ASEAN verwelkomt de vooruitgang in de onderhandelingen over een kaderakkoord voor een Gedragscode (Code of Conduct) in de Zuid-Chinese Zee. De besprekingen over de Gedragscode in deze tussen zes partijen betwiste zee zaten al jaren vast. Er is nu enige hoop op een doorbraak.
ASEAN-top in Manilla
ASEAN verenigt tien landen van Zuid-Oost Azië. Het ASEAN-standpunt staat in een verklaring van de huidige voorzitter, de Filipijnse president Duterte, na de ASEAN-top vorige zaterdag in Manilla. De verklaring drukt de hoop uit dat dank zij ‘de verbeterde samenwerking tussen ASEAN en China’ het raamakkoord halverwege dit jaar rond kan zijn, en dat dan snel een akkoord over een effectieve Gedragscode gesloten kan worden.
Het Chinese ministerie van Buitenlandse Zaken bevestigde dat er een positief momentum in de besprekingen zit en men wil proberen halverwege dit jaar een ontwerptekst gerealiseerd te hebben.
Wat voorafging…
China benadrukte dat het kader voor de Gedragscode moet voortbouwen op de Declaration on the Conduct of Parties (DOC), een verklaring die in 2002 door de bij de grensbetwistingen betrokken landen ondertekend werd.
De DOC werd ondertekend om een escalatie van de spanningen in de Zuid-Chinese Zee te vermijden terwijl onderhandeld zou worden over een definitieve Gedragscode. Er staat in dat conflicten vreedzaam opgelost moeten worden door onderhandelingen en de partijen escalatie moeten vermijden. Sindsdien hebben de verschillende partijen elkaar er echter van beschuldigd niet te handelen volgens de DOC.
Voorzitter Duterte blokkeerde voor de ASEAN-top een eventuele poging van sommige andere ASEAN-leden om bezorgdheid over de bouw van kunstmatige eilanden door China in het eindrapport expliciet te vermelden. Na de top vorig jaar stond dat er wel in. Hij vermeldde evenmin het controversiële vonnis van het arbitragehof van UNCLOS vorig jaar. Dit vonnis verwierp de Chinese claims ten voordele van de Filipijnen. China had bij de aanvang de procedure verworpen.
Dooi niet onverwacht
De vooruitgang komt niet helemaal onverwacht. Er zijn zes betrokken partijen in de betwistingen rond de Zuid-Chinese zee, maar de belangrijkste conflicten zijn die tussen China en Vietnam en China en de Filipijnen. China en Vietnam blijven ideologische bondgenoten, wat helpt om het conflict niet te laten escaleren. Recentelijk hadden hoge kaderleden van de respectieve communistische partijen nog gesprekken. En president Duterte van de Filipijnen stuurt aan op gunstige economische samenwerking met China eerder dan de door de VS gestuurde confrontatiepolitiek van zijn voorganger te volgen. Duterte kreeg al eerder van China toestemming dat Filipijnse vissers na vier jaar opnieuw ongehinderd in de door China geclaimde visrijke Scarborough ondiepten kunnen vissen.
China streeft naar bilaterale onderhandelingen tussen de betrokken partijen, maar beseft ook dat een oplossing van het complexe probleem een zaak van lange adem is. Daarom dringt het erg aan op een Gedragscode die de escalatie moet verhinderen. Het wil die code bespreken met alle landen van de regio verenigd in ASEAN.
In maart kondigde China een bespreking in mei op hoog niveau aan met als doel een bindende Gedragscode met de ASEAN-leden te willen organiseren. Experts van de partijen hebben dit jaar al twee rondes besprekingen gehouden om uit te zoeken over welke punten overeenkomst bereikt kan worden. Volgens lekken zou de Gedragscode vooral de voorzieningen van de vrijblijvende DOC bindend maken.
Geopolitiek
Geopolitieke experts denken dat de vooruitgang vooral komt door een grotere soepelheid van Beijing met als doel de diplomatieke positie van China in de regio te versterken en de Amerikaanse invloed te verzwakken. De vraag is of China bindende gedragsclausules zal aanvaarden die het eventueel kunnen verhinderen in te gaan tegen assertief militair optreden van de VS in de Zuid-Chinese zee.
Nog twee betekenisvolle feiten: de Amerikaanse president Trump heeft zondag de tot nu toe in de VS verguisde Filipijnse president Duterte uitgenodigd voor een bezoek. De officiële reden is het versterken van het front tegen Noord-Korea. Dezelfde dag meerden schepen van de Chinese marine voor het eerst aan in de Filipijnse haven Davao, voor een driedaags vriendschapsbezoek.
Bronnen: People’s Daily, China.org.cn, Reuters,
http://www.philstar.com/headlines/2017/03/23/1683754/china-asean-meet-sea-code
