Xi
Xi Jinping is de eerste Chinese leider sinds Deng Xiaoping die zijn eigen gedachtengoed propageert. Ook dat staat niet op zich, maar volgt logisch op die van Deng. Mao was de traditionele marxist. Deng was de pragmaticus die Mao’s lijn voort wilde zetten, maar wel op een manier die tot welvaartsgroei zou leiden. Dat werkte, maar bood ook plaats aan groeiende corruptie. Xi Jinping pakte die sterk aan, wat de belangrijkste reden voor zijn enorme populariteit is. Xi echter voegde daar nog een hernieuwde interesse voor traditionele Chinese waarden in. Internationalisme is nog steeds de hoeksteen van het Chinese beleid, maar dat is nu ingebed in trots op traditionele Chinese waarden. Sociale harmonie is een van de kernwaarden van het Confucianisme en ook alweer een paar jaar een slogan van de Chinese overheid. Dan zijn we weer terug bij de Chinese cultuur: collectivistisch en diffuus.
Syndicale vrijheden
Nu kunnen we afsluiten met een terugblik naar de vraag van Freddy de Pauw. De Chinese vakbond staat in geregeld contact met werkgevers over de belangen van werknemers in het algemeen en die van specifieke ondernemingen. Deze discussies vinden hoofdzakelijk achter gesloten deuren plaats. Alleen de uitkomsten worden bekend gemaakt. Er zijn wel eens problemen die niet voor iedereen tot tevredenheid opgelost worden, maar dat zijn uitzonderingen. Linkse marxistische militanten zullen in China weinig voet aan de grond krijgen en zelfs tot irritatie leiden, inclusief bij degenen wier belang ze zouden denken op te komen, omdat dit tegen Chinese culture waarden ingaat. Je moet China niet beoordelen op syndicale vrijheden tot het uiten van kritiek op werkgevers, maar op syndicale mogelijkheden met werkgevers in gesprek te blijven en tot consensus te komen. Dan scoort China helemaal niet zo slecht.
Bron: Freddy de Pauw, Links en China, uitpers.be 1/9/2022 (https://www.uitpers.be/links-en-china/)
Voor een uitleg van het genoemde cultuurmodel zie de site van Trompenaars Hampden-Turner: https://www3.thtconsulting.com/culture-factory/culture-explore/
