Aziatische culturen en wat ze ons volgens China te zeggen hebben

China richt de schijnwerpers op de Aziatische Culturen, met een groots opgezette conferentie plus andere evenementen. Dit initiatief zelf en de woorden waarmee Xi Jinping het gebeuren van start liet gaan hebben een bijzondere betekenis.

China richt de schijnwerpers op de Aziatische Culturen (let op het meervoud). Uit Aziatische landen en de rest van de wereld komen vertegenwoordigers en waarnemers naar de manifestaties over het thema. In panels zullen ze discussiëren over alle kanten en kenmerken van de culturen en beschavingen in Azië, en de uitstraling daarvan. Centraal staat de Conferentie over de Dialoog van de Aziatische Culturen (CDAC). Xi Jinping heeft de week geopend met een veelzeggende speech.

De culturele factor

Het beleggen van de Conference on Dialogue of Asian Civilizations (CDAC ) op zich en de toespraak van de Chinese president sturen een paar belangrijke boodschappen naar de wereld. Eerst en vooral: China hecht ontzettend veel belang aan de rol van de cultuur in de internationale betrekkingen. Dat is iets wat veel te weinig wordt onderkend. Vervolgens: de voorkeur die China, samen met andere landen in Azië, heeft voor dialoog, samenwerking en wederzijds respect is oprecht. Het verwerpt daarbij de westerse voorkeur voor confrontatie en uitsluiting (van landen, van systemen of ideologieën). China zoekt de steun van Aziatische landen en vindt dat zij trots mogen zijn op hun culturen en beschavingen. Die verdienen respect en hebben de rest van de wereld heel wat te bieden. Let wel, dat alles is niet in tegenspraak met de ferme houding die China nu aanneemt tegenover de veelvormige aanvallen van de VS. Beijing beseft natuurlijk dat het gedwongen wordt tot zelfverdediging, als de tegenpartij de dialoog, de samenwerking en het respect blijft afwijzen.

Citaten van Xi

Xinhua, het officiële persbureau, heeft een lijst met de belangrijkste citaten uit Xi’s speech. ‘De mensheid heeft de kracht van de cultuur nodig, naast die van de economie en de technologie, om de uitdagingen waar wij allemaal voor staan aan te kunnen’. Wij hopen dat alle landen in Azië elkaar zullen respecteren en vertrouwen. …Dat ze de vormen van hun onderlinge uitwisseling zullen uitbreiden…dat ze de vrede bewaren, die meer waard is dan goud’. ‘Culturen zullen hun levenskracht verliezen als landen het isolement zoeken en zich van de rest van de wereld afkeren’. ‘Het is dwaas om te denken dat je eigen volk en cultuur meer waard is dan die van anderen, en het leidt tot rampen als je weloverwogen andere culturen wil veranderen of verdringen’. ‘Beschavingen zijn niet voorbestemd om met elkaar in botsing te komen’. ‘Uitwisseling en leren van elkaar hoort wederzijds te zijn en op voet van gelijkheid te verlopen, op vele terreinen en in verschillende vormen. Uitwisselen doe je niet onder dwang of met eenrichtingsverkeer’.

What’s on?

De Conferentie over de Dialoog van de Aziatische Culturen (CDAC) wordt begeleid door meer dan honderd activiteiten. De belangrijkste daarvan zijn het Festival van de Aziatische cultuur en de Week van de Aziatische beschavingen. China Daily geeft een beeld  en de CDAC website een overzicht van de filmvoorstellingen, exposities en shows in het kader van die nevenactiviteiten. Dit reusachtige initiatief zal misschien een regelmatig terugkerend gebeuren worden.

Daar zijn de zijderoutes weer

De CDAC is op vele manieren verbonden met de actualiteit van China en zijn evoluerende plaats in de wereld. Xi zei bijvoorbeeld ook dat China verder zal innoveren, want ‘het is nodig dat culturen met hun tijd meegaan’. De president bevestigde nog eens dat de deuren nog wijder zullen opengaan. ‘China zal de wereld zeker omarmen met meer openheid. Het zal met zijn dynamische beschaving een mondiale bijdrage leveren’. Uiteraard heeft de conferentie over de Aziatische culturen alles te maken met het Belt and Road Initiative. Het zijderouteproject wil immers nadrukkelijk veel meer zijn dan een systeem van infrastructuurwerken, investeringen, handelswegen. Xi heeft dat vanaf het begin duidelijk gemaakt. Hij herhaalt het deze week nog eens: ‘de mensen in Azië hebben de afgelopen duizenden jaren geweldige prestaties geleverd op cultureel gebied. Vanaf het vroegste begin zijn er uitwisselingen geweest van die culturen en hebben mensen van elkaar geleerd’. Voor die kant van de oude en nieuwe zijderoutes is tot nog toe te weinig aandacht geweest.

Alles kan beter

Het valt op dat er een vrij matige deelname is van andere Aziatische personaliteiten. Reken maar uit: er zijn 47 Aziatische landen met samen meer dan 1.000 etnische bevolkingsgroepen. Daarvan zijn de leiders van Cambodja, Singapore en Armenië naar Beijing gekomen. Uit Europa is er de Griekse president. Het initiatief heeft ook de steun van UNESCO, de Organisatie van de Verenigde Naties voor Onderwijs, Wetenschap en Cultuur. Wel zijn er kunstenaars en experts uit heel Azië naar China gekomen voor de discussies, lezingen en events. De organisatoren zullen echter de ambitie koesteren om meer en bekende politieke vertegenwoordigers aan te trekken. Redenen tot optimisme zijn de goede betrekkingen van China met ASEAN, met de andere landen van de Shanghai Cooperation Organization en het succes van het Boao Forum for Asia. Nog een hoopvolle ontwikkeling: de contacten tussen de verschillende volkeren die sterk toenemen. Chinezen maakten in 2018 meer dan 160 miljoen reizen naar het buitenland. Buitenlandse reizigers maakten 140 miljoen trips naar China.

Geloven in globalisering op zijn Chinees?

Er zijn meerdere mogelijke verklaringen voor de terughoudendheid. Het onderschatte belang van de culturele uitwisseling in de geopolitiek is er een van. Misschien aarzelen andere landen ook omdat ze geïntimideerd zijn of beïnvloed door het tegenwoordige Amerikaanse offensief. De westerse voorkeur voor confrontatie leidt tot ongeloof. Men wil ‘niet naïef zijn’ en blijft denken dat China mooie praatjes verkoopt, maar eigenlijk keihard zijn eigen belang nastreeft. Vanuit het conflictdenken ziet men de VS en China gewoon als twee kemphanen of twee met elkaar boksende supermachten. De Amerikaanse berichtgeving over het handelsconflict laat eigenlijk alleen belangstelling zien voor de assertieve passage in de speech van Xi. Zoals die waarin hij een bedekte sneer geeft naar de VS, ‘het is dwaas om te denken dat je eigen volk en cultuur meer waard zijn’.

Natuurlijk reageert China met tegenmaatregelen op het vlak van de handelsbetrekkingen. Het probeert echter consequent de dialoog verder op gang te houden. Beijing blijft standvastig in zijn pogingen om het handelsconflict niet te laten ontaarden in een handelsoorlog. Vandaar de voortdurende nadruk, ook bij deze Conferentie over de Dialoog van de Aziatische Culturen (CDAC), op uitwisseling, samenwerking, overleg en vrede. Dat zijn tegenwoordig wezenlijke elementen van de globalisering op zijn Chinees.

Bronnen: Xinhua, China Daily, Bloomberg, www.fmprc.gov.cn/mfa (website min. BuZa China), Global Times