De BRICS-conferentie is afgelopen. Het evenement is beslist opgevallen. Wat er concreet uitgekomen is en buiten de schijnwerpers is afgesproken blijft vooralsnog vaag, maar zal de komende maanden en zelfs jaren duidelijk worden. Xi Jinping liet een terecht gematigd optimisme zien.
De Chinese president en zijn collega’s en adviseurs hebben allicht rekening gehouden met de internationale context, die waakzaamheid en realisme voorschrijft.
De uitdagingen van de oorlogsdreiging
Tegelijk met de BRICS-conferentie in Rusland, hield het Internationaal Monetair Fonds zijn jaarlijkse Algemene Vergadering in de Verenigde Staten. Het IMF constateert dat de westerse elites de moorddadige aanvallen van Israël op Palestina en andere landen in de regio blijkbaar niet willen en kunnen stoppen en dat dit waarschijnlijk zal leiden tot een stijging van de wereldwijde olieprijzen. Voorts wakkeren de oorlog in Oekraïne en daarmee de westerse sancties op de Russische energie de inflatie van de prijzen aan.
Een verkiezingsoverwinning van Donald Trump is beslist niet denkbeeldig en zal een escalatie van de tarievenoorlog met zich meebrengen. De escalatie van de (voorlopig) koude oorlog tegen China gaat echter onverminderd door en zal niet ophouden mocht Kamala Harris president van de VS worden. Met steun van de beide grote politieke partijen zal Washington de informatieoorlog tegen China opvoeren. Het Huis van Afgevaardigden steunt wetsvoorstellen om miljarden dollars te besteden aan maatregelen en propaganda gericht tegen de Volksrepubliek. Het beleid lijkt ingegeven door anticommunisme en anti-Chinees racisme.
De uitdaging van het Mondiale Zuiden
De BRICS-conferentie vormde overduidelijk een uitdaging voor de westerse hegemonie. Bij Brazilië, Rusland, India, China en Zuid-Afrika, de oorspronkelijke BRICS, hebben zich nu nog meer opkomende landen aangesloten: Egypte, Ethiopië, Iran en de Verenigde Arabische Emiraten.
Een belangrijk agendapunt, volgens sommigen ‘de sleutel tot het succes van de BRICS’ is het project om de landen te verlossen van de dwang om de dollar te gebruiken in hun internationale handel en financiële operaties. Als de landen van het Zuiden kunnen loskomen van de invloedssfeer van de Verenigde Staten is de weg open naar meer echte soevereiniteit om zich te ontwikkelen en een beleid te voeren dat past bij hun situatie. Volgens de Russische president Poetin zijn er echter geen plannen om een alternatief te creëren voor Swift, het belangrijkste internationale netwerk voor betalingsberichten dat wordt gebruikt door verrekenings- of vereveningssystemen. De presidenten Modi en Xi hadden het er ook al niet over in hun slottoespraak. Een tegenslag voor de voorstanders van een dedollarisering? Van China is wel bekend dat het wel degelijk al bezig is met overtuigde en snelle maatregelen in die richting. En, volgens de Verklaring van Kazan – aangenomen door de BRICS aan het slot van de conferentie – erkennen de betrokken landen de ‘voordelen van een transparantere en veiligere grensoverschrijdende betalingsinfrastructuur’. Ze willen in elk geval de haalbaarheid onderzoeken van een onafhankelijk grensoverschrijdend betalings- en depositosysteem.
Welke wereldorde?
Nog goed nieuws is dat Xi en Poetin zich zo duidelijk hebben uitgesproken om samen te werken voor een ‘eerlijke wereldorde’. Westerse media maken hiervan dat China en Rusland ‘de wereldorde willen veranderen door een economisch tegenwicht te bieden tegen een wereldorde waarin de VS domineert’, lees ‘Rusland en China willen samen met andere regimes de wereld onder controle brengen’.
Volgens Antonio Guterres, de secretaris-generaal van de Verenigde Naties, die de BRICS-conferentie bijwoonde, kan de ‘intergouvernementele organisatie BRICS een grote rol spelen in het versterken van multilateralisme voor mondiale ontwikkeling en veiligheid’.
Westerse politici met gezagsgetrouwe media in hun kielzog probeerden de positieve betekenis van de BRICS-top zoveel mogelijk onderuit te halen door Guterres te kapittelen voor zijn aanwezigheid en het te doen voorkomen dat het evenement vooral een gelegenheid was voor de Russische president Poetin om de democratische wereld uit te dagen. De westerse beeldvorming lijkt niet echt te lukken, in elk geval niet bij regeringen en de publieke opinie in het Mondiale Zuiden. Leiders van 26 staten en delegaties van 32 landen namen aan de top deel. Zij zijn het de weigeren partij te kiezen in het Oekraïneconflict, en die afschuw voelen voor Israëls genocide, woede en walging over de dubbele moraal en de medeplichtigheid van het Westen.
Op de laatste dag van de top kwamen de vertegenwoordigers van de 32 deelnemende landen bijeen voor besprekingen over duurzame ontwikkeling, klimaatverandering, economische samenwerking en de oorlogen in Oekraïne en het Midden-Oosten. De escalatie en uitbreiding daar kreeg het meeste aandacht. Tegenover het vredesplan van China en Brazilië voor Oekraïne staan alle deelnemers welwillend, maar Poetin, het staatshoofd dat het nauwst betrokken is bij het conflict daar, toonde zich terughoudend en sprak van ‘alleen vredesakkoorden op basis van de realiteiten die zich ter plaatse ontwikkelen’
En wat nu?
Xi Jinping concludeerde aan het einde van de top het volgende. ‘BRICS Plus-landen moeten een stabiliserende kracht voor vrede zijn, de zorg voor de mondiale veiligheid versterken en manieren zoeken om zowel de symptomen als de onderliggende oorzaken van problemen in de brandhaarden aan te pakken’. Voor Xi is de ‘collectieve opkomst van het Mondiale Zuiden en het streven naar modernisering in die landen kenmerkend voor een grote en historische transformatie in de wereld’. Xi wil dat de staten die nu tot BRICS+ behoren ‘een actieve en leidende rol spelen in de hervorming van het mondiale economische bestuur en het recht op ontwikkeling een centrale plaats geven op de internationale agenda voor economie en handel’. De Chinese president deed de toezegging dat zijn land samen met anderen een Global South Think Tanks Alliance zal vormen om uitwisselingen tussen de volkeren en ervaringen bij een behoorlijk politiek bestuur te delen. Xi eindigde zijn verklaring met een plechtige belofte: ‘Hoe het internationale landschap zich ook ontwikkelt, China zal het Zuiden altijd in zijn hart sluiten en zijn wortels in het Zuiden behouden’. Voorzichtig realistisch dus, en met reden.
Bronnen: South China Morning Post, VRT.nws, People’s World, Morning Star, Xinhua, Wikipedia, news.un.org
