We bespreken hierbij de twee Nederlandstalige boeken “De ambities van China” door de Amerikaanse journalist Evan Osnos en ook het Houtekiet-relaas over de Vlasroute uit 2013 geheten: “De grote Sprong zijwaarts”. Het eerste boek is China bekeken door een Amerikaanse bril. Het tweede boek -een reisverslag over Westelijk China- doet echter ernstige pogingen om de gemeenplaatsen en propaganda te overstijgen.
Het boek van de Amerikaanse Evan Osnos is in het Nederlands uitgegeven door de Bezige Bij en was aldus de cover “Winnaar National Book award 2014”. De ondertitel “Een volk gevangen tussen autoriteit en aspiratie” verraadt echter onmiddellijk al het kaliber van het werk dat we kunnen bestempelen als China gezien door een Amerikaanse bril. Osnos slooft zich in zijn werk uit om aan te tonen hoe “onvrij” het Chinese volk is en hoe dit gefnuikt wordt door het regime. Hij heeft het dan ook hoofdzakelijk over drie soorten gesprekspartners: eerste klas dissidenten, gewone dissidenten en potentiele dissidenten. Bij de eerste soort hoort Nobelprijswinnaar Liu Xiaobo, kunstenaar Ai Weiwei en de blinde dissident Chen Guangcheng die naar de States vluchtte. Tot de gewone soort behoort onder meer arbeidster Gong Haiyan die een succesvolle datingssite ging uitbaten; de rebelse auteur en populair blogger Han Han en leraar Engels Li Yang. Tot de potentiele dissidenten behoort stichter en hoofdredactrice van het blad Caijing Hu Shuli die zich altijd onafhankelijk heeft opgesteld en online patriot Tang Jie. De auteur troont mee naar hun dorpen van herkomst en vertelt met veel details de tegenslagen en successen van de personen in de strijd “voor de vrijheid en tegen de dictatuur” die er vakkundig wordt ingeprent. Uitzondering en toch niet is het verhaal van Justin Lin Yifu die als soldaat Taiwan ontvluchtte voor de Volksrepubliek, er economie studeerde en voor China in de Wereldbank zit en in de Raadgevende Commissie. Hoe het komt dat 1 miljard personen op 3 decennia zo’n sterke vooruitgang maakten, zal Osnos echter een worst wezen. Allicht niet toevallig behoort Osnos tot de denktank “Council on Foreign Relations” die vindt dat de States zich strenger moeten opstellen tegenover China. Het boek is uitgesmeerd 444 pagina’s lang, maar is van een dergelijke eenzijdigheid dat we de lezer aanraden beter zijn geld te besteden dan aan dit ruim uitgevallen pamflet.
Westelijk China
Dit wordt mogelijk met het tweede boek van Houtekiet dat heet “De Grote Sprong Zijwaarts” van een viertal 
personen zoals prof Marc Buelens, Lutgard Dusar, Peter Klingels en gepensioneerd journalist Dirk Tieleman. Het boek is een reisverslag van een groep die eigenlijk met terreinwagens van Harelbeke tot Suzhou reisden en waarvan het gedeelte afgelegd tussen 8 september tot 16 oktober 2013 namelijk van Kirgizië en Westelijk China voor dit boek werd weerhouden. Het 200 pagina’s tellende boekje toont adembenemende foto’s van westelijk China. De wagens komen China binnen via Kashgar, rijden via Hotan/Hetian dwars door Taklamakan-woestijn via de weg, doen Kucha aan met de Kizilgrotten en de 1000 Boeddha’s, maken een omweg langs de Hemelse bergen of Tianshan die een van de mooiste gebieden ter wereld bevonden wordt en bezoeken de Xinjiang boeren die leven van de katoenpluk en wijnbouw. Voorts staat de provinciale hoofdstad Urumqi op het programma waar het culinair aspect goed aan bod komt. Via het “Land van vuur” wordt Turpan bereikt en tussenin staan tienduizenden windturbines. Uiteraard een mooie gelegenheid om het te hebben over de energie in China van de vervuilende steenkool tot de vele inspanningen voor hernieuwbare energie. In Turpan wordt het karetz systeem van ondergrondse kanalen beschreven en het is tot richting Hami bekend om zijn meloenen. In Dunhuang zijn de Mogao Duizend Boeddhagrotten als UNESCO-werelderfgoed een must.
De Vlaamse reizigers bereiken Amdo of Noord-Tibet en doen er een reeks kloosters aan. De Tibetanen leven in Xiahe volledig afgescheiden naast de Hui die Moslim zijn, elk langs de twee zijden van de rivier. Het boek geeft telkens ook wat achtergrond over Oeigoeren, Hui, westerse kunstdiefstallen en historische antecedenten…per hoofdstuk. Het traject eindigt in Chengdu waar ook het natuurgebied rond Emeishan wordt beklommen.
Dit boek leent zich uitstekend als vakantielectuur omdat de 30 tal verhaaltjes afzonderlijk te lezen zijn. De auteurs hebben een echte inspanning gedaan om van gemeenplaatsen en stereotypen los te komen. De ervaringen zijn soms tegenstrijdig, maar de auteurs keren toch terug met een soort fascinatie voor het land die je stap voor stap zelf mee kan maken. Het boek geeft de lezer die de Houtekiet applicatie op zijn gsm zet de gelegenheid, filmpjes te bekijken die tijdens de reis gemaakt zijn. Uw recensent is het gelukt, zij het dat vooraleer de applicatie installeert, wel de kredietkaartgegevens gevraagd worden.
Evan Osnos, De ambities van China, Een volk gevangen tussen autoriteit en aspiratie, De Bezige Bij, 2015
Dirk Tieleman ea “De Grote sprong zijwaarts”, Op reis in de Chinese Far West, Houtekiet, 2015
Ik heb geen van beide boeken gelezen.
Als ik de recensie lees lijken me het ook twwe totaal vcerschillende boeken met een totaal verschillende inslag.Je kunt een politiek boek niet vergelijken met een reisverslag.
Net zoals je een dedectiveroman kunt vergelijken met een liefdesroman bijvoorbeeld op het vlak van hoe ze geschreven zijn, heb ik beide boeken vergeleken op het vlak hoe ze aankijken tegen de eigen Chinese realiteit. Het resultaat is zwart tegeover wit. Osnos dramt er zeer engzijdig enkel de VS-interpretatie in -zij het uitvoerig- terwijl het reisverhaal over de verschillende onderwerpen telkens de westerse en de Chinese interpretatie vergelijkt en toetst aan wat ze zelf zien. Dat laatste is heus verfrissend.
Bespreking door mijn broer Michiel Dusar sluit mooi aan op Jan Jonckheere, met dank aan beiden. “De grote sprong zijwaarts is een aanrader, mooi uitgegeven, gestroomlijnde tekst, suggestieve foto’s; slechts één door copy-paste verhakkelde zin opgemerkt.
Het leest erg vlot, als een persoonlijk reisverslag; enkele uurtjes intensief lezen volstaan om blijvend geboeid tot aan de laatste bladzijde te komen. Alhoewel er vier auteurs zijn is het een geheel, als het ware door één auteur geschreven. Nochtans hebben niet alle co-auteurs hetzelfde gedaan of beleefd. Het boek is geenszins als een reisgids opgesteld, maar heeft wel de ambitie andere reizigers op weg te helpen naar nieuwe bestemmingen, met open geest en met verwondering over de vitaliteit van een nochtans oude cultuur. Het is een tijdsdocument, dat over een decennium allicht gedateerd zal overkomen, (meer op aanvraag)