Politbureau nu. En straks?
China maakt een moeilijke periode door met een voor het najaar geplande statutaire machtswisseling. Waarnemers krijgen de indruk dat de discussie over het nieuwe economische en politieke beleid ook blijkt uit signalen in de media.
Vlak na elkaar kwamen er boeken uit van voormalige leiders die tot twee verschillende richtingen zouden behoren. De beide boeken kregen veel aandacht, vooral in de Chineestalige uitgaven van de officiële media. Daarnaast was er ook een opmerkelijk commentaar in het orgaan van de CPC met harde kritiek op het westerse economische denken.
Li Peng was tussen 1987 en 2003 premier of parlementsvoorzitter, tweede in rang in de partij en lid van het permanent comité van het politiek bureau. In die periode was hij mede verantwoordelijk voor de onderdrukking en ontbinding van de Tienanmenbeweging, maar ook voor een fenomenale economische groei, een afslanking van de bureaucratie en het doorzetten van het project van de Drieklovendam. Eind juni kwam ‘Li Peng over macro-economie’ uit, een gezamenlijke productie van de uitgeverijen Central Party Literature Press en China Electric Power Press. De drie delen bevatten 277 rapporten, toespraken, verslagen van gesprekken, artikelen en aantekeningen van Li tussen 1984 en 2006, met hier en daar nooit eerder gepubliceerd materiaal. Doorheen het werk loopt als rode draad hoe belangrijk het is dat de overheid de markten blijft reguleren. Het beschrijft de aanpak en het beleid van Li Peng en hoe hij de economische wetgeving in het nationale Volkscongres in een stroomversnelling heeft gebracht. Belangrijk in de lijn van Li is het zoeken naar een evenwicht tussen hervorming, ontwikkeling en stabiliteit. De boeken hebben de uitgesproken ambitie inspiratie te leveren voor de nieuwe generatie van functionarissen bij hun inspanningen om het groeimodel te transformeren.
Qiao Shi was tussen 1985 en 1998 coördinator van de geheime dienst en de interne CPC-inspectie, vicepremier of parlementsvoorzitter, derde in rang van de partij en lid van het permanent comité van het politiek bureau. Hij was tijdens zijn loopbaan een expert op het gebied van buitenlandse betrekkingen en een van de architecten van de rechtsstaat die volgens het besluit van de CPC moest worden opgebouwd toen de Culturele Revolutie was afgelopen. Van hem is er ook een boek uit: ‘Qiao Shi over Democratie en het rechtssysteem’. Het is een bloemlezing van 102 toespraken, rapporten en artikelen uitgegeven bij China Chang’an Publishing House en te koop in alle boekwinkels van Xinhua. Qiao Shi legt de nadruk op de noodzaak om door te gaan met democratische en juridische hervormingen. Hij schrijft dat die twee taken hoog op de agenda staan van het socialisme met Chinese kenmerken en dat ze elkaar aanvullen en versterken. Hij haalt Deng Xiaoping aan die zou hebben gezegd dat ‘om de volksdemocratie te beschermen, het rechtssysteem moet worden versterkt’ en dat ‘ een aflossing van de wacht in de leiding niet mag betekenen dat ook het democratisch systeem en het rechtsstelsel veranderen’. Volgens Qiao Shi is het socialisme niet af en kunnen de verworvenheden in gevaar komen als men bang is om verder te democratiseren. Hij maakt echter wel duidelijk dat China zijn eigen democratie moet ontwikkelen uitgaande van zijn eigen maatschappelijke en economische voorwaarden en dat er van het kopiëren van het Westen geen sprake kan zijn (wat niet uitsluit dat China van het buitenland interessante dingen kan leren).
De beide boeken die voorzichtige verschillen in accenten en prioriteiten laten zien hebben uitgebreide en lovende besprekingen gekregen. Verder zijn er zowel artikelen verschenen voor als tegen een meer op het neoliberalisme geïnspireerde economie. In de eerstgenoemde soort wordt gepleit voor verdere stoutmoedige economische hervormingen, zelfs voor het doorbreken van het marktmonopolie van de staatsbedrijven en voor het verder dereguleren, privatiseren en betere kansen voor de particuliere sector. Daar staat dan een opvallend commentaar tegenover in de Renmin Ribao (Volksdagblad en krant van de CPC) voor binnenlands gebruik, onder de titel ‘De aard van het neoliberalisme in het Westen doorgronden’. Dat commentaarstuk hekelt de vrije markteconomie. Het gaat over de rampzalige gevolgen van het kapitalisme voor de wereldeconomie en de sociale ontwikkeling in vele landen en geeft hierbij als voorbeelden de mislukking van de eerste louter marktgerichte hervormingen in de landen van het vroegere Oostblok en Latijns Amerika. Het artikel is een uitdrukking van de stroming die de staatsinterventie in de markt juist wil versterken.
Bronnen: South China Morning Post, Xinhua, China.org, Renmin Ribao Online vertaald door World News Connection van NTIS
