De Engelse diplomaat en schrijver James Hilton publiceerde in 1933 een roman getiteld Lost Horizon. Hierin beschrijft hij een imaginair verborgen Tibetaans paradijs genaamd Shangrila. In 2001 vernoemde de Chinese regering Zhongdian in de provincie Yunnan naar dat paradijs. Ondanks dat het niet zo bekend is als de Grote Muur of het Terracottaleger, is Shangrila vermoedelijk één van China’s mooiste toeristische bestemmingen.
Een Chinese vrouw in Tibetaanse kleding; Foto Meipain (disclaimer)
Werelderfgoed
De regio rond Shangrila herbergt een grote verscheidenheid aan landschappen, variërend van besneeuwde toppen tot diepe kloven die zijn uitgehouwen door drie van de machtigste rivieren van Azië. De UNESCO erkende de Drie Parallelle Rivieren als werelderfgoed en noemde dit ‘het epicentrum van de Chinese biodiversiteit’. De drie rivieren zijn: de Jinsha (een toevoerrivier van de Yangtze), de Lancang (buiten China bekend als de Mekong) en de Nu (buiten China: Salween). Het gebied waarin Shangrila ligt was al bekend om de vele goed bewaard gebleven traditionele stadjes en dorpen, met als bekendste Lijiang en Dali.
Beurskrach
Shangrila heeft een indirecte band met de beurskrach van de jaren dertig van de vorige eeuw. De naam van Hiltons boek verwijst naar een heel andere manier van leven dan die in het Westen en bood zo een alternatief voor de ellende die de westerse levenswijze veroorzaakt had. Het Tibetaanse woord Shangrila betekent letterlijk de maan en de zon (= licht) in het hart. Shangrila was een gemeenschap waarin mensen lief en leed met elkaar deelden, heel anders dan de westerse the winner takes it all manier van met elkaar omgaan. De vraag is dan wel in hoeverre het Chinese Shangrila daarbij aansluit.
Minderheden
De rode draad door alles wat Shangrila aan de bezoeker te bieden heeft is de cultuur van de diverse etnische groepen in de regio, met name de grootste, die van de Tibetanen. Dat is ook inderdaad wat de toeristen daar komen zoeken. Wat opvalt is dat een groot aantal jonge Chinezen niet alleen op zoek is naar kennis op zich, maar zich ook echt in de lokale cultuur wil inleven. Mannen en vooral vrouwen huren direct na aankomst Tibetaanse kleding en lopen daar een paar dagen mee rond. Dat is meteen een goede business, want je kunt in vrijwel iedere straat wel kleding huren.
Familiebezoek
Ons eigen reisprogramma omvatte een bezoek aan een Tibetaanse familie even buiten Shangrila. Na een korte introductie en rondleiding in het huis kregen we Tibetaanse kleding aangemeten waarin we uitgebreid gefotografeerd werden. Intussen was de vrouw des huizes druk bezig met het bereiden van een Tibetaanse lunch, inclusief boterthee. Dergelijke bezoeken zijn voor deze familie een goede aanvulling op hun inkomen uit de groententeelt.
Tankales in Shangrila; foto van de auteur
Tanka’s tekenen
Een ander onderdeel van het programma was een les in het tekenen van traditionele Tibetaanse religieuze afbeeldingen: tanka’s. Naast onze groep van vier namen ook twee jonge Chinese vrouwen aan de les deel. Het viel op hoe gemotiveerd ze waren om het zo goed mogelijk te doen. Het was voor hen meer dan een simpel onderdeel van een vakantie. En ja, ze droegen Tibetaanse kleding.
Diner met voorstelling
De mooiste observaties over de interactie tussen de etnische groepen in China was ongetwijfeld een traditioneel diner waarbij een zang- en dansvoorstelling opgevoerd zou worden. De gasten (enige tientallen) zaten rond het toneel. Toen iedereen aan het eten was begon de voorstelling. Ik was onmiddellijk onder de indruk van de manier waarop de Tibetaanse moderator de diverse onderdelen aan elkaar praatte. Hij begon met het aanleren van een aantal Tibetaanse uitdrukkingen en gewoonten. Hij maakte duidelijk dat het niet gepast was naar Shangrila te komen en niet minstens op Tibetaanse wijze te kunnen proosten. De gasten deden hem niet alleen zonder morren na, maar deden het ook met plezier. Hij had de leiding stevig in handen. Dit was Tibetaans gebied, maar Chinezen waren van harte welkom, als ze maar bereid waren zich enigszins aan te passen.
Commentaar
Onze politici en media beschuldigen de Chinese regering geregeld dat zij Tibetanen wil op zijn chinees wil assimileren en hen zo tot standaard staatsburgers wil kneden. Mijn observaties in Shangrila tonen een totaal andere situatie. China maakt een periode van grote maatschappelijke veranderingen door. Met name jonge Chinezen zijn niet allemaal meer geïnteresseerd in het snel vinden van een goed betaalde baan. Ze willen de wereld leren kennen en hun eigen plaats daarin vinden. Een van de manieren om dat uit te zoeken is te leren van de levenswijze van andere etnische groepen. Yunnan en met name het gebied rond Shangrila, met zoveel etnische diversiteit, is een ideale regio om zo’n geheel andere manier van leven op te snuiven. De Tibetanen vormen de grootste etnische groep en oefenen met hun spiritualiteit een grote aantrekkingskracht op jonge Chinezen uit. De Tibetaanse cultuur wordt zo een belangrijke drijvende kracht achter spirituele vernieuwing onder de jongere generatie in China.
Bron: Eigen observaties van de auteur
