De Asia-Europe Meeting (ASEM; Aziatisch-Europese Vergadering), het forum voor landen uit Azië en Europa, heeft in Brussel op 18 en 19 oktober zijn tweejaarlijkse topconferentie gehouden. De diplomatie van Li levert een zekere vooruitgang op.
De Chinese voorstellen om samen en met wederzijds voordeel te werken aan economisch herstel vonden enigszins gehoor. De toekomst moet uitwijzen hoe duurzaam die winst is.
ASEM 2018 Brussel
Staatshoofden of regeringsleiders van 51 landen uit de beide regio’s waren op de ASEM aanwezig. Een aantal van de Europese landen werd vertegenwoordigd door de EU. De ASEAN representeerde van zijn kant 10 Aziatische landen. Donald Tusk zat, als hoofd van de Europese raad, de vergadering voor. Nu de ASEM in Europa plaatsvond fungeerde Tusk dus als gastheer.
De proloog van Li
Aan het hoofd van de Chinese delegatie stond premier Li Keqiang. Hij had uitgebreid voorwerk verricht. Li had op 12 oktober de vergadering voor regeringsleiders van de Shanghai Cooperation Organization (SCO) bijgewoond. Hij bezocht Tadzjikistan, Nederland en België en sprak daar met partners en bondgenoten van China. Tijdens de ASEM had Li Keqiang ook bilaterale gesprekken met zijn collega’s uit Duitsland, Frankrijk, Groot Brittannië en Italië.
Samen multilateraal
In zijn keynote speech voor de ASEM vroeg Li Keqiang dat China en de Europese Unie collectief zouden werken aan de vrijwaring van het multilateralisme en het op regels gefundeerde vrijhandelssysteem. Op de volgende punten wilde de Chinese premier de Europeanen geruststellen: de hervormingen en de openstelling van China worden voortgezet. Ondernemingen uit binnen- en buitenland zullen een gelijke behandeling krijgen. Beijing is net als Brussel voor een hervorming van de WTO. China heeft beslist niet de bedoeling handelsoverschotten te creëren.
Kernpunten voor China
Anderzijds heeft Li echter klaarheid willen scheppen rond een aantal principes waar zijn land aan vasthoudt. Hervorming en opening zijn zelfstandige beslissingen, door China zelf genomen, in de eerste plaats in het belang van de bevolking. Bij de hervorming van de WTO kan de organisatie maar beter niet helemaal op de schop gaan. De vrije wereldhandel heeft immers vreedzame ontwikkeling en welvaart gebracht en heeft precies om die reden wereldwijd een breed draagvlak. Het is nodig meer rekening te houden met de ontwikkelingslanden en de kloof tussen Noord en Zuid te dichten. Als het probleem van de ongelijke ontwikkeling niet wordt aangepakt zullen de rijke landen hiervan ook de schadelijke gevolgen blijven ondervinden.
Connectiviteit
Op het spandoek boven deze 12e top van ASEM stond: ‘Europe and Asia: Global Partners for Global Challenges’. De behandelde hoofdaspecten van dat thema waren: handel en investeringen, duurzame ontwikkeling en klimaat en veiligheidskwesties. Dat laatste werd gedefinieerd als bestrijding van terrorisme en kernwapenontwikkeling, cyber-security, illegale migratie. Centraal bij dit alles stond de connectiviteit, zeg maar de verbinding, tussen Europa en Azië.
Belt&Road Initiative
Het project voor connectiviteit van dit moment is natuurlijk het Belt & Road Initiative waarvoor China in 2013 het initiatief heeft genomen. Het BRI heeft de handel en investeringen van China plus 89 landen die meedoen al een enorme boost gegeven. Hun onderlinge handel is intussen meer dan US$5 biljoen waard, hun investeringen in het buitenland meer dan US$60 miljard. Probleemloos is het project, dat eigenlijk nog in zijn beginfase zit, niet. De voornaamste onvolkomenheid lijkt te zijn dat sommige landen zich in de nesten werken door op een onzorgvuldige manier leningen aan te gaan bij China. De beheerders van het BRI proberen dat uiteraard te voorkomen en zoeken hiervoor naar bestendige oplossingen.
en … Asia Connectivity Strategy (ACS)
In Antwerpen, trein uit China.
Voor Beijing is de Europese strategie meer samenwerking dan concurrentie.
Verschillende actoren in Europa en Azië komen stilaan met alternatieve plannen. Het voornaamste daarvan wordt waarschijnlijk de Asia Connectivity Strategy (ACS) waartoe de EU op 19 september heeft besloten. De EU-leiders beweren van niet, maar dit kan een poging zijn om het BRI wind uit de zeilen te nemen. Misschien kan de EU met zijn door de crisis beperkte middelen en zijn gebrek aan eenheid de connectiviteit beter als een partnerschap met het BRI invullen. Dat is wat China eigenlijk voorstelt in zijn reactie op het ontwerp van de Europese Connectivity Strategy. Beijing zal in het kader van dat soort betrekkingen ook meer openstaan voor opbouwende kritieken vanuit Brussel.
Verkenners
De top in Brussel heeft hierover niet veel meer klaarheid gebracht dan een intentieverklaring over het belang van de ASEM Path Finder Group on Connectivity (APGC). Tijdens de afgelopen twee jaar heeft ASEM, in Mongolië en in Myanmar, de APGC aan het werk gezet. De diplomaten in die werkgroep moeten zoeken naar manieren om de projecten voor connectiviteit op elkaar af te stemmen. De APGC wordt voor Europa geleid door de Europese dienst voor extern optreden (European External Action Service, EEAS). Voor Azië zijn de voorzitters China en Japan.
Multilateralisme gestuurd door WTO
In de officiële eindverklaring noemde de Europese voorzitter ‘ASEM een bouwsteen voor effectief multilateralisme’. Hij zei: ‘ASEM zal een wereldorde verdedigen die in regels en internationaal recht verankerd is, met de Verenigde Naties als middelpunt’. De leiders benadrukten op de conferentie in Brussel dat ‘een open wereldeconomie, multilaterale en geregelde handel levensbelangrijk zijn’. Hierbij moest ‘de Wereldhandelsorganisatie (WTO), waarvan de regels en de geschillenregeling om opwaardering vragen, als middelpunt fungeren’.
Samenwerking vs koudeoorlogsdenken
Het blijft een open vraag of de EU van harte met China gaat samenwerken. Het wantrouwen voor China aan de Europese kant blijft boven de markt hangen. De hang naar een blijvende hechte bondgenootschap met de VS & Co en het koudeoorlogsdenken laten vandaag opnieuw hun invloed gelden. De lijn wordt uitgezet door een agressieve protectionist als Trump. Toch zijn vele Europeanen niet bereid om dan maar de uitgestoken hand van China aan te nemen. Hun achterdocht voor het socialistische land belet het hen.
Klimaat en Iran
Twee besluiten zullen in elk geval bij China in goede aarde vallen: die over de kwesties van het klimaat en van Iran. Er werd afgesproken dat de beide regio’s de conclusie van het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) ernstig zouden nemen. De negatieve impact van klimaatopwarming moest nog doeltreffender worden bestreden. Europa en Azië zullen hier verder aan samenwerken. Nog een kwestie waar de samenwerking duurzaam blijft is die van de nucleaire deal met Iran, het Joint Comprehensive Plan of Action (JCPOA) ondersteund door Veiligheidsraadresolutie 2231. Het JCPOA moet worden gerespecteerd. Als Iran zijn toezeggingen nakomt kan er geen sprake zijn van nieuwe sancties.
Stappen naar vrede
De stappen om een aantal heikele kwesties in Azië vreedzaam en in goed wederzijds overleg te regelen werden verwelkomd. Er was lof voor het hernieuwde vredesproces op het Koreaanse schiereiland en de afspraken voor de terugkeer van vluchtelingen naar Myanmar tussen dat land en Bangla Desh en met verschillende afdelingen van de VN. De Zuid-Chinese Zee werd niet met name genoemd, maar betreffende maritieme kwesties werd zowel verwezen naar UNCLOS en Charter van de VN als naar de noodzaak om problemen vreedzaam te regelen, met vertrouwenwekkende maatregelen en zelfbeheersing.
Ook dat alles zal Beijing niet verkeerd hebben gevonden. Net zomin als de afspraak dat de 13e ASEM-Top, in 2020, in Phnom Penh, Cambodja zal worden gehouden .
Al met al geen slecht resultaat voor de diplomatie van Li Keqiang.
Bronnen: aseminfoboard.org (officiële website ASEM), Wikipedia, fmprc.gov.cn (website BuZa China), eu-asiacentre.eu, moderndiplomacy.eu, businesstimes.com.sg (zakenblad Singapore), Xinhua.
Bread and Roses, too
De ASEM-top kent tot en met 30 oktober een cultureel vervolg waarin Europeanen en Aziaten met elkaars kunst- en cultuuruitingen kunnen kennismaken. Dat is het ASEM Cultural Festival in het Brusselse cultuurcentrum Bozar. Er staan onder vele andere Chinese films op het programma. Ook dat soort van people-to-people contacten wordt door China gepromoot. Voor Beijing is het een essentieel aspect van het Belt&Road Initiative.
