Het bezoek van president Xi aan Frankrijk illustreert de verschuivende en complexe internationale politieke situatie. Er werden open gesprekken gevoerd maar de concrete resultaten zijn beperkt. Frankrijk en de EU balanceren tussen afhankelijkheid van de VS, kortzichtig eigenbelang of toekomstgerichte samenwerking met China.
Zoals in 2019 had president Macron bij het gesprek met Xi de Duitse kanselier en de voorzitter van de Europese commissie uitgenodigd. Bondskanselier Scholtz ging niet op de uitnodiging in. Hij reisde vorige maand zelf naar China om de belangen van het Duitse bedrijfsleven te bepleiten. Commissievoorzitster von der Leyen was wel aanwezig.
Geen ontkoppeling
Uit het verslag van de trilaterale meeting Xi-Macron- von der Leyen blijken belangrijke verschuivingen tegenover 2019. Destijds eiste de EU nog hoofdzakelijk een betere toegang tot de Chinese markt voor de Europese bedrijven en gaf ze kritiek op de Chinese aanpak van Hongkong.
Deze keer begon Macron: ‘De internationale situatie vereist deze Euro-Chinese dialoog duidelijk meer dan ooit. (…) we staan op een keerpunt in onze geschiedenis, wat van ons vereist dat we structurele moeilijkheden onder ogen zien en overwinnen, of het nu gaat om economische uitwisselingen baseren op een schadelijke logica van ontkoppeling, of om onze verantwoordelijkheid om te zorgen voor eerlijke regels voor iedereen.’
China zondebok voor oorlog in Oekraïne?
Maar de standpunten van von der Leyen lijken grotendeels aan te sluiten bij de Amerikaanse.
Over Oekraïne verklaarde ze: ‘Wij rekenen erop dat China al zijn invloed op Rusland zal aanwenden om een einde te maken aan de Russische agressie-oorlog tegen Oekraïne. (…) We hebben ook de toezegging van China besproken om geen wapens aan Rusland te leveren. Er zijn meer inspanningen nodig om de levering van goederen voor dubbel gebruik (civiel en militair) aan Rusland, die hun weg naar het slagveld vinden, te beperken. En gezien de existentiële aard van de dreigingen die uit deze oorlog voortvloeien voor zowel Oekraïne als Europa, heeft dit gevolgen voor de betrekkingen tussen de EU en China.’ Die gevolgen zijn onder meer het mogelijks opnemen van meer Chinese bedrijven op de Europese sanctielijst. Tot nu toe zijn er dat slechts drie, maar de VS-lijst is intussen al veel langer en de EU dreigt dezelfde weg op te gaan.
EU: vrije handel of protectionisme naargelang het ons uitkomt
Ook over economische relaties lijkt von der Leyen in hoge mate een echo van de VS: ‘Ik ben ervan overtuigd dat als de concurrentie eerlijk is, wij in Europa bloeiende, duurzame economieën zullen hebben die meer goede banen zullen ondersteunen. Maar natuurlijk hebben we vandaag ook gesproken over de onevenwichtigheden die nog steeds aanzienlijk zijn, en dit is een grote zorg. Zoals we getoond hebben, zullen we onze bedrijven verdedigen; wij zullen onze economieën verdedigen. Als dat nodig is, zullen we nooit aarzelen om dat te doen.’
Ze benadrukte de noodzaak van wederkerigheid en zei dat “we klaar staan om de instrumenten om onze handel te beschermen ten volle te benutten als dit nodig is”.
Ze beklemtoonde tevens het belang van het verminderen van risico’s. “Onze markt staat en blijft open voor eerlijke concurrentie en voor investeringen, maar het is niet goed voor Europa als dit onze veiligheid schaadt en ons kwetsbaar maakt.’
In 2019 wilde de EU nog een groter deel van de Chinese markt en pleitte ze voor meer open handel. Vandaag gebruikt von der Leyen protectionisme om de Europese en de derde markten af te schermen voor Chinese invoer en zelfs investeringen. De belofte om met ‘G7 landen en opkomende economieën’ samen te werken tegen China is een dreiging van blokvorming tegen dat land én een dreiging om zich aan te sluiten bij de technologische oorlog van de VS om de opkomst van China te stoppen.
Xi: Complementariteit en wederzijds voordeel
Xi daarentegen benadrukte de voordelen van samenwerking en van de onafhankelijkheid van de EU t.o.v. de VS.
‘Nu de wereld een nieuwe periode van turbulentie en transformatie ingaat, moeten China en de EU, als twee belangrijke krachten, elkaar als partners blijven zien (…) De betrekkingen tussen China en de EU bieden mooie ontwikkelingsvooruitzichten. Deze relatie is niet gericht tegen een derde partij en mag ook niet afhankelijk zijn van of gedicteerd worden door een derde partij (…) De twee partijen moeten elkaars kernbelangen en grootste zorgen respecteren (…) een partnerschap bevorderen op het gebied van industriële en toeleveringsketens met stabiliteit en wederzijds vertrouwen. Het is belangrijk om goed gebruik te maken van (…) samenwerking op het gebied van onderwijs en wetenschappelijk onderzoek, in een poging om de steun van het volk en de publieke opinie voor de groeiende betrekkingen tussen China en de EU te vergroten.”
‘De nieuwe energie-industrie van China (…) vergroot niet alleen het wereldaanbod en verlicht de druk van de mondiale inflatie, maar draagt ook aanzienlijk bij aan de mondiale klimaatrespons en de groene transitie. Het zogenaamde ‘probleem van de Chinese overcapaciteit’ bestaat niet wanneer men kijkt naar de comparatieve voordelen of naar de mondiale vraag. De samenwerking tussen China en de EU is in essentie complementair en wederzijds voordelig. De twee partijen hebben uitgebreide gemeenschappelijke belangen en veel ruimte voor samenwerking op het gebied van de groene en digitale transitie. Het is noodzakelijk dat ze (…) tegemoetkomen aan elkaars legitieme zorgen.’
Macron: dialoog in plaats van conflict
In de gesprekken tussen Macron en Xi leek de sfeer meer ontspannen.
Macron benadrukte dat Frankrijk en de EU hun politiek volledig autonoom bepalen en van geen derde land afhangen. Geopolitieke spanningen spelen geen rol in het economisch beleid. Wat de wrijvingspunten met China betreft: die moeten opgelost worden door dialoog en besprekingen in werkgroepen.
wat Oekraïne betreft sprak Macron zich voorzichtig positief uit over de rol van China als mogelijke bemiddelaar en liet hij het dreigement van von der Leyen over sancties achterwege.
Win-win mogelijkheden voor samenwerking
Xi zei dat de twee partijen moeten streven naar win-win samenwerking en zich samen dienen te verzetten tegen ontkoppeling en het afsnijden van leverketens.
Hij somde een aantal domeinen voor win-win samenwerking op: China streeft naar meer handel met Frankrijk. Het wil meer hoogwaardige Franse landbouwproducten invoeren. Tevens heeft het interesse in high-tech producten. Domeinen van coöperatie zijn ruimte- en luchtvaart, kernenergie, innovatie, financiën; en verder opkomende industrieën zoals groene energie, slim maakwerk, biologische geneesmiddelen en artificiële intelligentie.
De Chinese industrie staat volledig open voor buitenlandse investeringen, en de dienstensector zal verder opengesteld worden voor telecommunicatie en medische diensten.
China hoopt op meer Franse investeringen en op een gunstig klimaat voor Chinese investeringen in Frankrijk.
Franse burgers zullen zeker tot eind 2025 zonder visum naar China kunnen reizen en China verwacht 10.000 Franse studenten.
China wil ook met Frankrijk overleggen over internationale regels voor AI en over de hervorming van het internationaal financieel systeem.
Macron reageerde positief. Frankrijk wil meer economische banden met China. Het staat open voor Chinese bedrijven en zal tegen deze laatste geen discriminatie voeren. Chinese investeerders zijn welkom, ook hoogtechnologische. Macron ziet vooral kansen in ruimtevaart, luchtvaart, kernenergie voor civiel gebruik en toerisme. Hij vermeldde ook elektrische voertuigen en een mogelijke batterijfabriek in Douai.
Concrete resultaten
Er zijn vier gezamenlijke communiqués uitgegeven.
Het communiqué over het Midden-Oosten hebben we eerder uitvoerig besproken
Dat over internationale regels voor artificiële intelligentie bespreken we in onze wekelijkse rubriek Techtrends.
Dit bevestigt nadrukkelijk de wil om samen te werken om internationale normen vast te leggen en gaat in tegen de Amerikaanse strategie om China op dit gebied te isoleren. China is bereid deel te nemen aan de top over kunstmatige intelligentie, georganiseerd door Frankrijk in 2025, en aan de voorbereidende werkzaamheden daarvan. China nodigt Frankrijk uit om deel te nemen aan de Wereldconferentie over AI en de High-level Meeting on Global AI Governance die China in 2024 zal organiseren.
Er is verder één zeer uitgebreid communiqué over samenwerking voor de bescherming van de mariene biodiversiteit, met onder meer de aanpak van de legale en illegale visserij, van de watervervuiling, de vergroening van de scheepvaart en de financiering van ontwikkelingshulp op marien gebied.
Een laatste communiqué betreft de uitwisseling op gebied van landbouw. Frankrijk en China komen overeen om manieren te verkennen om de wetenschappelijke en technologische samenwerking op landbouwgebied te versterken. Het gaat onder meer over het vergemakkelijken van handel in wijn, gevogelte, rundvlees en slachtafval van varkens.
De bilaterale samenwerking zal worden uitgebreid tot de veterinaire sector en de gezondheidscontrole van geïmporteerde voedingsproducten.
Men heeft ook 18 bilaterale overeenkomsten ondertekend voor groene ontwikkeling, luchtvaart, voedsel, handel, kmo’s en uitwisseling van personen.
Beperkte vooruitgang
Politiek is het gezamenlijk communiqué over het Midden-Oosten een stap vooruit, maar rond het hoofdprobleem Oekraïne blijft de oorlogslogica van Frankrijk (en de EU en de VS) botsen op de Chinese oproep tot vredesbesprekingen.
De concrete economische oogst is mager. De beide presidenten hebben wel duidelijk vermeld op welke domeinen er belangrijke win-win samenwerking mogelijk is. Macron is zeker gevoelig voor een grotere strategische bewegingsvrijheid tegenover Washington door samenwerking met China. Maar de Atlantische lobby in de EU is blijkbaar groot genoeg om dat tegen te houden.
Bronnen: Xinhua, elysee.fr , Le Monde, Reuters.
Meer commentaar bij het bezoek van Xi aan Frankrijk en de technologische verhouding Europa-China
