Een Belgische vakbond heeft zijn kennis van het werk door de Chinese collega’s verfijnd. Leidende figuren en deskundigen van het ACV*, het Belgische Algemeen Christelijk Vakverbond, waren op bezoek bij de Chinese vakbond, de All-China Federation of Trade Unions (ACFTU)**. De ACV-ers hebben verslag uitgebracht van hun ervaringen en gesprekken.
Ze deden dat op websites van de organisatie en ze hielden een Chinablog bij op DeWereldMorgen.be (uitgebreide bronvermelding onderaan). ChinaSquare mocht de passages over de ACFTU zelf en de samenwerking tussen de twee bonden voor overname selecteren. Het zijn onderwerpen waarover we eerder niet zoveel hebben geschreven. De auteurs zijn Marc Leemans, voorzitter ACV, Stijn Sintubin, hoofd van de Dienst Internationale Betrekkingen, Chris Serroyen, hoofd van de ACV studiedienst, Ferre Wyckmans, algemeen secretaris LBC-NVK. Het studiebezoek werd grondig voorbereid en begeleid door VRT-journalist Tjhoi Ng Sauw. Halfweg de reis maakte Tjhoi voor de Chinablog een round up waarin hij verwees naar zijn inspirerend artikel ‘China niet voor watjes’ (dat indertijd o.m. op Chinasquare.be verscheen).***
Commentaren en opiniestukken zoals de onderstaande geven niet noodzakelijk de mening weer van Chinasquare.be (zie OVER).
1. Over de ACFTU zelf : ‘harmonieuze arbeidsrelaties vs. pittig vakbondswerk’
Sociaal en juridisch advies
De rol van de vakbond groeit. Bij de aansluiting van China bij de Wereldhandelsorganisatie, in 2001, werd het voor de ACFTU-top, maar ook voor de partij duidelijk dat – indien ze het land, de sociale rust en de gelijkheid onder controle wilden houden – de vakbond een andere rol moest gaan spelen, m.a.w. een echte vakbond worden. (…) Het 12de economisch vijfjaren plan voorziet ook een rol voor de officiële vakbond ACFTU. Deze officiële aan de partij gelinkte vakbond transformeerde zich de laatste jaren meer en meer tot een ‘echte’ vakbond die de bezorgdheden en problemen van de werknemers effectief ter harte neemt. Er gebeurt veel meer echt vakbewegingswerk aan de basis. Zo wordt er geëxperimenteerd met verkiezingen van de plaatselijke vakbondsleiding. De voorzitters van de plaatselijke bonden kunnen geen familiale of andere banden meer met de werkgevers hebben. Overal in China worden dienstencentra opgericht om de werknemers te steunen door middel van juridisch advies, beroepsopleiding en financiële steun. (…) Dat veiligheid, gezondheid en de arbeidsomstandigheden in een aantal Chinese bedrijven veel te wensen over laten is geen geheim. ACFTU zegt dat zij in alle duidelijkheid opkomen tegen die toestanden. Tegelijk zijn er ook heel wat klachten over mistoestanden van Chinese bedrijven die zich in Afrika vestigden. ACFTU heeft de Afrikaanse vakbonden gevraagd hen de concrete problemen door te geven om op gepaste wijze bij deze bedrijven tussen te komen(…) De mensenrechten en de conventies van de Internationale Arbeidsorganisatie moeten toegepast worden, ook in China, dat is de stelling van het Internationaal Vakverbond en het ACV.
Migratie en wat er daarna kwam
Er bestaan drie types van rurale migranten, namelijk de eerste generatie, laaggeschoold, bereid om alles aan te nemen, want eender wat was beter dan het niets dat ze op het platteland verdienden (rond de jaren 2007 – 2010). De tweede groep migranten, de zogenaamde “second generation”, zij zijn hoger geschoold, hebben al meer rijkdom gekend (dankzij hun ouders die migreerden), hebben meer karakter en verafgoden de moderniteit en consumptie. Deze groep blijft eerder in een Zuid-Chinese stad wonen en keert nooit meer huiswaarts, ze blijven in het zuiden van China, in de gouden banaan-regio hangen (de Chinese naam voor de rijke kuststreek). En dan is er een derde type van migranten die eerst naar het zuiden kwamen met de bedoeling om snel geld te verdienen, en zoals de eerste generatie snel terug huiswaarts te keren. Het zijn deze die hiervoor het nieuwjaarsverlof gebruiken. Dit moment betekent voor hen dan ook dikwijls een directe ommekeer in hun carrière want ze keren niet meer terug naar de kust! Ze blijven in het centrum van China hangen tegen een iets lager loon, maar veel dichter bij het ouderlijke huis en familie. Een gevolg van de Go West campagne van de overheid; het Chinese ‘win win’-principe…Een resumé: we hebben Chinese en buitenlandse bedrijven die landinwaarts trekken en we hebben Chinese migranten die eerder een job verkiezen dichter bij huis dan aan de verre Chinese zuidkust.
Dus alles past perfect in het Chinese plan… Er werd slechts één ding over het hoofd gezien door deze professionele planners… namelijk dat vakbondsmilitanten ook mee verhuizen. Vele van de migranten die eerst in het Zuiden werkten zijn daar de laatste jaren in contact gekomen met sociale onrust, wilde stakingen, vakbonden enz. Meerderen kregen een opleiding van de ACFTU, de Chinese vakbond, in hun rechten als werknemers… Deze personen komen nu terecht in een nieuwe geïndustrialiseerde streek waar de bedrijven opnieuw op zoek zijn naar de goedkopere Chinese werknemers die ze in het zuiden niet meer vinden. Tja, en dan komt het onverwachte effect dat deze meer bewuste arbeiders dit niet zomaar nemen en direct vakbewegingen oprichten, direct beginnen te manifesteren en hiervoor de meest moderne sociale-mediatechnieken gebruiken. Meer nog, ze houden contacten met hun vrienden in het zuiden en starten gezamenlijk solidaire acties op (…)
De ACFTU, net zoals de CCP (de partij) lijkt op een monolithisch blok, maar als je er een laagje van wegkrabt, zie je niet één ACFTU, maar zie je er honderden… ACFTU is verschillend in ieder bedrijf, ieder district, iedere stad, en iedere provincie… Je hebt provincies en regio’s waar de vakbond een echt progressieve actie voert en andere waar de vakbond zich nog steeds tot de traditionele versie van haar takenpakket limiteert. In de regio’s die de delegatie heeft bezocht, zagen we een ACFTU die hongerig is om te leren, die open staat om kritisch bekeken en bevraagd te worden. Maar tegelijk zich ook binnen een beperkte ruimte – d.w.z. binnen het wetgevend en politiek kader dat de CCP en de overheid creëren -organiseert om de werknemers te vormen, om voor hen te onderhandelen en opkomen, om collectieve en individuele diensten te verlenen, enzovoorts. Kortom een normale vakbond binnen een vreemde Chinese context.
De druk vanuit de overheid en het leerproces van de ACFTU
De druk vanuit de overheid is zeer groot, in november 2013 heeft de nieuwe Chinese president Xi Jinping, de ACFTU serieus bevraagd. In een contact met ACFTU stelde hij enkele simpele vragen, maar die wel een richting voor de vakbond aangaven… Een van die vragen was: “Als we de laatste jaren zoveel in de vakbond hebben geïnvesteerd, en jullie hebben zoveel acties ondernomen…. Waarom luisteren de werknemers dan eerder naar de ngo’s dan naar de vakbond?” … Oeps… Professor Liu Cheng, van een universiteit in Shanghai, drukt het zo uit: de vakbond wil wel, maar wat er echt ontbreekt is het contact tussen de grassroot unions (de vakbonden in de bedrijven) en de werknemers in die bedrijven en dit moet eerst opnieuw bewerkstelligd worden. De werknemers moeten vertrouwen krijgen in een vakbond die hen werkelijk vertegenwoordigt en voor hen opkomt.
“By three methods we may learn wisdom: First, by reflection, which is noblest; second, by imitation, which is easiest; and third by experience, which is the bitterest.” (Confucius) ACFTU probeert dit! Ze experimenteren – weliswaar omwille van onder- en bovenwaartse druk van zowel ontevreden en stakende werknemers als van de CCP – met democratische verkiezingen, met campagnes m.b.t. collectieve onderhandelingen, met het uitwerken van wetgevingsvoorstellen tot het ondernemen van vakbondsacties (niet direct stakingen, maar op zijn Chinees, met work stoppages of slowdown acties. Soms met succes, soms met tegenslag. Maar waarom verandert er dan niets? Niets is veel gezegd, het verandert langzaam aan. En in een land zoals China kan je niets veranderen op één nacht! De veranderingen die ACFTU nationaal probeert door te voeren en die tegelijk ook door de werknemers gevraagd worden stuiten uiteraard op tegenstand. Kort door de bocht en met een veralgemening zou je het als volgt kunnen uitdrukken.
Eén, ACFTU op nationaal vlak wil veranderingen, maar heeft nog te weinig field ervaring om deze veranderingen degelijk uit te voeren, te weinig mogelijkheden om deze overal op te leggen. Twee, het middenkader van ACFTU, zeker niet allemaal, maar toch in meerdere provincies en steden, heeft teveel belang bij de huidige situatie en vormt tegenstand tegen de veranderingen. Drie, de werknemers zelf hebben nu kennis van hun rechten en willen die afdwingen, hiertoe veranderen ze de vakbond van binnen- en onderuit.
ACFTU zal zeker slagen als er een harmonisch samenspel tussen het hoogste en het laagste niveau komt en liever vroeg dan laat. Dus, ACFTU is gestart met het verplaatsen van de berg. Ze doet dat steen voor steen, met kleine veranderingen in wetgevingen en in aanpak, werkmethodes enz. De leiding weet dat ze niet meer terug kan. Ze kunnen niet meer stoppen, ze moeten vooruit. Hun experimenterende aanpak brengt hen kennis en expertise, maar de uitvoering is soms bitter en moeilijk. Dat hebben de Honda– en Foxconn stakingen hen wel geleerd.
De lakmoesproef van degelijk vakbondswerk
Het was een constante doorheen het ACV-studiebezoek aan China: die betrachting naar harmonieuze arbeidsrelaties te zoeken en tegelijk de golf van spontane stakingsacties. Onlangs nog brak een megastaking uit in de Yue Yuen-fabriek in Dongguan, fabrikant van sportschoenen voor Adidas en Nike. Het is een spanningsveld dat ook de Belgische vakbonden niet onbekend is. De persoonlijke mening hierover van Ferre Wyckmans, algemeen secretaris LBC-NVK: “Een betere verdeling van inkomen, kansen, rechten en meer van wat ‘spontaan’ altijd onrechtmatig verdeeld is. Het is een absolute syndicale bekommernis, we gaan er vanuit dat het ook een politieke en staatsbekommernis is in China. Gelijklopende doelstellingen, zo lijkt het, betekent het ook dat de wegen er naar toe en de aan te wenden middelen gelijklopend zijn? Het is de vraag die meer inzichten vergt om ze te beantwoorden dan 12 dagen op Chinese bodem. In een land waar elk jaar meer mensen op de arbeidsmarkt komen dan er Belgen zijn is planning geen luxe en wordt voorbereiding een plicht. Dan sneuvelt hier of daar een mening al wel eens, vermoed ik.
Kiezen dus, een opdracht voor de overheid en voor de vakbond. Politieke onafhankelijkheid heeft in China een andere betekenis dan bij ons, daar hoeft zelfs geen nuance bij geplaatst. Bij heel veel neuzen wordt het belang van ze een beetje in dezelfde richting hebben staan geen probleem in de marge. In een economie waarvan de groeicijfers zich in twee cijfers voor de komma uitdrukken is hopen op een spontane verdeling van de groeieffecten een illusie en staat niet ingrijpen gelijk aan nalatigheid. Het voordeel van een grote vraag naar arbeid is dat wie zijn of haar arbeid te bieden heeft, zelfs in een geplande economie, een paar strepen voor heeft. Werknemers hebben in bepaalde urbane gebieden de luxe om te kunnen kiezen of ze aan dat of een ander loon willen werken.
Dat is de andere kant van het principe van vraag en aanbod. Het maakt dat bedrijfsleiders, ook en vooral in de economisch vrijere zones, al wat minder noten op de zang hebben bij het bepalen van lonen. Lonen worden bepaald door wie zijn arbeid te bieden heeft… als er een gebrek is aan werkkrachten om het tempo van de groei mogelijk te blijven maken. Het is geen algemeen verspreid gegeven in China, maar het verklaart wel waarom ‘spontane stakingen’ vaker de kop opsteken dan velen in China wel willen en dan velen buiten China wel denken. Tegelijkertijd hebben spontane stakingen de onmiskenbare zure bijsmaak dat het overleg en het vakbondswerk dat daarmee ontegensprekelijk verbonden is het even laat afweten. Reden waarom eigenlijk niemand tuk is op een overdaad van deze actievorm. Het is geen tegenstrijdig gezicht met wat zich bij ons afspeelt. Het overleg is een groot goed en heeft veel gerealiseerd, maar het is tegelijkertijd een conformerende vorm, een werknemersstrijd binnen afsprakenkader met ‘spelregels’. Af en toe wat creatief omgaan met die regels kan geen kwaad. Niet in China en niet hier, want niet alle realisaties voor en van de werknemers kwamen alleen aan de onderhandelingstafel tot stand. Een dreiging met actie en het uitvoeren ervan, het is geen ‘walk in the park’ en in tegenstelling tot wat wel eens beweerd wordt eerder uitzondering dan regelmaat. Maar het is de lakmoesproef van degelijk vakbondswerk. Het is het noodzakelijke kruid dat werknemersrechten zo pittig maakt. We delen dus nogal wat met de Chinese syndicale strijd.”
2. Over samenwerking ACFTU – ACV “Een kritische, constructieve samenwerking met wederzijds respect voor elkaars standpunten”
2011 toenmalig ACV- voorzitter ontmoet ACFTU-voorzitter
ACV onderhoudt al jaren een stevige samenwerking met ACFTU, All China Federation of Trade Unions, de Chinese vakbondskoepel. Die dateert al van de tijd toen het ACV aangesloten bij het WVA, het Wereldverbond van de Arbeid. Toen ACFTU in het WVA de partner zag die het niet had aan het IVVV, het toenmalige Internationaal Verbond van Vrije Vakverenigingen. Het IVVV haalde door de band immers de neus op voor het Chinese vakbondswezen. Het zag het ACFTU en zijn deelorganisaties niet als echte vakbonden, maar als verlengarmen van de partij, die moesten bewaken dat de Chinese werknemers braaf hun bijdrage zouden blijven leveren aan de planmatige doelstellingen van de partij. Terwijl het ACFTU zich altijd meer respectvol wist benaderd vanuit het ACV en het WAV. Niet kritiekloos. Wel met het nodige inlevingsvermogen in de moeilijke positie van de Chinese vakbond in een eenpartijstelsel . En met waardering voor die moeizame zoektocht van het Chinese syndicalisme naar een vernieuwde plaats in een nieuw economisch groeimodel, dat spectaculair zijn intrede heeft gedaan in de globalisering. Dat partnerschap met het ACV bleef bestaan na de samensmelting in 2006 van het IVVV en het WVA tot het Internationaal Verbond van Vakverenigingen, het IVV. Meer nog, met de jaren werd het intenser. Niet in het minst omwille van de centrale rol die het ACV blijft vervullen in het internationale syndicalisme. ACFTU zag in en had aan het ACV een steunpunt om gaandeweg meer erkenning te krijgen in het internationale syndicalisme en de Internationale Arbeidsconferentie. Al zag je ook hoe ze via het ACV trachtten te leren van Westerse modellen van sociale dialoog, sociale bescherming en syndicalisme. Om dan de elementen die ze meest bruikbaar achtten in te passen in hun eigen ontwikkelingsmodel. Je zag die samenwerking jaar na jaar intenser worden. Het leidde niet zo lang geleden nog tot een high level studiebezoek van ACFTU aan het ACV in oktober 2012. Gaandeweg werd het echter meer dan eenrichtingsverkeer. Door de sterkere plaats die de Chinese economie begon in te nemen in de mondialisering, kregen we op drie andere manieren te maken met China. In België door een toenemend aantal Chinese investeringen, met Volvo als uitschieter. In China zelf door een groeiend aantal investeringen van Belgische bedrijven in China. En ten derde kwamen we, samen met Wereldsolidariteit, China almaar meer tegen in onze Noord-Zuid-samenwerking, op het Afrikaanse terrein nog het meest. Waardoor het ACV de laatste jaren ook een echte Chinawerking is gaan uitbouwen, samen met zijn beroepscentrales. Die laatsten kwamen China ook almaar frequenter tegen via hun internationale koepels (de Global Unions)(…)
Wat nemen we van dit studiebezoek naar de toekomst mee?
Ten eerste een nieuw inzicht in de werking van China en de Chinese vakbond. Er werd opnieuw een klein tipje van de sluier opgelicht. Een volledige kennis van het land en zijn vakbond is niet mogelijk op twee weken. Maar wat er zeker bij de delegatie in het hoofd blijft hangen is dat er zaken gebeuren en veranderen en dat het zowel voor onze leden en werknemers in België als in alle andere landen belangrijk is deze veranderingen mee te helpen waarmaken; om er samen met de ACFTU concreet vorm aan te geven.
Ten tweede, een versterking van onze, in China zo belangrijke, “guanxi”, de delegatie heeft tijdens de banketten, seminaries, formele en informele momenten een hele reeks nieuwe personen leren kennen en contacten kunnen leggen. Deze contacten zullen ons helpen in onze verdere samenwerking. Ze doen de deuren van de Chinese bedrijven en de daaraan verbonden vakbondswerking open voor het ACV.
Ten derde, een duidelijk signaal van zowel de topleiding als van de leiding in de bezochte regio’s om onze samenwerking in een hogere versnelling te zetten.
En dit gaan we dan ook doen! Het ACV zal vanuit haar Chinapolitiek – zijnde een kritische, constructieve samenwerking met wederzijds respect voor elkaars standpunten – verder blijven werken. Het bezoek heeft een aantal concrete mogelijkheden aangegeven, zoals de werking in multinationals, de uitwerking van het nieuwe pensioenstelsel en de sociale zekerheid in China, samenwerking tussen ACV-structuren op verschillende niveaus ook….. Teveel om hier op te sommen. Dit concretiseren wordt een uitdaging voor de volgende maanden worden.
————————————————————————————————————————————–
*ACV (CSC in het Frans) is met 1,7 miljoen leden de grootste vakbondsfederatie in België. Voorzitter Luc Cortebeeck, algemeen secretaris Claude Rolin, nationaal secretarissen Ann Van Laer en Marc Leemans waren samen met internationaal diensthoofd Véronique Rousseau en Stijn Sintubin in Beijing op uitnodiging van de ACFTU. Die uitnodiging lag er al enkele jaren, maar het ACV wilde waarborgen voor een open discussie over het sociaal beleid in het land en over de rol van de vakbond. Dat kon ‘want er is intussen veel veranderd’ klonk het.
**De ACFTU telt 280 miljoen leden, wat ons met de miljardenbevolking van China niet mag verwonderen.
***De teksten over onderwerpen die hierboven niet aan bod komen zijn zeer de moeite waard. Lees ze via
http://community.dewereldmorgen.be/blog/chrisserroyen/2014/04/06/acv-goes-china-van-6-tot-18-april
http://www.acv-online.be/Actualiteit/Nieuws/Detail/ACV_ACFTU.asp
http://china.acv-industrie-mechelen.be/#category4
http://www.dewereldmorgen.be/blog/chrisserroyen/2014/04/14/china-niet-voor-watjes-13-april
