Tian'anmen 2009. Meningen van hier en daar.

Tian’anmen 2009. Meningen van hier en daar.
Elk jaar weer vindt het Westen (and friends) het nodig om op 4 juni de Chinese leiders ter verantwoording te roepen voor Tian’anmen. In 2009 gebeurde dat nog wat uitbundiger vanwege de twintigste verjaardag. In de VS nam de Minister van Buitenlandse Zaken de honneurs waar. In sommige Europese landen hadden hooggeplaatste politici er iets speciaals op gevonden. Zij lieten zich door een geestelijke leider met een politieke agenda, die ze zelf hadden uitgenodigd, vertellen dat de Europeanen niet moeten vergeten om Beijing op gezette tijden te berispen.
De Chinese regering reageerde kort en korzelig bij monde van een viceminister en ging over tot de orde van de dag.
Stellingen
In de media viel een aantal uiteenlopende stellingen te noteren, die opvallend vaak terugkwamen. We zetten ze even, gecondenseerd, op een rij.
– Tian’anmen was geen staatsgreep, maar een roep naar een beetje meer, normale democratie en een protestkreet tegen de corruptie, gedragen door miljoenen mensen die weer monddood zijn gemaakt. Een aantal eisen van toen is verwezenlijkt: de doden hadden niet gehoeven
– Tian’anmen was een machtsstrijd in de CPC die op de rug van het volk werd uitgevochten.
– Economische hervormingen zijn er gekomen, politieke zijn uitgebleven. Het systeem is nog steeds hetzelfde, dat zal het volk niet blijven pikken
– Er is eenvoudigweg maar 1 soort democratie en het is duidelijk dat er in China niet zo’n democratie is.
– De Chinese leiders moeten, nu ze mee willen doen met de rest van de beschaafde wereld, zich verontschuldigen en de nabestaanden van de slachtoffers het woord geven. Dat kan geen kwaad en het is een minimum aan humaniteit.
– Tian’anmen is taboe: er is internetcensuur, geschiedenisboekjes zwijgen erover, dissidenten en Tian’anmenmoeders worden monddood gemaakt. De Chinese leiders negeren Tian’anmen.
 Andere kijk
Andere meningen waren er ook, variërend van behoedzaam begrijpend tot opbouwend kritisch voor de Chinese regering.
– De Chinese leiders vrezen voor hun legitimiteit, ze hebben meer tijd nodig voor ze zich kunnen permitteren Tian’anmen bespreekbaar te maken.
– De partij moest het socialisme redden en had uiteindelijk geen andere keuze: geweld was onvermijdbaar.
– Waarom bemoeit het Westen zich met interne aangelegenheden van China?
– De verontwaardiging over wat er 20 jaar geleden in China is erg selectief.
– De westerse berichtgeving gaat hooghartig voorbij aan de politieke ontwikkelingen in China en aan de algemene verbetering van het democratische klimaat in het land.

Intussen in China
Er is aan Tian’anmen in China wel degelijk aandacht besteed, soms indirect en uiterst voorzichtig. Het was niet het soort aandacht waar bepaalde westerlingen op gehoopt hadden, maar het was een aanpak die past bij de Chinese omstandigheden. Interessant materiaal over hoe China zelf met de kwestie omgaat is te vinden in de Chinese online krant The Global Times. Die Engelstalige krant richt zich in de eerste plaats op buitenlanders, maar zal allicht ook onder Chinese intellectuelen bekend zijn. Laten we er maar van uitgaan dat Beijing zijn eigen websites niet blokkeert.
The Global Times beschrijft hoe het er in Beijing aan toeging op 4 juni en geeft daar een verklaring voor in Prosperity tangible along Chang’an Ave.
Samengevat gaat dat zo:  Op het Tian’anmenplein is de sfeer nauwelijks minder ontspannen dan anders. Er is inderdaad meer politie en sommige buitenlandse toeristen lijken op zoek naar ‘iets bijzonders’ om te fotograferen. Tegen de avond wordt het plein afgesloten, zoekopdrachten naar ‘4 juni incident’ op websites zijn een tijdlang geblokkeerd, een aantal mensen wil liever niet geïnterviewd worden over het onderwerp. Onder het brede publiek is er weinig of geen openlijke discussie over wat er 20 jaar geleden gebeurde en het is nog altijd een gevoelig onderwerp in bepaalde kringen. Het klopt dat jongeren er inderdaad weinig of niets over weten. Misschien is het goed om het verleden nog een tijdlang te laten rusten. In 1989 was China  verdeeld en het heeft nu zijn eenheid teruggevonden. Oude wonden openrijten helpt niet. Laten we de nadruk leggen op dat waarop we trots mogen zijn, maar ook op de problemen die ons vandaag bezighouden: onderwijs, ziekteverzekering en werkgelegenheid.  Bovendien is het niet enkel de toegenomen welvaart die de regering van de steun van de bevolking verzekert. De overheid is opener geworden en luistert beter naar de burgers.
Dezelfde krant laat in Evolution of Chinese intellectuals’ thought over two decades academici en professoren die in de jaren 80 dweepten met het Westen, kritisch op die tijd terugkijken.
Hun voornaamste opvattingen: in de eerste 10 jaar van de economische hervormingen moest de regering zoeken en tasten om vat te krijgen op de intellectuele, politiek en economische tegenstellingen die eigen waren aan het totaal nieuwe en controversiële beleid.  Het was een tijd van verhitte debatten. 4 juni 1989 maakte een eind aan dit alles. Sommigen vreesden dat China zou terugvallen in dogmatisme en achterlijkheid. Deng doorbrak de stilte echter in 1992 door de nadruk te leggen op enerzijds economische hervormingen en anderzijds openheid van geest. De jaren 90 brachten in een hoog tempo groeiende welvaart. De gebeurtenissen in Oost Europa maakten duidelijk dat China aan de chaos ontsnapt was en de gedachte vatte post dat een politieke evolutie in China een eigen weg en een eigen tempo moest zoeken. De heftigheid waarmee de Chinezen de armoede naar het verleden verwezen en zich toelegden op ontwikkeling en consumptie, leek de intellectuelen met hun theoretische debatten meer en meer irrelevant te maken. De voor- en nadelen van de hervormingen lieten twee stromingen ontstaan: liberalen versus nieuw linksen.In deze 21e eeuw is China onder de zware druk van de VS uitgekomen. Het land kan nu nog beter zijn eigen model zoeken en maken. Ook de intellectuelen hebben meer zelfvertrouwen en dwepen niet langer met het Westen. Wat hun bezighoudt is de achterstand van het politieke op het economische, het milieu, de vraag hoe de partij het vertrouwen van de bevolking kan blijven verdienen.

In Web changes China’s political environment legt The Global Times uit dat het web het wederzijds vertrouwen tussen burgers en regering eerder versterkt dan dat het ondermijnend zou werken.
In juli 2008 lanceerde de regeringskrant People’s Daily Online een ‘Local Leader Message Board’ om een dialoog op gang te brengen tussen de internetgebruikers onder de bevolking en de regionale autoriteiten en ambtenaren. In 22 provincies wordt daar tegenwoordig druk gebruik van gemaakt om adviezen, kritieken en meningen over allerlei problemen uit te wisselen. Beleid en wetgeving worden online gepubliceerd en er wordt via het web ook om voorstellen gevraagd. Zo kwamen er rond de nieuwe wet op de arbeid 170 miljoen bijdragen binnen, die door bijna dertig ambtenaren moesten verwerkt worden. Internet is bezig de verhouding tussen regering en bevolking totaal te veranderen. Het maakt de politiek doorzichtiger, efficiënter en democratischer. China kent niet alleen maar economische groei, ook op het politieke vlak is er voortdurend beweging en vooruitgang. Wie China bestudeert moet het hele plaatje willen zien. (n.v.d.r. zie in dit verband ook het boek Wat denkt China? van M. Leonard, samengevat en besproken in de rubriek publicaties op deze website).
Wie terugblikt naar 1989 komt vanzelf bij ‘massale protesten vroeger en nu’. The Global Times probeert het verschijnsel te doorgronden in Making sense of ‘mass incidents’.
De krant schrijft dat ‘mass incidents’ het ‘officiële eufemisme’ is voor rellen, demonstraties en petities die nog steeds in aantal en omvang toenemen en die vrij gewelddadig kunnen zijn. Het gezag zoekt naar manieren om hier verstandig mee om te gaan. Opiniemakers schrijven erover. De Chinese Academie voor Sociale Wetenschappen (CASS), onderzoekt het. De krant geeft een gedetailleerde kroniek van enkele rellen, onder ander van Weng’an in Guizhou waar de rampzalige aanpak door de autoriteiten van de dood van een schoolmeisje leidde tot grootschalige en uiterst heftige protestacties. Onderzoek heeft uitgewezen dat deze incidenten en vele andere hun wortels hadden in sociale ongelijkheid en onrechtvaardigheid. De regering krijgt van vele kanten adviezen zoals het preventief aanpakken van problemen, de nadruk verleggen van economische ontwikkeling naar welzijn van de bevolking, het ontwikkelen van methodes om politici en autoriteiten aansprakelijk, verkiesbaar en afzetbaar te maken.
Veel regeringsadviseurs zijn ervan overtuigd dat de protesten voortkomen uit gerechtvaardigde woede over sociale tegenstellingen, corruptie, gebrek aan openheid en machtsmisbruik. Volgens hen is er bij weinig of geen van de incidenten sprake van een geheime (anticommunistische) agenda. De regering moet dus voorzichtig en met goed beleid dit verschijnsel aanpakken.
De artikels in The Global Times helemaal, en in het Engels, lezen? Klik op http://www.globaltimes.cn/www/english/top-news/2009-06/434370.html
http://www.globaltimes.cn/www/english/top-news/2009-05/433565.html
http://www.globaltimes.cn/www/english/top-news/2009-05/433273.html
http://opinion.globaltimes.cn/top-photo/2009-06/434677.html
Typerend voor de verhalen in de westerse media is het boek van Catherine Vuylsteke, representatief voor de stroming in de westerse China-journalistiek die vooral dissidenten en ontevreden burgers het woord geeft. Ook het project om de memoires van Zhao Ziyang  nu uit te brengen en te promoten maakt deel uit van de campagne. Zie de recensies op Chinasquare.
Ook de commentaren van Mia Doornaert in De Standaard waren kenmerkend voor wat nog altijd de hoofdstroom is in de media van hier. Voorzichtige kritische geluiden (kritisch niet alleen voor aanpak van Beijing, maar ook voor de westerse visies) waren er wel: het opiniestuk ‘Waarom Hu Jintao zwijgt’ van Kristof Decoster in diezelfde Standaard en ‘Ze doen alsof er niets is gebeurd: de media over Panama, de Nakba en Tiananmen’ op Indymedia.
In The Guardian lazen we ‘Twenty years after a victory and a defeat, time for a progress report’ van Timothy Garton Ash, hieronder in het Nederlands samengevat.
De bekende Britse commentator schrijft: vier juni zou een jaarlijkse dag moeten worden waarop we het Chinese, het Europese en het Amerikaanse systeem vergelijken. Op die dag was er naast Tian’anmen ook voor het eerst een min of meer vrije parlementsverkiezing in Polen. Twintig jaar later zien we in de uitgebreide EU en in China twee met elkaar contrasterende modellen, elk met hun eigen typische sterke en zwakke punten, allebei voortgekomen uit de gebeurtenissen van 1989. Amerika is na een hoogtepunt van overmoed gedwongen tot een dramatische stevige stap terug, het betaalt de prijs voor de gedachte dat het land de koude oorlog had gewonnen.
De crisis brengt Europa, en zeker de jonge democratieën, in de problemen, maar vooralsnog is er geen sterke roep om autoritaire oplossingen en is het leven in pakweg Letland nog steeds fijner dan in Tibet. China, met zijn succesrijke economische beleid, is nog steeds getraumatiseerd door de gebeurtenissen van 1989 en probeert elke sociale onrust af te wenden door op de crisis te reageren met een sociaal en economisch beleid op lange en korte termijn. Politiek gezien, zijn er experimenten, maar nationale verkiezingen met meer partijen blijven veraf. De communistische partij steun haar legitimiteit op haar (economische) prestaties, niet op een (democratisch) stelsel. Hoe groot en hoe duurzaam het draagvlak voor die aanpak is, kunnen we moeilijk precies inschatten. Het lijkt wel zo dat er een eerlijke ondersteuning van het toch nog erg autoritaire regime is.
Een liberale democratie zou ook voor China beter zijn, maar in elk geval moeten de Chinezen daar zelf over beslissen. Van de concurrentie en de vergelijking tussen de drie hogergenoemde systemen kunnen we allemaal negatieve en positieve lessen trekken en zelfkritieken maken.
De artikels in De Standaard   http://www.standaard.be/Artikel/Detail.aspx?artikelId=8N2AUPIP   en http://www.standaard.be/Artikel/Detail.aspx?artikelId=8N2AUPHF
Indymedia   http://www.indymedia.be/en/node/33486.
The Guardian   http://www.guardian.co.uk/commentisfree/2009/jun/03/china-democracy-europe-united-states
‘Wie China bestudeert moet het hele plaatje willen zien.’ schrijft www.globaltimes.cn   Dat kunnen we bijtreden.