Spanning loopt op in Zuid-Chinese zee

De Zuidchinese zee is een der meest gevaarlijke zeeën ter wereld. Maar ook politiek is ze vol risico’s. En die namen recentelijk weer toe, vorig weekend door een rel tussen Vietnam en China over een olie-exploratieschip.

China claimt bijna de hele Zuid-Chinese zee als zijn territorium, op historische gronden. Taiwan doet hetzelfde. Vietnam, de Filipijnen, Indonesië, Maleisië en Brunei, met kusten langs de zee, claimen diverse stukken. Een gordiaanse knoop. In 1974 vochten China en wat toen nog Zuid-Vietnam was, een korte oorlog uit over de Paracelsus eilanden, die zowat halfweg tussen beide landen liggen. Het huidige Vietnam eist die eilanden nog altijd op. Maar het grootste probleem zijn de Spratly– eilanden, in het Chinees de Nansha. Dat zijn onbewoonde rotsen waarvan sommige alleen bij laagwater boven de zeespiegel komen. Maar onder de territoriale zeebodem zouden grote hoeveelheden gas en olie zitten. De wateren errond zijn rijk aan vis, en strategische scheepvaartroutes passeren in de buurt. China, Taiwan, Vietnam en de Filippijnen hbeben allemaal een militaire aanwezigheid op sommige van de rotsen.Vietnam, de Filippijnen en China zijn begonnen naar olie te boren. Vietnam samen met ExxonMobile en Chevron.
De spanningen die in de jaren 70-80 soms hoog opliepen en tot talrijke incidenten leidden, zijn wat afgenomen: alhoewel China de Zuid-Chinese zee als territorium claimt, zou het toch bereid zijn een oplossing te onderhandelen waarbij de omliggende landen op een of ander manier delen in de economische voordelen. Er bestaat daarover een Declaration on the Conduct of Parties in the South China Sea.  Binnen Asean wordt al tien jaar gezocht naar een werkbaar compromis. Sedert de Verenigde Staten in 2009 echter verklaarden dat de oplossing van de problemen in de Zuid-Chinese zee strategisch belangrijk is voor hen en het woord bij de daad voegden door gezamenlijke militaire oefeningen te houden met hun oude vijand Vietnam, is de toon bitser geworden.
Vorige week beweerde PetroVietnam, het Vietnamese gas- en olie staatsmonopolie, dat Chinese verkenningsschepen de olie- en gasexploratie van Vietnam gesaboteerd hadden door dertig meter diepe onderwaterkabels door te snijden. Chinese verkenningsschepen zouden de exploratieschepen lastig vallen en Chinese vliegtuigen vliegen er op lage hoogte over. China bekende noch ontkende maar veroordeelde alle olie- en gasoperaties van Vietnam in de betwiste wateren, en verklaarde dat Vietnam eerder gemaakte afspraken schendt. In maart was er ook al een incident tussen de Chinese marine en een Filippijns exploratieschip. Dit is nieuw, incidenten  betroffen vroeger immers vissersboten, nooit olieschepen. De Filippijnen en China hebben intussen wel allebei beloofd dat ze zich ‘verantwoordelijk ‘ zouden gedragen en incidenten vermijden. De Vietnamese klacht komt vlak voor een jaarlijks defensieforum in Singapore, waaraan alle betrokken partijen en ook de VS deelnemen; door de Vietnamese klacht zal het gedrag van de Chinese marine in de Zuid-Chinese zee – zoals ook vorige jaren- opnieuw prominent in de aandacht staan en  aangeklaagd worden. China doet voor het eerst mee aan het forum, en zal zich dus waarschijnlijk beter kunnen verweren dan de vorige jaren. Volgens deskundigen is in de regio nu al een wapenwedloop aan de gang: de Chinese luchtmacht en marine is superieur, maar Singapore, Maleisië, Vietnam en Thailand hebben allemaal bestellingen geplaatst voor nieuwe fregatten, gevechtsvliegtuigen en onderzeeërs.