Jenny Clegg ACHTERGROND
Jenny Clegg plaatst de resultaten en werkzaamheden van het Nationale Volkscongres in de context van de alomvattende democratie in China. Zij weerlegt westerse neerbuigende kritieken op het systeem en zijn resultaten.
Het bijna 3000 leden tellende Nationale Volkscongres (National People’s Congress, NPC) is de afgelopen weken bijeengekomen voor zijn jaarlijkse vergadering in Beijing. De westerse mainstream media bestempelen deze belangrijkste wetgevende macht van China gewoonlijk als een ‘rubber stamp parliament’- een schijnvertoning. Die uitdrukking wordt achteloos herhaald door journalisten die het publiek niets anders weten in te prenten dan wat ze zelf geloven, namelijk: ‘China moet wel een dictatuur zijn’. Dat er andere vormen van democratie bestaan – het idee van democratisch centralisme, de deliberatieve democratie, bestaat al meer dan 100 jaar – kunnen die mainstream media niet bevatten.
Streven naar consensus
Het is waar dat het NPC slechts twee weken per jaar bijeenkomt en dat de afgevaardigden nooit een stuk wetgeving lijken te verwerpen dat ze voorgelegd krijgen. Wetten worden echter unaniem aangenomen omdat de volksvertegenwoordigers vooraf, in een lang en moeizaam proces van beraadslaging, overleg en herziening, de meningsverschillen en tegenstellingen aanpakken. Het uiteindelijke doel hiervan is tot een consensus te komen.
Niet één, maar vele volkscongressen
Het systeem van de volkscongressen is in 1954 overgenomen van de Sovjet-Unie, net zoals het publieke eigendom en de vijfjarenplannen. Het bestaat uit lagen: de gemeenten hebben een volkscongres, de districten en de provincies ook en uiteindelijk kom je uit bij het nationale niveau. Alle volkscogressen samen tellen bijna 3 miljoen afgevaardigden, waarvan 95% op het niveau van de gemeenten en de districten. Ten minste een derde van die vertegenwoordigers is geen lid van de communistische partij. Dorpen kennen zelfbestuur. Dorpsraadverkiezingen, geïntroduceerd in 1998, vinden elke 3 tot 5 jaar plaats.
Niemand zonder vertegenwoordiging
Het Politiek Raadgevend Comité van het Chinese Volk (Chinese People’s Political Consultative Committee, CPPCC) die andere van de ‘twee zittingen’ – vormt evenwijdig daaraan lagen van afgevaardigden die een adviserende functie hebben en die regelmatig worden geraadpleegd. In de CPPCC zijn de acht democratische partijen vervat die oorspronkelijk deelnamen aan de Chinese revolutie en die vandaag de dag nog steeds intellectuelen en beroepsgroepen organiseren.
Op werkplekken, in landelijke en stedelijke gemeenschappen, in vakbonden, bij vrouwen- en andere massaorganisaties stimuleren de partij en de overheid de benoemingen voor congresafgevaardigden. Via een quotasysteem zijn werknemers, boeren en nationale minderheden tot op het nationale niveau vertegenwoordigd. De partij en de hogere staatsniveaus houden toezicht op de verkiezingen en keuren de kandidaten goed. Dat doen ze om te garanderen dat alle verschillende sociale groepen inspraak hebben en om in te staan voor de competentie van de kandidaten.
Meer dan verkiezingen
Het systeem berust echter niet alleen op verkiezingen – het omvat ook overleg, besluitvorming, beheer en toezicht. De Chinese democratie is niet gebaseerd op de fabel van de scheiding der machten voorgeschreven door de liberale ideologie. Vanuit marxistisch perspectief werken in China de uitvoerende, wetgevende en rechterlijke macht nauw samen. De partijleden -en leiders formuleren standpunten die worden herbekeken en onderbouwd door de volkscongressen. Uiteindelijk en vervolgens worden ze omgezet in wetgeving die de basis vormt voor het bestuurssysteem.
De afgevaardigden horen te fungeren als ‘een brug tussen partij, staat en volk’, en ze besteden dus het grootste deel van het reces aan onderzoek, inspecties en uitgebreid overleg. Vervolgens formuleren ze voorstellen, plus grondige debatten erover die leiden tot de nodige herzieningen. Tijdens de Culturele Revolutie functioneerde het Nationale Volkscongres niet. In 1978 ging het opnieuw aan de slag en sindsdien is er een enorme hoeveelheid wetgeving aangenomen – naar internationale maatstaven zijn de wetten over het algemeen progressief. Om ervoor te zorgen dat de wetten worden geïmplementeerd, verwacht de overheid ook van congresafgevaardigden dat ze contact houden met rechtbanken en toezichthoudende instellingen. Wetten moeten uitvoerbaar en haalbaar zijn. Het grote publiek moet het ermee eens zijn en ze begrijpen. Daarvoor dient het overleg met vakbonden, vrouwen- en andere massaorganisaties, experts en de democratische partijen. Wetten die vooral betrekking hebben op de directe belangen van de bevolking – zoals vrouwen- en arbeidsrechten – worden in het ontwerpstadium aan het publiek voorgelegd voor debat en commentaar. Het ontwerp voor het 14e vijfjarenplan ontving binnen twee weken een miljoen suggesties van de burgers.
Democratie met deelname vanuit de basis
In 2016 selecteerde de regering een aantal stadsdistricten om te fungeren als ‘contactgroepen wetgeving’ aan de basis. Zo hoopte de Permanente Commissie van het NPC om de deelname aan de beleidsvorming te vergroten. Deze basiseenheden organiseren forums in openlucht, op straten en binnenplaatsen, en openbare hoorzittingen in districten, grote bedrijven, kleine en middelgrote ondernemingen en overheidskantoren, om meningen en suggesties te verzamelen voor wetgeving en verbetering van wetsontwerpen. De wetgevende basiseenheid van de Hongqiao-straat in Shanghai organiseerde bijvoorbeeld meer dan 50 forums voor wetsvoorstellen in 2020, het eerste jaar van haar bestaan – meer dan 1.000 mensen namen deel aan de oproep voor commentaar en uiteindelijk werden 366 wetswijzigingen en aanbevelingen ingediend, waarvan er 66 werden aangenomen door het Gemeentelijke Volkscongres van Shanghai. De wet ‘op de bescherming van de rechten en belangen van vrouwen’ (herziene ontwerpwet) trok veel publieke belangstelling en ontving de meeste opmerkingen en suggesties, tot op zekere hoogte dankzij het lobbywerk van enkele ngo’s.
Via de populaire ‘12345 hotline’ die in Chinese steden is opgezet, kunnen burgers advies vragen, maar ook klachten uiten en kritiek leveren op het werk van de lokale overheid. In 2018 richtte het NPC ook een Nationale Controlecommissie op ter versterking van het anticorruptiesysteem van Xi Jinping. En in 2021 werd een nieuwe wet aangenomen die burgers het recht geeft om kritiek te leveren en suggesties en klachten in te dienen over staatsorganen en ambtenaren, inclusief het recht om overheidsfunctionarissen aan te klagen, een grote stap voorwaarts.
Beslissingen van 2025
Het Nationale Volkscongres beslist officieel over het economisch beleid en heeft toegezegd dit jaar dezelfde doelen te willen bereiken als in 2024. Het bbp van China moet 5 % groeien. Er moeten 12 miljoen extra banen komen. De inkomens zullen gelijke tred houden met de groei. De groei van militaire uitgaven zal met 7,2 % toenemen, dus sneller groeien dan het bbp. China zal hierdoor echter nog altijd minder aan wapens uitgeven dan de NAVO die hier binnenkort meer dan 2 % van het bbp zal besteden. Steun zal gaan naar investeringen in technologie, groene ontwikkeling, meer consumentenbestedingen, particuliere en kleine bedrijven en een sanering van de aandelenmarkt. ‘Te breed en te vaag’ volgens westerse commentatoren. Het feit dat China vasthoudt aan de doelstellingen van vorig jaar, het stabiliseren van de werkgelegenheid, de handel en de munteenheid, spreekt boekdelen over het vertrouwen van de regering ondanks alle onrust die Trump zaait.
Socialistische democratie in uitvoering
De overlegdemocratie van China heeft nog een lange weg te gaan – om te beginnen is de verhouding tussen mannen en vrouwen in de vertegenwoordiging nog steeds onvolkomen. Deels komt dat door verschillen in pensioenleeftijd tussen mannen en vrouwen. Om het beleid waarbij de mensen centraal staan te versterken is er nog veel nodig: meer participatie en vertegenwoordiging aan de basis, meer verantwoordingsplicht en een nauwgezettere uitvoering van de wet. De modernisering van de socialistische democratie in China is inderdaad nog altijd een werk in uitvoering.
Dr. Jenny Clegg is een Brits academicus, Chinadeskundige en vredesactivist. Ze doceerde Internationale Betrekkingen aan de Universiteit van Lancashire en publiceerde ‘China’s Global Strategy’ bij Pluto Press (2009).
Dit artikel verscheen eerder op The Morning Star
Vertaling van Dirk Nimmegeers.
Lees over democratie in China ook:
12345: het nummer van de Chinese democratie
