China en ASEAN voor ontspanning Zuid-Chinese Zee

China en ASEAN (de Association of Southeast Asian Nations) hebben gisteren met officiële verklaringen laten zien dat ze de situatie in de regio willen ontmijnen in hun wederzijds belang. Het was het resultaat van een onderdeel van de top van de ASEAN in Laos.

In plechtige verklaringen hebben China en ASEAN opnieuw bevestigd dat ze de vrije doorvaart en overvlucht in de Zuid-Chinese Zee respecteren. De beide partijen doen dat ‘op basis van het internationaal recht, onder meer vervat in de UN Convention on the Law of the Sea (UNCLOS) van 1982’. Zij zullen territoriale en juridische geschillen ‘met vreedzame middelen oplossen, zonder hun toevlucht te nemen tot dreiging of tot geweld’. De direct betrokken soevereine staten zullen in plaats daarvan ‘door vriendschappelijke gesprekken en onderhandelingen hun meningsverschillen proberen bij te leggen’. Hierbij zullen ze de nodige zelfbeheersing tonen om ‘activiteiten na te laten die de kwesties kunnen bemoeilijken of laten escaleren en die de vrede en de stabiliteit kunnen aantasten’.

Van Verklaring 2002 naar Code of Conduct

China en de landen van ASEAN zeggen nogmaals toe dat ze zich ‘volledig en effectief zullen houden aan de hele Verklaring over de Gedragingen van betrokken landen in de Zuid-Chinese Zee’, de Declaration on the Conduct of Parties in the South China Sea. Die historische verklaring van 2002 bevat een passage dat naties geen verlaten en bestaande eilanden en rotsen meer innemen in het gebied. Ze zullen verder serieuze inspanningen leveren om ‘zo spoedig mogelijk, en door een consensus, een Gedragscode, Code of Conduct, in de Zuid-Chinese Zee op te stellen’.
Wu Shicun van het National Institute for South China Sea Studies, een gouvernementele organisatie van China, wijst op het stabiliserende effect dat een gedragscode zou hebben. Landen zouden de status quo en de aanwezigheid van elkaar op betwiste eilandjes accepteren. Landwinning, patrouilles en incidenten zouden ophouden.

CUES

De deelnemende diplomaten hebben ook een gezamenlijke verklaring ondertekend dat ze met een hotline en andere communicatiemiddelen zullen zorgen voor bijstand bij noodoperaties op zee en voor een procedure om de veiligheid te verzekeren in het geval van onverwachte confrontaties en ontmoetingen op zee en in de lucht. Brunei, Cambodja, Indonesië, Maleisië, de Filippijnen, Singapore, Thailand, Vietnam en China onderschrijven die Code for Unplanned Encounters at Sea (CUES) en nemen deel aan de dialogen over de veiligheid in de Stille Oceaan (de Western Pacific Naval Symposium,WPNS).

Dialoog China en ASEAN

Dat alles staat in een gezamenlijke verklaring van China en ASEAN, na een bilaterale top tussen de twee. In Vientiane, de hoofdstad van Laos, waren de leiders van China en ASEAN voor de 19^e keer bijeen om de 25^e verjaardag te vieren van de dialoog tussen de grootste Aziatische macht en de belangrijkste organisatie van Zuidoost-Aziatische landen. Die bijeenkomst verliep in het kader van zijn 28e conferentie die ASEAN houdt van 6 tot en met 8 september 2016 in Laos. Verder ging de slotverklaring van deze dialoog tussen China en ASEAN over samenwerking in de strijd tegen het terrorisme en voor de veiligheid in het algemeen van de regio. Ook over economische zaken is er eensgezindheid, bijvoorbeeld over de implementering van de Vrijhandelszone voor China en ASEAN en het streven naar de snelle totstandkoming van de overeenkomst voor een Regionaal Alzijdig Economisch Partnerschap, het Regional Comprehensive Economic Partnership. Er staan plannen op stapel voor een steeds betere afstemming of ‘connectiviteit’ tussen de landen en voor vormen van gezamenlijk milieubeleid. Er komt een ASEAN-China Strategic Partnership en Plan of Action 2016-2020. China steunt de verdere opbouw van ASEAN en die organisatie houdt vast aan het Een-China-beleid.

Confrontatie of samenwerking

China is optimistisch gestemd over wat er in Laos is bereikt. Andere landen hebben een tegengestelde visie of ze zijn in elk geval voorzichtiger. Op de algemene 28e conferentie van ASEAN waar ook de VS en Japan zijn uitgenodigd, heeft president Obama voor de VS weer gewaarschuwd dat ‘grote landen de kleine niet op de kop mogen zitten in de Pacific’. De Amerikaanse president vroeg ook om haast te maken met het TTP, een handelsakkoord voor de Pacific waarvan China is uitgesloten.
De Filippijnen hadden China voorafgaand aan de top ervan beschuldigd dat het van plan zou zijn een kunstmatig eiland te bouwen voor een militaire basis in betwiste wateren, vlakbij de zandbank van Scarborough (het eiland Huangyan). Beijing heeft dat ontkend en verklaard dat het klaar is met landwinningen in de Zuid-Chinese Zee. Op de top zelf hebben de Filippijnen en andere landen niet gerept over de controversiële anti-Chinese uitspraak van het Arbitragehof in Den Haag. Volgens zijn woordvoerder is de Filippijnse president Duterte een oprechte voorstander van een gedragscode (zie boven).
Li Keqiang wil dat China en ASEAN samenwerken om de bemoeienis van buitenstaanders tegen te houden en de kwesties van de Zuid-Chinese Zee op te lossen op basis van hun Verklaring van 2002 en met een tweesporenbeleid (zowel bilaterale onderhandelingen als gesprekken tussen China en ASEAN als eenheid). Het is duidelijk dat een ontspanning in de Zuid-Chinese Zee de relaties tussen China en ASEAN alleen maar ten goede kan komen. Van de voortgezette hartelijke relaties zijn de voornemens over vredelievende oplossingen voor de kwesties in Zuid-Chinese Zee een uiting.
Xinhua, Reuters, South China Morning Post, Morning Star, China Daily Asia, www.asean2016.gov.la (officiële site van de ASEAN-top Laos,2016).
Video http://english.cctv.com/2016/09/08/VIDEAz0tp2T52FEZJAmo24gq160908.shtml