China heeft een belangrijke stap gezet om zijn klimaatdoelstellingen te halen. Het start met een nationaal systeem van handel in uitstootrechten.
China heeft in de akkoorden van Parijs beloofd dat zijn uitstoot van broeikasgassen ten laatste in 2030 zal pieken. Maar de maatregelen die het neemt zijn zo doortastend dat het misschien wel vroeger kan.
Hoe vermindert de handel in uitstootrechten de broeikasgassen? In het systeem van handel in uitstootrechten, ETS (Emission trading system) moeten bedrijven uitstootrechten verwerven voor elke ton CO2 die ze uitstoten. Doordat deze rechten een prijs hebben sporen ze de bedrijven, die gemakkelijk hun uitstoot kunnen beperken, aan om dit te doen en de rechten te verkopen. Bedrijven met moeilijk te verminderen uitstoot daarentegen moeten veel betalen om voldoende rechten te verwerven; dat zet ook bij hen extra druk op de ketel om toch iets te doen, of te sluiten. De hoeveelheid uitstootrechten wordt bovendien van jaar tot jaar verminderd, in lijn met de doelstellingen voor minder uitstoot. Het geheel wordt samengevat als ‘cap and trade’.
China heeft al sinds 2013 beperkte proefprojecten lopen op 7 plaatsen. In totaal werden rechten voor 4,5 miljard yuan verhandeld. Het heeft ook aandachtig de ervaringen bestudeerd van het Europese ETS (Educational Testing Service), dat al sinds 2005 bestaat.
Fouten van EU vermijden
Een Chinees nationaal ETS werd begin dit jaar aangekondigd. Maar nu is de kogel door de kerk. Volgens de Nationale Commissie voor Hervormingen en Ontwikkeling (NDRC), start het nu nationaal op maar is het beperkt tot elektriciteitscentrales die minstens 26.000 ton per jaar uitstoten. Dat maakt het gemakkelijker om het systeem te beheren.
In het eerste plan van de NDRC in 2016 was nog sprake van acht nijverheden die meteen zouden meedoen: daaronder elektriciteitsproductie, petrochemie, staal, luchtvaart. Alle bedrijven die jaarlijks gemiddeld meer dan 10.000 ton steenkool verbranden zouden verplicht moeten meedoen. Zelfs met de huidige beperking gaat het nog om 3,3 miljard ton uitstoot in 1.700 bedrijven. Dat is één derde van de volledige Chinese uitstoot.
ETS staat of valt met het uitgeven van de juiste hoeveelheid uitstootrechten en de juiste verdeling ervan. Bij te weinig uitstootrechten riskeert men een aantal onmisbare bedrijven te dwingen tot productievermindering of sluiting. Bij teveel uitstootrechten gaat de druk om de uitstoot te verminderen verloren. Ook de prijs van de rechten is belangrijk.
De Europese Unie heeft de rechten gratis aan de bedrijven gegeven en bovendien in te grote hoeveelheden. Daardoor zijn de uitstootrechten in de EU nu erg goedkoop en verliest het systeem grotendeels zijn nut. In Europa, ook in België, hebben we zelfs gezien dat een staalfabriek de facto gesloten werd, maar formeel open. Het bedrijf kon verder gratis uitstootrechten krijgen, die het kon verkopen. Zo werd ETS in de EU soms een bron van verdoken subsidie.
Overgangsperiode
Opdat ETS in China goed zou functioneren is er nood aan een goede database van de bestaande uitstoot in de grote bedrijven, en van de mogelijkheden om die van jaar tot jaar te verminderen zonder de productie te veel te vertragen. Voor grote elektriciteitsbedrijven is dat nog vrij eenvoudig, maar om het systeem te kunnen uitbreiden is nog veel werk nodig.
Hoe de rechten over de bedrijven verdeeld zullen worden is nog onduidelijk. Er zal met referenties en historische data gewerkt worden, en meer efficiënte bedrijven zullen bij de aanvang meer rechten krijgen. De prijs van de rechten zou volledig door de markt bepaald worden. Toch zal overheidsinterventie in de productie en prijs van elektriciteit onvermijdelijk een rol spelen.
De regering voorziet een overgangsperiode waarin de elektriciteitsbedrijven het systeem uittesten. De eerste echte transacties moeten plaatsvinden in 2020. Het systeem zal stapsgewijs uitgebreid worden naar andere sectoren en kleinere bedrijven.
Wanneer de Chinese handel in uitstootrechten effectief op gang komt, dan zal hij die van de Europese Unie overtreffen. Indien er ook andere zware nijverheden zoals cement of aluminium bij zouden genomen worden, dan spreken we over meer dan 5 miljard ton uitstoot per jaar, bijna evenveel als alle andere ETS in de wereld samen.
Bronnen: People’s Daily, Caixin, Financial Times
