Paul Lookman* reisde recent door China. Hij schreef er dit verslag over. Welke indrukken zijn hem bijgebleven?
Mao wordt gezien als de grootste figuur in de Chinese geschiedenis. De weergaloze groei van het land maakt indruk. Burgers gaan niet gebukt onder de overheidscontrole. Zij zijn trots op hun land en hebben vertrouwen in hun leiders. Voor de VS is China een existentiële bedreiging. Toenemend conflict kan escaleren tot oorlog.
Vraag in China een willekeurige voorbijganger “Wie is de grootste figuur in de Chinese geschiedenis?” en je krijgt overwegend te horen: “Voorzitter Mao”. In het Westen gedemoniseerd, maar door generaties Chinezen geliefd omwille van zijn bijdrage aan het nieuwe China.
Voor wie zich verdiept in de Chinese geschiedenis is dat logisch. In China zijn grote leiders lieden die fundamentele zaken hebben verwezenlijkt. Verenigers, politiek sterke mannen, figuren die een culturele impact hebben gehad en de samenleving hebben hervormd.
Mao verenigde China na een eeuw van verdeeldheid en buitenlandse overheersing en herschiep de maatschappij: landeigendom, genderrelaties, universeel onderwijs, industrialisatie, vrouwenrechten, nationale soevereiniteit en gezondheidszorg.
Buitenland
Grote Chinese leiders moeten ook China’s positie ten opzichte van het buitenland hebben versterkt. Tegen de achtergrond van het trauma van de Eeuw van Vernedering verdient Mao’s prestatie om China te vestigen als onafhankelijke mogendheid goede punten.
Hoewel aanzienlijk aangepast door zijn opvolgers is Mao’s systeem vandaag nog altijd van kracht. Zijn hervormingen maakten de opkomst van China onder Deng Xiaoping en diens opvolgers mogelijk. Mao’s “nieuwe China” is al 75 jaar oud en vertoont geen tekenen van wezenlijke instabiliteit.
Daar waar westerse waarnemers Mao bekijken door de lens van de anticommunistische propaganda, plaatst het Chinese historische geheugen hem in een veel langer continuüm van natievormende leiders die hun samenleving transformeerden.
Voor Deng Xiaoping en voor veel Chinezen vandaag had Mao “70% gelijk en 30% ongelijk”.
Zijn de Chinezen zich dan niet bewust van de ‘complexiteit’ van Mao’s erfenis? Absoluut. Voor Deng Xiaoping en voor veel Chinezen vandaag had Mao “70% gelijk en 30%” ongelijk. Toch zien veel Chinezen hem nog altijd als hun grootste historische figuur.
In China’s millennia oude beschaving maakt hij deel uit van een handvol hervormers die niet alleen de natie verenigden, maar ook haar wezen fundamenteel vorm gaven.
Chinezen beoordelen historische figuren eerder op hun bijdrage aan China’s bredere historische verhaal van beschaving, eenheid en vernieuwing dan op basis van individuele beleidsmaatregelen of gebeurtenissen.
In dit licht worden Mao’s prestaties onderdeel van een groter verhaal waarvan wij in het Westen ons doorgaans niet eens bewust zijn.
Groepsreis
Ziehier de grootmacht die ik, na 20 jaar als geopolitiek analist mijn visie op het wereldgebeuren te hebben geventileerd, graag wilde bezoeken. Daartoe tekende ik in op een groepsreis in de periode 7-21 november, georganiseerd door ThemaTravel in Diest.
De reis1 begon in Beijing (Zomerpaleis, Olympisch Park, Hutongs, Tempel van de Hemel, Verboden Stad, de Grote Muur) en voerde langs Datong (Yungang-grotten, Hangende Tempel), Pingyao, Xian (Terracottaleger Museum, Muslim Quarter), Guilin (karstlandschappen, Longji Rijstterrassen), Sangjiang (Wind- en Regenbrug, Dong, Drumtoren), Yangshuo (Ruyi-piek en glazen hangbrug), en Shanghai (Bund, Lujiazui, Xintiandi, Franse concessie, Urban Planning Centre, Tempel van de Jaden Buddha).
De multipolaire wereld is niet te stoppen
Welke aspecten zijn mij op deze reis het meest bijgebleven? In de eerste plaats de gigantische groei van het land de afgelopen halve eeuw. Was China’s economie kleiner dan die van Italië aan het begin van het millennium, toen China nog werd bestempeld als “exotisch”, vandaag overtreft die de omvang van de EU27 tezamen.
Mocht China het als exporteur houden bij speelgoed en kleding, in plaats van elektrische auto’s, 5G, stations in de ruimte, artificiële intelligentie (AI) en quantum computing, dan zouden machthebbers in het Westen misschien beter slapen.
Maar niet enkel China, ook India en Afrika laten fenomenale groeicijfers zien. De multipolaire wereld is niet te stoppen. Van de weeromstuit zet Duitsland zijn economische zelfmoord voort en wordt Europa steeds irrelevanter in de wereld.
Chinese specificaties
Eén van de opvallendste veranderingen van de afgelopen jaren in Azië is de verschijning van Chinese auto’s. Juist terug van een bezoek aan China vertelde Ford-CEO Jim Farley de Wall Street Journal dat productie volgens Chinese specificaties nu de belangrijkste prioriteit wordt.
Dat roept de vraag op hoe het Westen zo compleet kon worden ingehaald dat China nu de standaard zet in de auto-industrie, het kenmerk van geavanceerde industriële economieën?
Vooroordelen en misconcepties spelen een rol. Traditioneel onderschat het Westen het Oosten. China is ‘communistisch’, een label dat in het westerse kapitalisme inefficiëntie, slechte producten en technologische achterlijkheid impliceert.
Dat roept de vraag op hoe het Westen zo compleet kon worden ingehaald dat China nu de standaard zet in de auto-industrie, het kenmerk van geavanceerde industriële economieën?
Een ander aspect dat mij is opgevallen is de voortdurende controle van de overheid op burgers. Of men nu een treinstation binnenstapt, een museum of andere bezienswaardigheid, overal moet men zijn paspoort laten inscannen en wordt nog eens een foto gemaakt van het gelaat op zowat A4-grootte.
Voor de Chinese toeristen die wij tegenkwamen waren die controles vanzelfsprekend. Maar Chinezen zijn ook goede plantrekkers. Als het even kan onttrekken zij zich aan die controle.
China probeert wat te doen aan luchtverontreiniging en verbiedt dus stoken met steenkool. Overdag is daar controle op, maar zodra het donker is schakelen veel mensen stilletjes over op steenkool.2
Trots en vertrouwen
Gaan Chinezen gebukt onder die controle? Dat blijkt uit niets. Hun houding duidt eerder op trots op hun land en vertrouwen in hun leiders. Het land functioneert onder een politiek-economisch systeem dat wordt omschreven als “marktsocialisme” of “socialisme met markt” en steunt op moderne planning, medebeheer met de optie van collectieve keuzes, publieke dienstverlening, landbouwgrond en de natuurlijke rijkdommen in publieke handen, diversiteit in eigendomsverhoudingen, kapitalistische eigendom in een lange transitieperiode, lonen sneller laten groeien dan andere vormen van inkomen, sociale gerechtigheid bevorderen door publieke dienstverlening, behoud van het milieu, relaties tussen staten gebaseerd op win-win, vrede en gelijkwaardigheid.
Beijing zet de economische toon in Azië-Pacific en in de meeste G20-leden.
En die houding in internationale relaties loont. Op de recente G20 in Rio stal de Chinese president Xi Jinping de show3. Beijing zet de economische toon in Azië-Pacific en in de meeste G20-leden.
China is de grootste handelspartner van de 13 APEC-economieën4 en is verantwoordelijk voor 64% van de economische groei in Azië-Pacific. Vergelijk dat met de performance van de G7/NAVO-club, die grossiert in Forever Wars, kleurenrevoluties, manipuleren van de media, handelsoorlogen, een tsunami van sancties en inbeslagname/diefstal van activa. Voormalig Australisch premier Kevin Rudd zegt het aldus: “ideologie is Xi’s belangrijkste drijfveer. De Chinese leider ziet krachtige dynamieken die leiden tot de ondergang van het Westen en de onvermijdelijke opkomst van het Oosten”.
In de Amerikaanse retoriek is Beijing een existentiële bedreiging en vijand in een onvermijdelijke oorlog5 die de VS moet winnen. Maar gegeven de sterke verwevenheid van de economieën kan de VS de Chinese economie moeilijk blijvend aan banden leggen.
Krijgen hardliners in de VS het voor het zeggen, dat zet Washington de deur open voor toenemend conflict dat kan uitmonden in een oorlog6 waarin we allemaal verliezers zullen zijn.
Notes:
1 Inwoners van 38 Europese landen kunnen tot 30 dagen zonder visum in China verblijven. Het doel van Beijing is meer mensen aan te moedigen China te bezoeken voor zaken en toerisme, en om uitwisselingen tussen Chinese burgers en buitenlanders te bevorderen.
2 De in China woonachtige Belgische reisleider Olivier Sieuw, die de groep breed over historische, culturele en toeristische issues informeerde, begaf zich ook op glad ijs. Een greep uit zijn uitspraken: “Het Chinese defensiebudget bedraagt all-in 2/3 van dat van de VS, China investeert vooral in zijn marine en zet vrouwen op gevechtsposities, denkt aan een ruimteoorlog en wil een permanente basis op de maan; Xi wil op korte termijn Taiwan inlijven. Rusland hangt economisch af van China en wordt een leuke kolonie”.
3 Xu Wei: ‘Xi outlines eight actions to support global development’, in China Daily, 20 november 2024, https://www.chinadailyhk.com/hk/article/598182
4 Asia-Pacific Economic Cooperation (APEC)
5 Zie ook: Holslag, Jonathan: “Oorlog met China wordt onvermijdelijk”, in De Morgen, 5 april 2017, https://www.demorgen.be/nieuws/oorlog-met-china-wordt-onvermijdelijk~ba5609d2/
6 Zie ook Pilger, John: ‘The Coming War on China’, https://johnpilger.com/the-coming-war-on-china/
Dit artikel verscheen eerder op Geopolitiek in context en DeWereldMorgen
Paul Lookman is een onafhankelijk geopolitiek analist en redacteur van ‘Geopolitiek in context’. Hij is auteur van drie boeken en woont sinds 1981 in België. Zijn Twitter-gebruikersnaam is @PaulLookman. Een uitgebreide versie van zijn profiel is beschikbaar op https://geopolitiekincontext.wordpress.com/geopolitiek-in-context-mission-and-credentials/
