Wie hoopte op een wapenstilstand in de economische oorlog van de VS tegen China komt (voorlopig?) bedrogen uit. Met nieuwe provocerende maatregelen drijft de Amerikaanse regering de spanningen op. Zit de Amerikaanse president al in verkiezingsmodus?
Het begon met een tweet van president Trump aan de vooravond van de onderhandelingen voor een wapenstilstand in de handelsoorlog. Vorige woensdag, een week geleden, vonden die plaats in Shanghai. Ze waren het resultaat van een afspraak tussen de presidenten van de VS en China op de G20 top in juni: beide partijen zouden zich onthouden van verdere escalatie en de gesprekken terug opstarten.
Aan de vooravond van die gesprekken tweettte president Trump zijn groot ongenoegen over de Chinezen, die volgens hem niet de door president Xi beloofde grote hoeveelheden Amerikaanse landbouwproducten aangekocht hadden. De toon was gezet. Al na een halve dag onderhandelen gingen de afgevaardigden uiteen zonder besluit, met de commentaar dat het gesprek ‘constructief’ geweest was en ze elkaar in september zouden terugzien.
Koude douche
Nadat president Trump een verslag van de besprekingen gekregen had, besloot hij donderdag, volgens insiders tegen de raad van zijn adviseurs in, en tot verrassing van iedereen, om vanaf 1 september de Chinezen te straffen met 10% invoerrechten op 300 miljard dollar Chinese producten. Dit bovenop de 25% die al geheven wordt op 250 miljard dollar Chinese invoer. Zo wordt ongeveer alle Chinese invoer in de VS onderworpen aan invoerrechten. De VS zijn de belangrijkste klant van China.
Trump gaf als reden voor de nieuwe heffingen het onvoldoende aankopen van Amerikaanse landbouwproducten door China. Ook het blokkeren van de uitvoer van de moordende synthetische drug fentanyl naar de VS was ondanks beloften niet gebeurd. Dat laatste werd ontkend door China. Liu Yuen, ondervoorzitter van de National Narcotics Control Commission verklaarde dat de beschuldiging niet op feiten gebaseerd is. In mei dit jaar zijn in China nieuwe regels ingevoerd betreffende fentanyl. Volgens Liu zijn ze veel strenger dan de Amerikaanse.
Geen Amerikaanse landbouwproducten meer voor China?
China reageerde dat de Amerikaanse president zijn belofte om geen bijkomende provocerende maatregelen te nemen, niet nakwam. China “zag zich verplicht passende tegenmaatregelen” te nemen. Wat dat waren bleek maandag. Chinese staatsbedrijven krijgen een verbod op de invoer van Amerikaanse landbouwproducten. Daarmee treft China een segment van de Amerikaanse economie waar een groot aantal kiezers van Trump zit. China is immers een belangrijk afnemer van Amerikaanse landbouwproducten zoals soja, maïs en varkensvlees. Die producten worden sinds het begin van de handelsoorlog, vorig jaar, al getroffen door Chinese invoerrechten. Daardoor is de Amerikaanse uitvoer naar China drastisch gedaald. De Amerikaanse regering heeft in twee jaar 28 miljard dollar steun uitbetaald aan boeren die minder naar China konden uitvoeren. Na het gesprek met Xi-Trump in juni waren al enkele nieuwe bestellingen geplaatst en waren er andere in onderhandeling, maar dus niet genoeg volgens Trump.
Devaluatie of koerscorrectie volgens de markt?
China had nog een verrassing in petto. Maandag verlaagde de People’s Bank of China de richtkoers voor het wisselen van yuan in dollars. Volgens de bank als een reactie op toenemende handelsspanningen en protectionisme, waardoor de wet van vraag en aanbod de wisselkoers van de yuan onder druk zette. De bank kwam bovendien niet tussen om de yuan op het nieuwe niveau te ondersteunen. Speculatie op de markt deed de rest: de yuan werd 3% goedkoper tegenover de dollar en ging over de psychologische drempel van 7 yuan voor één dollar. Dat was voor het eerst sinds 11 jaar. Sommige westerse media spraken over een ‘devaluatie van de yuan’ terwijl het in werkelijkheid om een eerder symbolische koerscorrectie ging; ze voorspelden dat China de munt nog een stuk meer zou kunnen devalueren.
Op de financiële markten sloeg meteen de paniek toe. Indien de Chinese yuan nog meer zou ontwaarden zouden andere landen noodgedwongen kunnen volgen en zo een muntoorlog uitlokken? De trigger voor een wereldwijde recessie? Bovendien schreef de Global Times, een staatskrant waarin radicale standpunten officieus aan bod komen, dat de waardevermindering van de yuan zal doorgaan indien de VS de handelsoorlog blijven uitbreiden; volgens de krant is dat geen wapen van China, maar het gevolg van de wet van vraag en aanbod.
De People’s Bank of China bedaarde echter snel de gemoederen. De gouverneur van de bank verklaarde ‘dat China niet van plan is te devalueren om internationaal meer concurrentieel te worden, de wisselkoers ook niet zal gebruiken met dat doel en evenmin als wapen in handelsbetwistingen’. China heeft volgens hem ruimschoots de financiële middelen om de koers van zijn munt stabiel te houden op een economisch correct niveau.
Dinsdag kwam de bank weer met ondersteuning voor de wisselkoers. Ze gaf zo meteen een signaal aan speculanten dat ze niet op verdere koersdalingen moesten gokken. De wisselkoers ligt nu nog ongeveer 1% lager dan eind vorige week.
Wisselkoersmanipulator
Een nieuwe aanval van de VS-regering bleef niet lang uit. Nog diezelfde dag noemde president Trump China een ‘wisselkoersmanipulator’. Dat is geen onschuldige uitdrukking. Wanneer een land volgens het Amerikaanse ministerie van Financiën zijn wisselkoers manipuleert om er een ongerechtvaardigd voordeel in de internationale handel uit te halen, dan is de Amerikaanse overheid verplicht bepaalde sancties op te leggen aan dat land.
Minister van Financiën Mnuchin heeft intussen bevestigd dat hij in opdracht van de president China officieel bestempelt als wisselkoersmanipulator. De ‘concrete acties’ van China rechtvaardigen dat volgens hem. Het is sinds 1994 geleden dat de Verenigde Staten China nog eens wisselkoersmanipulator hebben genoemd, maar Trump had tijdens zijn verkiezingscampagne aangekondigd dat hij het direct na zijn aanstelling opnieuw zou doen.
De Chinese centrale bank verklaarde in een reactie dat ze de beschuldiging van wisselkoersmanipulatie ‘erg betreurt’. “De kwantitatieve normen die het Amerikaanse ministerie van Financiën zelf heeft opgesteld om iemand wisselkoersmanipulator te noemen zijn niet vervuld”, aldus de bank. Ze waarschuwt dat de Amerikaanse actie willekeurig, unilateraal en protectionistisch is, een aanslag op de internationale regels en een ernstige bedreiging voor de wereldeconomie en de financiële markten.
Verdere escalatie?
De financiële markten gingen dinsdag weer onderuit.
Sommige analisten denken dat president Trump de spanning met China opdrijft als onderdeel van zijn (her)verkiezingsstrategie. Ze vrezen dat China de hoop om nog met deze Amerikaanse regering tot een compromis te komen heeft opgegeven.
Bij een eventuele verdere escalatie zal door de verwevenheid van de wereldeconomie iedereen in de klappen delen.
Toch zijn er ook tekenen in de andere richting:
Aan Chinese zijde zijn er nog lopende vergunningen voor invoer van Amerikaanse landbouwproducten; de gevolgen van het verbod zijn dus niet onmiddellijk voelbaar.
De wisselkoerscorrectie doet de yuan wel door de symbolische drempel van 7 yuan per dollar zakken, maar het is uiteindelijk niet meer dan een speldenprik en er zijn geen tekenen dat China de koers dieper wil drukken.
Ook de reactie van de Chinese centrale bank op de beschuldiging van ‘wisselkoersmanipulatie’ is erg ingehouden.
Na de aankondiging van de nieuwe Amerikaanse invoerrechten deed de partijkrant People’s Daily nog een oproep aan de Amerikanen om te stoppen met acties waarvan iedereen negatieve gevolgen ondervindt, en stap voor stap naar oplossingen te zoeken om de spanningen af te bouwen.
China heeft de kaart van de dialoog dus zeker niet volledig opgegeven.
Aan Amerikaanse zijde worden de bijkomende invoerheffingen slechts van kracht op 1 september. Er is dus nog tijd om iets aan te passen.
En ook het uitwerken van strafmaatregelen tegen een ‘wisselkoersmanipulator’ neemt tijd. Betekenisvol is de verklaring van minister van Financiën Mnuchin, dat de VS de zaak bij het IMF zullen aankaarten. Sommigen zien hierin een manoeuvre van Mnuchin om de haviken in de regering Trump het gras voor de voeten weg te maaien.
Sommige commentatoren denken ook dat de stoere houding van Trump tegenover China een deel van zijn verkiezingsstrategie kan zijn. Hij kan zich opwerpen als de verdediger van het vaderland, van de ‘goeden’ tegen de ‘slechten’. En indien het economisch slecht afloopt is er nog tijd om iets recht te trekken voor de verkiezingen.
Bronnen: Xinhua, Reuters, Bloomberg, Financial Times, China Daily, Global Times, China Economic News, People’s Daily, South China Morning Post
