‘Amerika tegen China’ doorprikt vooroordelen en toont echte inzet (recensie)

Wie in de doorsnee krant, tijdschrift, tv, radio het buitenlands nieuws volgt heeft er zeker al van gehoord of gelezen. Er broeit iets tussen China en de VS. Zelfverklaarde experten verschuilen zich achter academische titels om hun ideologische agenda te verkondigen en komen daarmee ruim aan bod in de mainstream. Ze vertellen steeds hetzelfde voorgekauwde verhaal. China dringt zich op aan Azië (en de wereld) als een nieuwe grootmacht, op een manier die niet de normale regels van het aanvaarde internationaal gedrag respecteert.

In Afrika koopt China zich met zijn enorme financiële reserves in bij meerdere twijfelachtige regimes, zonder enige voorwaarde te stellen op vlak van democratie en mensenrechten. Dit laatste in tegenstelling tot de westerse aanpak die dat wel doet (en altijd gedaan heeft?). China sluit deals met ‘regimes’ zoals in Venezuela, respecteert de regels van het vrij verkeer op zee niet, bezet eilanden waar het geen recht op heeft, enzovoort.

Obama en Trump, hetzelfde beleid

Bovendien blijft het land onduidelijk over zijn nucleaire plannen. Ook al is het nog steeds een zeer kleine kernmacht, het is een kernmacht. De Chinese zeemacht wordt fors uitgebreid, om de overmacht van China over zijn buurlanden in de wijde omgeving te vestigen. Kortom, reden genoeg voor de VS om in naam van de vrijheid van het internationaal verkeer zijn zeemacht grotendeels te verplaatsen naar de internationale wateren voor de Chinese kusten, zoals Obama heeft beslist met zijn ‘pivot to Asia’ (wending naar China). Die wending wordt door zijn opvolger verdergezet.

Mainstream-commentaren zijn tussen de lijnen doorspekt met nauwelijks ingehouden anti-Chinees racisme. Chinezen zijn niet te vertrouwen, wat denken zij wel, beseffen zij dan niet dat alleen wij (witte!) Europeanen en Amerikanen gemachtigd en geroepen zijn om de wereld onze wil op te leggen.

Na de eerste Koude Oorlog kwamen allerlei documenten en rapporten vrij die een heel ander licht wierpen op de drijfveren achter dat conflict. In tegenstelling tot wat ze openlijk propageerden, waren de militaire inlichtingendiensten van de VS, Groot-Brittannië en Frankrijk er gerust in dat de Sovjet-Unie helemaal geen plannen had om Europa en de wereld te veroveren. Niet omdat ‘de Russen’ brave jongens waren, maar omdat ze daar gewoon de capaciteit niet voor hadden. Bovendien, de Russische militaire doctrine was (en is nog steeds) gebaseerd op het principe van verdediging van het eigen grondgebied tegen een invasie.

De echte drijfveren van de Koude Oorlog

Het kwam er op neer dat de Koude Oorlog in werkelijkheid een methode was om de Sovjet-Unie te dwingen een steeds groter deel van zijn economie te hypothekeren met een alsmaar stijgend defensiebudget. Wie het boek van Jude Woodward leest, merkt dat dit ook nu een van de drijfveren is achter de militaire escalatie in de Chinese Zuidzee. China moet verzwakt worden door het land te dwingen meer in te zetten op militaire uitgaven.

Jude Woodward is net zomin als mainstream commentatoren à la Holslag vrij van ideologische filters, maar komt daar in tegenstelling tot deze experten eerlijk en openlijk voor uit. Zij vertrekt niet van de premisse dat wij ‘the good guys‘ zijn, maar draait die redenering ook niet om. Voor haar is wat China doet niet automatisch OK. Zij is kritisch over heel wat aspecten van de Chinese maatschappij en keurt niet lukraak elke internationale actie van het land goed.

Pleidooi voor een andere kijk op China

Wat zij biedt is een zeer redelijk pleidooi voor een andere kijk op China, los van de vooringenomen stellingen, die als ‘evidenties’ worden verkocht. Na een korte inleiding neemt zij de lezer mee op een lange reis langsheen de grenzen van China, te beginnen bij grote noorderbuur Rusland. Daarna gaat ze met een cirkelbeweging zuidwaarts over Japan, Korea en Taiwan.

De reis gaat verder over de Filipijnen, Indonesië, Vietnam, Thailand en Myanmar – met een sprongetje naar Australië en Nieuw-Zeeland – om te eindigen bij de andere grote buur in het zuiden, India, waarbij ook Nepal en Bhutan de revue passeren en de kwestie Tibet aan bod komt, dat laatste eveneens met een heel andere blik dan we gewoon zijn in onze media. In het boek staan negen zeer nuttige kaarten (waarvan ik er hier enkele weergeef) die de lezer duidelijk maken welke de uitdagingen zijn voor China en de omringende landen

De grootste kwakkel over China is het idee dat het land zich klaar stoomt voor militaire suprematie over Azië (en de wereld) en de VS op dat vlak naar de troon zou steken. Als dat al de bedoeling zou zijn dan stellen zelfs de Amerikaanser militaire experten dat het land minstens 25 jaar zeer zware investeringen nodig heeft ten koste van zijn economie om de VS bij te kunnen benen. Dat moet dan gebeuren in de veronderstelling dat de VS ondertussen al die jaren passief zou toekijken.

China heeft voor het Internationaal Gerechtshof van de VN de claim op een aantal eilanden in de Chinese Zuidzee verloren, maar aanvaardt dat vonnis niet. Daar heeft het land een aantal stevige politieke argumenten voor. Eerst en vooral erkennen de VS zelf de autoriteit van dit Hof niet als het henzelf aanbelangt, maar bovendien is de jurisprudentie van dat Hof gebaseerd op de feitelijkheden die door de VS werden opgedrongen na de Tweede Wereldoorlog, waarbij China zijn rechten niet kon laten gelden, omdat het land intern door een burgeroorlog werd geteisterd.

Militaire suprematie, enige troef

De VS zijn nog steeds met enorme voorsprong de enige dominantie militaire macht op aarde. Het wordt echter meer en meer de enige troef die het land nog kan uitspelen. De economische overmacht is tanend en het ziet er niet naar uit dat dat zal veranderen. Ironisch genoeg is dat onder meer zo omdat de VS zelf zijn eigen economie onder druk zet door het grootste defensiebudget ooit (in absolute en proportionele cijfers) beslist door Trump, waarmee hij dat record van voorganger Obama overneemt.

Die tanende overmacht uit zich onder meer in de aanpak van China. De meeste omliggende buurlanden van China willen de VS niet al te openlijk tegen de haren instrijken, maar willen tegelijk ook goede en vooral lucratieve banden met China. Zelfs Australië, de meest slaafse volger van de VS in de regio, loopt niet meer zomaar aan het handje van de grote broer aan de overkant van de Stille Oceaan.

Grof samengevat kan je stellen dat wat de VS en Europa verwijten aan China hetzelfde is als wat Europa en de VS zelf altijd hebben gedaan en nog steeds doen om hun economische hegemonie over de wereld te vestigen. Dat hoort niet volgens de Holslags van deze wereld. Alleen wij hebben dat recht. Je mag China volgens hen ook niet vertrouwen als het beweert dat het met andere landen wil omgaan op basis van wederzijds respect. Dat hebben wij zelf ook nooit gedaan, dus waarom zou China anders zijn?

Deze anti-Chinese kritiek gaat nog steeds uit van de onuitgesproken premisse dat wij en alleen wij de aarde bezitten en dat wij en wij alleen het recht hebben om de wereld onze economische orde op te leggen. Dat wordt dan de verspreiding van vrede, democratie en mensenrechten genoemd, een claim die je alleen ernstig kan nemen als je doet alsof je de westerse steun aan tientallen dictaturen niet hebt gezien.

De oude recepten werken niet meer

In werkelijkheid zitten de VS met in hun kielzog hun bondgenoten compleet gewrongen. Voor een verdere isolatie van China is betere samenwerking met Rusland nodig. Zo werkte het ook in de Eerste Koude Oorlog, zij het in omgekeerde richting. Dat lukt niet langer. De VS passen de recepten van toen toe maar het lukt niet meer.

Als afsluiter dit citaat van Woodward uit haar inleiding: “Het is ironisch dat China steeds meer niet alleen voor de ontwikkelingslanden kan optreden als opinieleider, maar zelfs voor de hogere belangen van de Westerse wereld. Dat is omdat de wereldvisie van (president) Xi niet berust op het onwetenschappelijke, neoklassiek-economische gebazel van Trump, Cohn en Bannon, maar op de inzichten van Smith en Marx over de ontwikkeling van de productie en de maatschappij.”

Voor wie bereid is zich open te stellen voor een andere kijk op China, voorbij de ‘evidenties’, is dit een absolute aanrader.

Op woensdag 23 januari om 20 uur spreekt Jude Woodward in de Groene Waterman. Op donderdag 24 januari neemt ze om 14 uur deel aan een debat bij EIAS in Brussel en om 19.30 uur spreekt ze in De Buren te Brussel.

Jude Woodward. ‘Amerika tegen China – De nieuwe Koude Oorlog?’ EPO, Antwerpen, 388 pp. (zonder voetnoten en index) ISBN 978 94 6267 143 0