De Chinese president Xi sprak in Moskou met president Putin van Rusland. Uit de vele commentaren voor- en achteraf analyseren we de kernpunten. Rusland wil over Oekraïne onderhandelen. De VS en Oekraïne zijn daar (nog) niet toe bereid. China blijft bereid als neutrale bemiddelaar op te treden. Los van het conflict in Oekraïne wordt de strategische langetermijnsamenwerking tussen China en Rusland verstevigd. Bilateraal zijn energie en financiën de opvallendste sectoren. Maar het partnerschap is ook geopoltiek belangrijk.
Na de ontmoeting zijn er twee gezamenlijke communiqués uitgegeven. Eén over het verdiepen van het strategische partnerschap voor coördinatie in nieuwe tijden. En een tweede over het plan voor prioriteiten in de economische samenwerking tegen 2030.
Van het Oekraïense front geen nieuws
Over Oekraïne dit citaat uit het gezamenlijk communiqué:
‘Beide landen gaan akkoord dat de doeleinden en principes van het VN-charter en het internationale recht gerespecteerd moeten worden. Rusland waardeert de objectieve en onpartijdige houding van China in verband met de Oekraïense kwestie. Beide landen verzetten zich tegen acties van een land of een groep van landen om voordelen te zoeken op militair, politiek en andere vlakken ten nadele van de legitieme veiligheidsbelangen van andere landen. Rusland herbevestigt zijn bereidheid om zo snel mogelijk vredesgesprekken te hervatten. China waardeert dit. Rusland verwelkomt een bemiddelingsrol van China voor een politieke en diplomatieke oplossing en de constructieve voorstellen die het in zijn vredesplan gedaan heeft. Beide landen zijn het erover eens dat de legitieme veiligheidsbelangen van alle landen moeten gewaarborgd worden, dat men geen confrontatie tussen blokken mag zoeken en dat geen olie op het vuur mag gegooid worden. Verantwoordelijke dialoog is de beste weg voor een correcte oplossing. De internationale gemeenschap moet steun geven aan constructieve inspanningen voor een oplossing. Beide landen roepen op alle acties te stoppen die de spanningen opdrijven, de gevechten langer doen duren en de crisis kunnen verergeren of buiten controle brengen. Beide landen verzetten zich tegen unilaterale sancties die niet door de VN-veiligheidsraad goedgekeurd zijn.’
In deze tekst herbevestigt Rusland zijn bereidheid om te onderhandelen. China herbevestigt dat het in dit conflict neutraal zal blijven. Rusland erkent bovendien de principes waarop het Chinese vredesplan gebaseerd is : respect voor internationaal recht ( wat ook respect voor de soevereiniteit van Oekraïne impliceert), rekening houden met de veiligheidsbelangen van iedereen (dus een neutraal Oekraïne, geen lid van de Navo) , en beter onderhandelen dan vechten ( wat impliceert dat de Navo instemt met onderhandelen in plaats van steeds meer wapens te leveren).
In reactie op het gezamenlijke communiqué verklaarde John Kirby woordvoerder van het Witte Huis, dat China beter Rusland zou aansporen om de invasie van Oekraïne te stoppen indien het een constructieve rol wil spelen. Ook president Zelenski wil dat de Russische troepen Oekraïne verlaten vooraleer er kan gepraat worden, alhoewel hij eerder verklaarde dat er positieve elementen in het Chinese vredesplan zaten.
Een volledige Russische terugtrekking vooraleer er gepraat kan worden is momenteel uiteraard onrealistisch. Dit eisen komt neer op het verlengen en waarschijnlijk opdrijven van de gevechten. Chinese inspanningen om te bemiddelen bij onderhandelingen voor vrede of zelfs maar een staakt-het-vuren maken in die omstandigheden geen kans. Een gesprek tussen de presidenten Xi en Zelenski waarover vooraf druk gespeculeerd werd is na overleg tussen ministeries van buitenlandse zaken van China en Oekraïne dan ook niet doorgegaan. .
Russisch-Chinese geopolitieke coördinatie
De Chinees-Russische relaties zijn belangrijker dan enkel de bilaterale samenwerking. Hun strategisch partnerschap moet volgens hun eigen woorden helpen de stabiliteit en het evenwicht in de wereld die door de acties van de VS ernstig verstoord zijn, te herstellen. Voor China is onderhandelde vrede in Oekraïne daar een deel van.
De gezamenlijke verklaring kritiseert de door de VS geleide militaire allianties zoals de Navo en AUKUS omdat die juist uitingen zijn van een koude oorlogsmentaliteit en een risico op het uitlokken van echte oorlog inhouden.
In de verklaring benadrukken China en Rusland ze dat hun strategisch partnerschap geen politiek-militaire alliantie is zoals we die kennen van de koude oorlog. De kern van het partnerschap is coördinatie van de buitenlandse politiek. Hun samenwerking heeft als basis ‘noch alliantie, noch confrontatie’ en is niet gericht tegen een derde partij. Ze streven naar multipolariteit en willen de wereld niet in twee blokken opdelen.
Mocht dat wel zo zijn dan zou China niet de moeite doen neutraal te blijven en te bemiddelen in de Oekraïne crisis en geen contact met alle partijen onderhouden. Dat schrijven Chinese commentatoren.
Dat we niet te doen hebben met een echte militaire alliantie zoals de Navo blijkt ook uit de Chinese media waarin zowel positieve als negatieve opinie-artikels over Rusland en Oekraïne verschijnen.
Strategische economische samenwerking
Rusland en China hebben de langste gemeenschappelijke grens ter wereld en geografische kenmerken die economisch complementair zijn. Bovendien worden ze allebei door de VS en de Navo geviseerd als rivalen en/of vijanden. De win-win logica dicteert vandaag meer dan ooit meer samenwerking. Volgens de gezamenlijke verklaring heeft Rusland een welvarend en stabiel China nodig, terwijl China een sterk en succesvol Rusland nodig heeft.
China is al meer dan 10 jaar de grootste handelspartner van Rusland. In 2022 kwam 40% van de Russische invoer uit China een 30% van de uitvoer ging naar China . Vorig jaar alleen al steeg die handel met 30%. Tegen 2030 moet de bilaterale handel nog aanzienlijk toenemen. De economische samenwerking wordt verdiept op het gebied van handel, logistiek, financiën, energie, metalen, kunstmest , chemische producten, ertsen en mineralen, technologie, industrie en landbouw.
Energie en financiën cruciaal.
Meer uitvoer van energie naar China moet de verloren Europese markt voor Rusland gedeeltelijk compenseren. China gaat meer olie en gas kopen uit Siberië. Dat vereist infrastructuur en een sterkere industrialisatie van het Russische Verre Oosten, waarbij Chinese investeringen welkom zijn.
Sinds het begin van dit jaar heeft Rusland Saoedi-Arabië vervangen als grootste olieleverancier aan China.
Er zal ook meer gas naar China vloeien. Sinds december 2019 krijgt China Russisch gas via de Power of Siberia 1 pijplijn. Tegen 2025 zal die haar maximum capaciteit van 38 miljard m³ per jaar bereiken. In januari is een overeenkomst gesloten over een tweede lijn, de Far Eastern route die 10 miljard m³ per jaar moet vervoeren.
Verder zijn er gevorderde onderhandelingen over Power of Siberia 2 die Russisch gas via Mongolië naar China moet brengen. Indien er snel een overeenkomst is zou de bouw van Power of Siberia 2 in 2024 kunnen starten en tegen 2030 zou de pijplijn 50 miljard m³ per jaar kunnen transporteren.
In het tweede gezamenlijk communiqué wordt het gebruik van de eigen munt in plaats van de dollar bij de bilaterale betrekkingen aangemoedigd. Nu gebeurt het al bij twee derden van de handel tussen beide landen.
President Putin heeft bovendien verklaard dat Rusland steeds meer de Chinese yuan gebruikt voor zijn handel met derde landen. Dat laat toe de Amerikaanse sancties te omzeilen, die Rusland grotendeels afsnijden van betalingsstromen in dollars. In de eerste drie trimesters van 2022 gebeurde al 15% van de buitenlandse handel in yuan. Russische gezinnen hebben voor 6 miljard dollar spaarrekeningen in yuan; dat is 11% van hun spaargeld in vreemde deviezen. 33% van de handel op de beurs in Moskou gebeurt momenteel in yuan.
Bronnen: Global Times, Caixin. Asiatimes, Manoj Kewalramani’s dagelijkse samenvatting van partijkrant Renmin Ribao
