Deze week startte de commerciële levering van grote Chinese passagiersvliegtuigen. Daarmee gaat China na vele jaren ontwikkeling (nog aarzelend) de concurrentie aan met Airbus en Boeing.
Deze week zijn de eerste drie C919 vliegtuigen geleverd aan Air China en China Southern Airlines.
Hiermee komt het toestel effectief commercieel beschikbaar. Voordien waren er één voor één al zeven toestellen geleverd aan China Eastern Airlines, waarvan de eerste commerciële vlucht plaatsvond in april 2023. Doch dit beschouwde men nog als een laatste testfase vooraleer volle kracht vooruit te gaan. De eerste C919 die vorig jaar aan China Eastern Airlines geleverd werd heeft intussen 3.100 vluchten uitgevoerd.
De C919 is het eerste door China ontworpen en gebouwde grote passagiersvliegtuig. Het is een toestel met een enkele gang en een capaciteit van ongeveer 160 passagiers voor vluchten van maximum 5.500 kilometer. Het zal concurreren met de meest gevraagde modellen van Airbus (A320neo) en Boeing (737MAX). Er zouden zowel kortere als langere versies met meer dan 200 passagiers op stapel staan.
Het toestel is gebouwd door staatsbedrijf Commercial Aircraft Corporation of China (Comac).
De ontwikkeling van de C919 begon in 2008. Men mikte op een totaal van 2.300 te bouwen vliegtuigen. Volgens de oorspronkelijke planning zou het toestel vanaf 2020 beschikbaar zijn.
De levering van deze week wijst er op dat de assemblagelijn nu op punt staat voor een regelmatige productie, dat de contracten met (soms buitenlandse) onderdelenleveranciers vlot verlopen en dat alle vergunningen en testen door de Chinese overheid in orde zijn.
Comac werkt volop aan het opschalen van zijn productiecapaciteit. In Shanghai heeft men een tweede assemblagelijn opgestart.
Markt voorlopig beperkt tot China
Voor de komende vijf jaar bedraagt de productiecapaciteit van Comac 150 toestellen per jaar. Ter vergelijking: Airbus produceerde in de eerste jaarhelft 229 toestellen A320neo en Boeing 137 toestellen van het 737MAX-type.
Air China en China Southern Airlines hebben beloofd elk 100 toestellen te zullen aankopen voor levering binnen de zeven jaar. De eerste klant was China Eastern Airlines, eveneens met een honderdtal toestellen.
Suparna Airlines, een filiaal van Hainan Airlines, is de eerste klant die geen staatsbedrijf is. Het zal de eerste van zijn dertig bestelde vliegtuigen nog dit jaar ontvangen.
Bij de andere luchtvaartmaatschappijen valt de bestelling van Air Tibet op. Voor de 40 exemplaren van deze maatschappij zal een speciale versie voor korte landingsbanen in het hooggebergte worden ontworpen.
Momenteel zou Comac volgens gegevens van Wikipedia 933 vaste bestellingen en 120 opties hebben bij een dertigtal Chinese luchtvaartmaatschappijen en leasingbedrijven.
In het buitenland is wel enige belangstelling voor het Chinese vliegtuig, maar enkel Gallop Air, een maatschappij van Brunei met deels Chinees kapitaal, heeft vijf exemplaren besteld, onder voorbehoud dat de lokale luchtvaartautoriteiten het toestel goedkeuren.
Pas wanneer het toestel de certificering door de Amerikaanse en Europese luchtvaartautoriteiten verkrijgt ligt een bredere internationale markt open. In januari is de certificering door de European Aviation Safety Agency aangevraagd. Het valt af te wachten of bij die procedure geopolitieke motieven meespelen.
Technologische koppeling
Alhoewel de C919 een Chinees toestel is bevat het uiteindelijk nog een aantal cruciale ingevoerde onderdelen. Het bleek niet mogelijk de grote technologische achterstand op dit gebied in één sprong bij te benen.
De belangrijkste daarvan zijn de motoren die geleverd worden door CFM, een joint venture van het Franse Safran en het Amerikaanse GE Aerospace. China werkt sinds 2009 aan een eigen volwaardige vliegtuigmotor, maar de ontwikkeling daarvan kan nog wel tien jaar op zich laten wachten.
Buiten de eigenlijke romp en de motoren worden een relatief groot aantal subsystemen vervaardigd door joint ventures van buitenlandse en Chinese technologiebedrijven. Een beperkt aantal onderdelen, zoals de al vermelde motoren, worden volledig ingevoerd.
Voor het ontwerp van de binneninrichting werkte men onder meer samen met Ryanair in 2011. Vanaf 2012 werd samengewerkt met Bombardier uit Canada voor subsystemen in de constructie, het testen en het onderhoud.
Een prototype van de C919 was klaar in 2015 en vloog voor het eerst in 2017, drie jaar later dan oorspronkelijk voorzien. De vertraging zou er onder meer komen doordat een vleugelontwerp in composietmateriaal niet voldeed en men moest teruggrijpen naar aluminiumvleugels. Er zijn nadien nog vijf prototypes vervaardigd en uitvoerig getest.
In 2022 is het vliegtuig gecertificeerd door de Chinese luchtvaartautoriteiten en in april 2023 vond de eerste commerciële vlucht plaats.
Geopolitiek loert om de hoek
De relatief grote afhankelijkheid van ingevoerde subsystemen speelt mee in de geopolitieke spanningen tussen de VS en China. Zo werden in 2018 een aantal Chinezen door de VS-overheid beschuldigd van spionage bij Amerikaanse bedrijven die bij de realisatie van de C919 betrokken zijn.
In 2020 was er sprake van de blokkering van de uitvoer van motoren waaraan het Amerikaanse bedrijf GE Aerospace meewerkt, doch de regering-Trump zette niet door. De uiteindelijk geleverde versie zou volgens buitenlandse experts echter niet dezelfde prestaties halen als de nieuwste motoren van Airbus en Boeing.
Door de gedeeltelijke afhankelijkheid van westerse technologie van de C919 gaan buitenlandse experts ervan uit dat het toestel niet hetzelfde niveau zal halen als de nieuwste modellen van Airbus en Boeing. Om dezelfde reden zou het zelfs duurder kunnen zijn dan de concurrentie.
De Chinese ontwikkelaars blijven natuurlijk niet bij de pakken zitten, maar doen er alles aan om de afhankelijkheid te verminderen. En gaan de VS (en eventueel de EU) ook op dit gebied proberen de Chinese concurrentie af te blokken door hen toegang tot de nieuwste technologieën te ontzeggen?
Bronnen: South China Morning Post, Wikipedia
