De vandaag honderdjarige Kissinger is een van de meest ervaren strategische denkers van deze tijd. In een uitgebreid interview in The Economist maakt hij zich ernstig zorgen over de gevaarlijke wereldsituatie en geeft hij aan hoe een confrontatie tussen de VS en China kan vermeden worden.
door Marc Vandepitte
Artikel met toestemming van de auteur overgenomen uit De Wereld Morgen
Als het gaat over buitenlandse politiek is Henry Kissinger een van de belangrijkste stemmen van de VS. Jarenlang was hij nationaalveiligheidsadviseur. Hij was ook minister van Buitenlandse Zaken onder de presidenten Richard Nixon en Gerald Ford. Begin jaren zeventig washij het brein achter de toenadering tussen de VS en China om detoenmalige Sovjet-Unie te isoleren en te verzwakken. Kissinger is geen doetje. Hij was rechtstreeks betrokken bij de staatsgreep in Chili in 1973 en ook bij de uiterst brutale oorlog in Vietnam. .
Naar een confrontatie tussen de VS en China?
Naar aanleiding van zijn honderdste verjaardag gaf Kissinger een uitgebreid interview aan The Economist. Daarin drukt hij zijn grote bezorgdheid uit over de huidige wereldsituatie, en meer bepaald over de mogelijke confrontatie tussen de twee huidige supermachten: de VS en China. Volgens hem ‘zijn beide partijen ervan overtuigd dat de ander een strategisch gevaar vormt’. In Beijing zijn ze tot de conclusie gekomen dat de Verenigde Staten alles zullen doen om China eronder te houden en dat ze hen nooit als gelijke zullen behandelen. In Washington leeft dan weer de overtuiging dat China de VS wil verdringen als wereldleider. Kissinger is vooral gealarmeerd door de toenemende concurrentie tussen beide grootmachten om technologische en economische superioriteit te verwerven. Hij vreest dat die rivaliteit nog meer wordt aangewakkerd door artificiële intelligentie. Hij stelt vast hoe de machtsverhoudingen en de technologische basis van oorlogsvoering heel snel aan het evolueren zijn. Daardoor is er geen enkel vast principe meer op basis waarvan de landen orde kunnen scheppen. En als ze die orde niet vinden, kunnen ze hun toevlucht nemen tot geweld.
“We bevinden ons in de klassieke situatie van voor WOI waarin elke verstoring van het evenwicht kan leiden tot catastrofale gevolgen”
Volgens Kissinger bevinden we “ons in de klassieke situatie van voor de Eerste Wereldoorlog waarin geen van beide partijen veel ruimte heeft voor politieke concessies en waarin elke verstoring van het evenwicht kan leiden tot catastrofale gevolgen”. Het verschil met toen is dat we bij een huidig conflict in een situatie terechtkomen van “wederzijds verzekerde vernietiging en artificiële intelligentie”. Het lot van de mensheid hangt af van de vraag of de VS en China met elkaar kunnen opschieten. En veel tijd is er niet. Gezien de snelle vooruitgang van AI en de mogelijke militaire toepassingen ervan hebben we volgens hem slechts vijf tot tien jaar de tijd om een manier te vinden om tot een vergelijk te komen.
Diplomatie
Voorwaar geen opwekkende gedachte. Maar Kissinger is geen doemdenker. De angst voor oorlog geeft reden tot hoop. Hij denkt dat het nog steeds mogelijk is dat China en de Verenigde Staten naast elkaar kunnen bestaan zonder de dreiging van een totale oorlog met elkaar, zij het dat succes niet gegarandeerd is.
“Wij hebben slechts vijf tot tien jaar de tijd om een manier te vinden om tot een vergelijk te komen”
Zijn rijke ervaring leert hem dat een vastberaden diplomatie de enige manier is om ruïneuze conflicten te voorkomen is. Idealiter gebeurt dit op basis van gedeelde waarden. Hij is ervan overtuigd dat een wereldorde kan gecreëerd worden op basis van regels waar Europa, China en India zich bij zouden kunnen aansluiten. Onderhandelingen tussen beide grootmachten kunnen bijdragen tot het opbouwen van wederzijds vertrouwen. Dat vertrouwen zal dan tot terughoudendheid leiden langs beide kanten. Onderhandelen dus i.p.v. tot het uiterste te gaan in een krachtmeting, want “als je volledig vertrouwt op wat je met macht kunt bereiken, zul je de wereld waarschijnlijk vernietigen
Een juist begrip van China
Kissinger waarschuwt voor een verkeerde interpretatie van China’s ambities. Volgens hem is de Aziatische reus ‘niet op weg naar wereldheerschappij in Hitleriaanse zin. Dat is niet hoe ze denken of ooit gedacht hebben over de wereldorde’. Oorlog was voor nazi-Duitsland onvermijdelijk omdat Adolf Hitler die nodig had, maar bij China is dat niet het geval. Hij bekijkt het Chinese systeem als confuciaans, dat betekent dat de leiders niet streven naar overheersing maar de maximale kracht proberen bereiken waartoe hun land in staat is. Ze streven ook naar respect voor hun prestaties
Als je volledig vertrouwt op wat je met macht kunt bereiken, zul je de wereld waarschijnlijk vernietigen
Kissinger ziet twee terreinen waar de VS en China kunnen onderhandelen en zo de stabiliteit in de wereld kunnen bevorderen: Taiwan en artificiële intelligentie.
Vooreerst Taiwan. Kissinger was de architect van de toenadering tussen de VS en China in de jaren zeventig. Bij die besprekingen was Taiwan een van de belangrijke topics. Mao Zedong, de toenmalige nummer één van China had aangegeven om de kwestie honderd jaar te laten rusten. De VS erkende dat Taiwan formeel deel uitmaakt van China terwijl Beijing geen pogingen zou ondernemen om het eiland met geweld in te lijven.
Volgens Kissinger heeft Trump deze gesmede verstandhouding tussen Nixon en Mao al na vijftig jaar opgeblazen. Met zijn gestook over Taiwan wilde Trump bij China concessies ontlokken op handelsgebied. Biden zet het gestook verder met een meer beschaafde retoriek. Kissinger vindt het gestook van de VS over Taiwan onverstandig, omdat een oorlog zoals vandaag in Oekraïne het eiland zou vernietigen en de wereldeconomie zou verwoesten.
Het tweede gebied waarop beide grootmachten met elkaar moeten praten is artificiële intelligentie. “We staan aan het begin van een vermogen waarbij machines een wereldwijde plaag of pandemie kunnen veroorzaken, niet alleen nucleair maar op elk gebied van menselijke vernietiging.
Artificiële intelligentie heeft het potentieel hebben om grote ravages aan te richten
Kissinger denkt dat AI binnen vijf jaar een belangrijke factor in de veiligheid zal worden. Net zoals de boekdrukkunst een rol speelde bij het veroorzaken van de verwoestende oorlogen van de 16e en 17e eeuw, zo zal AI het potentieel hebben om grote ravages aan te richten. Om de dreiging van kernwapens te beperken, hebben de SU en de VS indertijd onderhandelingen gevoerd om de arsenalen te beheersen. Iets gelijkaardigs zal nodig zijn over AI: ‘Ik denk dat we moeten beginnen met uitwisselingen over het effect van technologie op elkaar. We moeten babystapjes zetten naar wapenbeheersing, waarbij elke partij de ander controleerbaar materiaal over capaciteiten voorlegt.’
Oekraïne
Voor Kissinger was de Russische invasie in Oekraïne ‘een catastrofale beoordelingsfout van Poetin’. Maar ook het Westen treft een blaam. ‘Ik vond de beslissing om het lidmaatschap van Oekraïne in de NAVO open te laten, heel verkeerd’. Dat was destabiliserend. Er was wel een belofte van NAVO-bescherming maar geen plan om dat te verwezenlijken. Oekraïne was daardoor kwetsbaar terwijl dit Rusland woedend maakte. Kissinger voelt iets voor het China’s vredesvoorstel. Terwijl dit plan in het Westen niet ernstig wordt genomen, ziet Kissinger daarin een serieuze intentie die de diplomatie rond de oorlog misschien zal compliceren, maar die ook precies de gelegenheid kan bieden om het wederzijds vertrouwen van de grootmachten op te bouwen
De Russische invasie in Oekraïne was een catastrofale beoordelingsfout van Poetin. Maar ook het Westen treft een blaam
Volgens Kissinger is het de Chinezen menens omdat zij er alle belang bij hebben dat Rusland ongeschonden uit de oorlog komt. Hij meent ook dat na het telefoontje tussen Xi en Zelensky China zich wel degelijk opwerpt als bemiddelaar tussen Rusland en Oekraïne. Troeven van het plan zijn dat China erkent dat Oekraïne een onafhankelijk land moet blijven en dat het waarschuwt voor het gebruik van kernwapens. Het is zelfs niet uitgesloten dat Beijing zou aanvaarden dat Oekraïne lid wordt van de NAVO. Kissinger wil de oorlog snel beëindigen.
Om tot een duurzame vrede in Europa te komen moet het Westen in zijn ogen twee verbeeldingssprongen maken. Vooreerst moet Oekraïne zich aansluiten bij de NAVO. Dit om het land te beschermen maar ook om het in bedwang te houden. De huidige situatie vindt hij gevaarlijk: ‘We hebben Oekraïne nu zo bewapend dat het het best bewapende land is geworden met het minst strategisch ervaren leiderschap in Europa.’ Ten tweede moet Europa toenadering zoeken tot Rusland en het land betrekken om een stabiele oostgrens te creëren. Er moet een nieuwe veiligheidsstructuur komen in Midden- en Oost Europa waarin ook Rusland een plaats moet kunnen krijgen”
De media en de politiek
Kissinger is niet mals voor de media en de politieke wereld. Hij schat het beoordelingsvermogen van de media laag in, zij hebben ook geen gevoel voor proportie. Toen hij nog in functie was, stond de pers vijandig tegenover hem, maar desondanks was er dialoog. Tegenwoordig hebben zij geen stimulans meer om kritisch te zijn. ‘Er is behoefte aan evenwicht en gematigdheid.
Het beoordelingsvermogen van de media is laag in, zij hebben ook geen gevoel voor proportie
Maar vooral met de politiek loopt het vandaag goed fout. Toen hij in functie was waren er vriendschappelijke banden met kopstukken van de andere partij. De politieke tegenstander werd op een fatsoenlijke manier behandeld. Vandaag zijn alle middelen aanvaardbaar om de politieke tegenstander te vloeren. Trump en Biden hebben de polarisatie sterk aangewakkerd. Kissinger vreest dat dit tot geweld kan leiden. De VS mist leiderschap: ‘Ik denk niet dat Biden de inspiratie kan leveren en … ik hoop dat de Republikeinen met iemand beter kunnen komen. Het is geen geweldig moment in de geschiedenis.’ De VS heeft dringend behoefte aan strategisch langetermijndenken: ‘Dat is onze grote uitdaging die we moeten oplossen. Doen we dat niet, dan zullen de voorspellingen van mislukking bewaarheid worden’.
Overgenomen uit De Wereld Morgen
