Eind juli keert Hongkong politiek terug naar het Chinese moederland. De economie heeft niet gewacht op die datum want in de loop van de jaren heeft Hongkong zich ontwikkeld als de belangrijkste doorgangshaven van China en de buitenwereld. De economische integratie is niet enkel commercieel maar ook industrieel met belangrijke delocalisatie van ondernemingen uit Hongkong die onderaannemingen uitbesteden aan hun filialen in het vasteland. Naar de toekomst toe wordt verwacht dat ook in de dienstensector een integratie zal plaatsgrijpen.
De vervlechting tussen de twee gebieden valt vooreerst vast te stellen bij de personen en het verkeer. In 1978 -voor de open-deur politiek- brachten per jaar 1,9 miljoen personen uit Hongkong een bezoek aan de Volksrepubliek en 24.800 personen uit de Volksrepubliek deden hetzelfde in omgekeerde richting. In 1994 dus 16 jaar later, waren de cijfers 24,7 miljoen en 1,9 miljoen respectievelijk een aangroei met 19 en 78 keer. Gemiddeld maakt elke bewoner uit Hongkong per jaar zes maal de uitstap over de Luohugrens. Momenteel vertrekken dagelijks 800 schepen, 72 vliegtuigen, 20 treinen en 26.000 over de grens elke dag. Van lange-afstandstelefoons in Hongkong wordt de helft besteed aan verbindingen met de Volksrepubliek.
Bij de circulatie van de goederen valt een nog sterkere groei op te merken. China’s import uit Hongkong steeg van 81 miljoen HK$ in 1978 naar 470 miljard HK$of 753 keer meer. De groei van China’s export naar Hongkong steeg iets minder spectaculair van 10 miljard HK$ in 1978 tot 470 miljard HK$ of 45 keer meer. Daarbij moet nog de reexport naar China gevoegd worden die 1.509 maal steeg in de beschouwde periode tot 322 miljard HK$ en de reexport van China die 149 keer steeg tot 545 miljard HK$. China werd in 1982 de belangrijkste leverancier van Hongkong, datum waarop het de plaats van Japan innam. Het aandeel in de totale import van Hongkong groeide van 23 pct. in 1982 tot 37 pct. in de negentiger jaren. In 1993 werd China de belangrijkste bestemming voor de “zuivere” export van de kolonie voor de USA. Nu is ze verantwoordelijk voor 28 pct. van Hongkongs export. Ook in de indirecte handel (reexport van goederen die komen van en gaan naar een derde land) bekleedt China de eerste plaats zowel als bestemming als leverancier. Deze reexport vormt sedert de helft van de tachtiger jaren de meest dynamische handelsfactor en het aandeel heeft de “zuivere” export voorbijgestoken in 1988. ,Momenteel is het zo dat China’s goederen 60 pct. innemen van Hongkongs reexport terwijl dit 30 pct. bedraagt bij de reexport naar de Volksrepubliek. Uit de recentste cijfers van 1996 blijkt dat de eigen export achteruit gaat met 8 pct. ten voordele van de reexport die 7 pct. vooruitgaat zodat er in totaal nog een exportgroei is van 4,3 pct. De Chinafactor zorgt dus voor de dynamiek.
Productie in Guangdong
Deze intensificatie van de indirecte handel resulteert uit de uitbreiding in China van het productienetwerk van firma’s uit Hongkong. Daarbij levert de moederfirma de bestanddelen die bewerkt of verwerkt moeten worden aan het filiaal in het vasteland. Drie vierden van de “zuivere” export Hongkong-China betreft zulke leveringen waarmee goederen geassembleerd worden die terug naar Hongkong gaan. Vooral de provincie Guangdong die aan Hongkong grenst, profiteert van de osmose. 42.000 ondernemingen in de provincie hebben een Hongkong participatie. 70 pct. van Hongkongs fabrieken zijn hergelokaliseerd in Guangdong. 80 pct. van de buitenlandse investeringen in Guangdong komen van Hongkong en Macao. Reeds 4 miljoen personen werken er voor ondernemingen van Hongkong. Dit maakt dan een derde van de industriële arbeidskrachten uit de provincie en betekent ook negen maal zoveel als Hongkongs eigen arbeidskrachten. Guangdongs export vertegenwoordigt een derde van de provinciale industriële productie waarvan vier vijfden naar Hongkong gaan. De functie van atelier is duidelijk: drie kwart van de export betreft onderaannemingsoperaties. De vier voornaamste categorieën betreffen kledij, schoenen, electronica en speelgoed. Overigens wordt door het HK Departement Statistiek geraamd dat 97.300 personen uit Hongkong in de Volksrepubliek werken.
In Guangdong krijgt vooral Shenzhen dat naast Hongkong ligt, een leeuwenaandeel uit Hongkong.
De kroonkolonie investeerde er in totaal reeds 7 miljard US$ of 65 pct. van wat de lokale economische zone aan buitenlandse investeringen kreeg. Zo is 70 pct. van Shenzhens nijverheidsproductie afkomstig van firma’s met buitenlandse fondsen waarvan 80 pct. uit Hongkong zijn. Omgekeerd zijn 70 pct. van de verse melk, 40 pct. van de kippen en 25 pct. van de verse groenten in Hongkong uit Shenzhen. Sedert 1992 trekken echter de groepen uit Hongkong echter steeds verder het Chinese binnenland in tot in Shanghai waar Hongkong reeds de eerste investeerder is.
Investeringen
Zo deelde het Bureau Statistiek van Shanghais speciale economische zone Pudong mee dat Hongkong 4,78 miljard US$ had geïnvesteerd in 1.675 projecten uit de zone waardoor ze 50 pct. uitmaakten van het geïnjecteerde buitenlands kapitaal. Vooral sedert 1991 zijn de investeringen van Hongkong in China sterk toegenomen: Hongkong is de grootste investeerder in de Volksrepubliek en stond in 1995 in voor ongeveer 60 pct. van de 133 miljard gerealiseerde US$ buitenlandse investeringen tot 1995.
Nu hebben 80 pct. van de ondernemingen uit Hongkong investeringen gedaan in de Volksrepubliek. Van de zes beursgiganten hebben er 5 vestigingen op het vasteland De tycoon Li Ka-shing heeft reeds 40 miljard HK$ in het moederland geïnvesteerd. Uit een steekproef bij de 60 belangrijkste groepen uit Hongkong bleek dat ze er de komende 3 à 4 jaar nog eens 25 miljard US$ gaan bij doen. Opgesplitst per sector blijkt dat de 58 pct. zou gaan naar vastgoed investeringen, 38 pct. naar infrastructuur en enkel 2 pct. in de nijverheid. .Het betreft echter niet enkel de groten die Chinawaarts trekken. Meer dan 90 pct. van de drukkerijen die Hongkongs oudste nijverheid is en één van haar vier belangrijkste nijverheden, hebben fabrieken overgeplaatst naar het moederland. Overigens wordt nog geraamd dat Hongkong voor één derde bijdraagt tot China’s inkomsten uit buitenlandse valuta
Omgekeerd heeft China Japan en de USA verdrongen op de eerste plaats van voornaamste investeerder in de kroonkolonie. Medio 1994 investeerde China er gecumuleerd 25 miljard US$ of zoveel als de USA en Japan samen. De 9 Chinese bedrijven die in 1994 op de beurs van Hongkong genoteerd stonden, konden dat jaar hun kapitaal verhogen met 364 miljoen US$. In totaal zijn er in de kolonie een 1.756 Chinese firma’s met 53.000 tewerk gestelden en dit over de sectoren handel, financiën, transport, tourisme, nijverheid, bouw, grootwarenhuizen, reclame, vastgoed…Deze firma’s staan in voor 23 pct. van de lokale handel, de bankdeposito’s zijn ook goed voor 23 pct., verzekeringsmaatschappijen maken 21 pct. uit van het totaal, bij de bevrachting beloopt het 25 pct. en in het toerisme 50 pct. Eind 1994 werden de netto activa van Chinese bedrijven op 42,5 miljard US$ geraamd waardoor ze op de tweede plaats komen na de Britse. Ondertussen zijn er al 63 beursgenoteerde bedrijven uit de VR en deze maken 4,5 pct. uit van de beursmarkt. De “Bank of China” en zijn 12 zuster banken zijn nu de tweede grootste bankgroep na de Hongkong Bank.
Complementair
Prof Liu Zhaojia van de Chinese Universiteit uit Hongkong meent dat zonder het bestaan van China en de politiek van hervormingen en open-deur, Hongkong niet zijn huidige ontwikkeling zou gekend hebben. De zakenman Ye Zhixiong uit Hongkong bekijkt beider complementariteit aldus “Hongkong heeft goed transport en telecommunicatie ontwikkeld, vlugge industriële informatie, geavanceerde beheerskwaliteiten en een handelsnetwerk dat zich uitstrekt in alle richtingen. Het moederland heeft mankracht, grond, de markt, grondstoffen en het voordeel van wetenschap en technologie. De twee kanten kunnen ongekende produktiekrachten ontwikkelen door de complementariteit van elkaars voordelen.”
Het is dan ook niet verwonderlijk dat de nieuwe goeverneur van Guangdong Lu Ruihua zei “Sinds het begin van de hervormingen en open-deur hebben de economieën van Guangdong en Hongkong een relatie ontwikkeld van wederzijdse afhankelijkheid en ze delen hetzelfde lot. Guangdongs ontwikkeling en Hongkongs stabiliteit kan niet zonder de lange-termijn samenwerking tussen de twee gebieden.” Bij interviews aan kranten uit de kroonkolonie deelde hij mee dat zijn provincie tegen het jaar 2010 Zuid-Korea wil inhalen qua economisch niveau. Daarbij beklemtoonde hij dat Hongkong Guangdong kan helpen bij de “twee omvormingen” t.t.z. van een dirigistische naar een markteconomie en van een ontwikkeling gericht op kwantiteit naar meer nadruk op kwaliteit. Ook hij stelde dat in de loop van de transformatie bepaalde arbeidsintensieve ondernemingen kunnen geherhuisvest worden in Guangdong terwijl de provincie op haar beurt de fondsen, technologie en het management kan invoeren dat het nodig heeft om de “twee omvormingen” in de praktijk te brengen. Guangdongs producten moeten verbeterd worden aldus de goeverneur die als Hongkongs voornaamste troeven aanhaalt “zijn internationale kapitaalmarkt en informatie- en financieel centrum; de introductie van buitenlandse middelen en transregionale allianties in het land; de verdere expansie van samenwerking bij het ontwikkelen van technologie-, kapitaal- en nieuwe- en hoog-technologische nijverheden evenals in de ontwikkeling van handel, financiën, aandelen, informatie en stedelijke faciliteiten Tezrzelfdertijd zal de convergentie van de twee gebieden in marktoperaties, economische politiek en economische wetgeving versneld worden zodat het geheel zich inpast in de internationale economie. Als gevolg daarvan zal de rol van Hongkong als een internationaal handelscentrum versterkt worden evenals de samenwerking bij de doorvoerhandel zodat gezamenlijk een gediversifieerde internationale markt geopend wordt.”
. Naar de toekomst toe wordt verwacht dat de aanwezigheid van Hongkong op het vasteland een switch zal maken van nadruk op arbeidsintensieve bedrijven tot bedrijven met een grotere toegevoegde waarde. Tian Beihun, de voorzitter van Hongkongs Centrum voor Productiviteitsbevordering voorspelt dat “ Het nieuwe potentieel van Hongkongs nijverheden zal komen uit het beter benutten van de geavanceerde wetenschap en technologie in het vasteland ” Zo zijn er al computerproducten van het Lianxiang-bedrijf die gezamenlijk werden opgezet door zakenlui uit Hongkong en de Chinese Academie voor Wetenschappen, die hun weg gevonden hebben op de wereldmarkt. Guangdongs export van nieuwe producten zoals computers en plastiekproducten bedroeg in 1996 5 miljard US$.
Diensten
Het aandeel van de dienstensector in Hongkong is voortdurend gegroeid: in 1982 bedroeg het 65 pct. terwijl het 88 pct. bedroeg in 1995. Het aantal tewerkgestelden in de sector dat 47 pct. bedroeg van het totaal klom tot 83 pct. in 1995. De nijverheid verloor 60.000 jobs per jaar tussen 1988 en 1994. Analisten uit de Volksrepubliek verwachten dat Hongkongs dienstensector in de toekomst bepaald zal worden door zowel een externe factor als interne factoren. De belangrijkste externe factor is de opening van de dienstensector in het moederland naar buitenlands kapitaal. Intern zal rekening gehouden dienen te worden met de verhoging van de lonen die tot arbeidskostverhoging leidt. Derhalve wordt gedacht dat bepaalde gecombineerde arbeids- en kapitaal- of technologieintensieve dienstenfirma’s naar China zullen uitwijken omdat de lonen er lager liggen terwijl ze daar een stukje van de markt kunnen inpikken. Terzelfdertijd kunnen ze de HongKong-nijverheden die er reeds opereren, van de nodige diensten voorzien. Er wordt op gewezen dat deze trend bestaat bij mobiele telefonie, de banken en de kleinhandel. Ook enkele luchtvaartlijnen en verzekeringsmaatschappijen hebben reeds hun computer- en logistiek centrum verhuisd. Terzelfdertijd zouden in Hongkong de puur kapitaal-, technologie en intellect-intensieve diensten verder ontwikkeld worden zoals boekhouden, auditing, architectuur en design, engineering, dataverwerking, reclame, marktonderzoek, verzekeringen. Ook kunnen diensten in Hongkong dezelfde diensten lokaal ontwikkelen als in het vasteland: het betreft financiën, groot-en kleinhandel, communicatie en transport, restaurants, hotels en toerisme.
Volgens een onderzoek bij de businesslui uit de kolonie blijkt dat uit 74 pct. van de antwoorden blijkt dat voor hen na 31 juli het motto blijft “business as usual” terwijl zowat 20 pct. hun investeringen zullen verhogen. Dit toont volgens Leonie Ki voorzitter van de organiserende stichting aan, dat 90 pct. van de businessomgeving op het ogenblik van het onderzoek vertrouwen had in de toekomst. Ook het buitenland heeft er blijkbaar vertrouwen in want het aantal buitenlandse ondernemingen en banken steeg in 1995 met 12 pct. tot 4.500. Gedurende de laatste 5 jaren gestichte nieuwe firma’s vertegenwoordigen 40 pct. van dit aantal. Het aantal buitenlanders in Hongkong bedroeg in 1996 450.000 wat een verdubbeling zou betekenen met 1995. Volgens Hongkong statistieken keerden 12 pct. van diegenen die de laatste 10 jaar emigreerden terug. Volgens anderen ligt het aantal hoger en zijn dezen verantwoordelijk voor de verhoging van de huurprijzen. Kortom er lijkt wel een klimaat van vertrouwen te zijn, wat zeker nog in de hand gewerkt zal worden door de verkiezing van de nieuwe baas Tung die kan rekenen op de terugkeer van de populaire staatssekretaris Anson Chan. Alles lijkt er op te wijzen dat de vervlechting van Hongkong met de Volksrepubliek tamelijk geruisloos zal verlopen.
Bronnen
Francoise Lemoine “L’ intégration économique Chine-Hong Kong: un nouveau pôle de commerce international” in Le courrier des pays de l’ Est mai 1995, p 36-43
T.L.Tsim “China-Hong Kong relations” in China Review, The Chinese University Press, p 10.1-10.15
Hong Kong Trade Statistics, Census & Statistics Dept, Hong Kong Trade Development Council
Hong Kong‑Mainland Economic Relations Noted , FBIS‑CHI‑94‑197, Xinhua 29/9/94
Role of Mainland‑Funded Enterprises Group Viewed,FBIS‑CHI‑96‑054, Renmin Ribao 27/2/96
Opening of China’s Service Industry, Impact on Hong Kong Outlined,FBIS‑CHI‑96‑222, Guoji maoyi wenti, 6/4/96
Guangdong Governor on Ties With Hong Kong,FBIS‑CHI‑96‑110,Wen Wei Po, 17/04/96
Figures Show Importance of Shenzhen Market to Hong Kong, FBIS‑CHI‑96‑246, Xinhua, 20/12/96
