Bij het overlijden van Liu Xiaobo

Liu Xiaobo is op 61 jarige leeftijd aan leverkanker overleden. Vooral in het Westen heeft Liu steun en aanhang gevonden. Hier grijpen (links-)liberalen de dood van Liu aan voor een haatcampagne tegen de Chinese leiders.

Opiniestuk van Dirk Nimmegeers. Niet noodzakelijk het standpunt van de redactie van Chinasquare.be
Liu ageerde vanaf zijn 33^e tegen het Chinese staatsbestel en voor de westerse waarden.

Westerse waarden

Hij vond dat het Westen desnoods door oorlogsvoering in derdewereldlanden zijn waarden moest uitdragen en verdedigen. Net zoals Liu blijven zijn bewonderaars ervan overtuigd dat de communistische partij de leiding van China moet afstaan of dat de partij moet worden omvergeworpen. Zij ontkennen de vooruitgang die het land maakt en brengen de boodschap dat enkel een westers politiek systeem China kan ‘redden’. Ook dat waren belangrijke stellingen van Liu Xiaobo, waarvoor hij zijn leven besloot te geven, figuurlijk en letterlijk.

Activisme

Liu’s eerste politieke optreden dateert van de Tiananmenopstand. Hij wilde in China een beweging op gang krijgen tegen het ‘socialisme op zijn Chinees’ en voor een westers systeem. Daarom ijverde hij ook voor een totale privatisering van ondernemingen en landbouwgrond.

Gesteund in het Westen

Liu kreeg voor de activiteiten en groepen die hij leidde financiële steun uit het buitenland van fondsen zoals het National Endowment for Democracy van de Amerikaanse regering. Dat soort organisaties en de westerse media hebben Liu altijd geportretteerd als een goedaardig en vreedzaam idealist die enkel ‘meer democratie voor China’ wilde. Omdat hij er grondig van overtuigd was dat alle heil voor China uit het Westen moest komen, heeft hij hun geld en steun ook in dank aanvaard.

Geïsoleerd in China

Ondanks al die inspanningen heeft Liu nooit veel bekendheid of bijval ondervonden van de Chinese bevolking. Dat komt gedeeltelijk omdat de overheid hem geen podium heeft gegeven. Een andere reden is de concrete ervaring van de bevolking. Het door Liu en zijn geestverwanten bestreden model zorgt voor vooruitgang, op economisch, politiek, wetenschappelijk en technisch vlak. Partij en overheid zijn in staat onvolkomenheden en fouten te erkennen en te herstellen. Het huidige systeem heeft van China een derdewereldland in opkomst gemaakt. Het is nu in staat zijn eigen koers te bepalen en op bepaalde terreinen het voortouw te nemen.

Selectieve grondwettelijkheid

Die realiteit die de overgrote meerderheid van de Chinezen aan den lijve ondervindt, is Liu Xiaobo blijven ontkennen. Hij was onverzettelijk en koos voor het martelaarschap. Dat heeft hij ook zelf uitdrukkelijk en regelmatig verkondigd. Liu schreef in 2008 Charta 08, een handvest waarin werd beweerd dat China zijn eigen grondwet niet naleefde. In die grondwet zijn immers burgerrechten zoals de vrijheid van meningsuiting en organisatie opgenomen. De volledige verwezenlijking daarvan verloopt inderdaad trager dan die van de economische, materiële rechten op leven en welvaart. Liu en de aanhangers en vrienden die hij (vaak met persoonlijke druk) overhaalde om Charta 08 te ondertekenen, verzwegen de essentie. De Chinese grondwet stelt de leiding van de communistische partij voorop en verwerpt de ‘westerse scheiding der machten’.

Een pacifist?

Volgens de huidige Chinese wetgeving maakte Liu Xiaobo zich met Charta 08 schuldig aan de verspreiding van ideeën en aan andere acties om de staat te ondermijnen. Op basis van de in het land geldende wet is Liu in 2009 veroordeeld tot 11 jaar gevangenisstraf en 2 jaar ontzetting uit zijn rechten. Over de strafmaat en de gestrengheid waarmee de straf aan Liu werd opgelegd valt te redetwisten. Zo kreeg Liu’s vrouw slechts de toestemming hem een keer per maand te bezoeken. Zij mocht pas bij hem blijven toen er terminale kanker werd geconstateerd. Men zegt dat Liu geen gewapende actie heeft gevoerd. Dat klopt, maar het valt niet uit te sluiten dat hij dit enkel tijdelijk en uit realisme heeft nagelaten. In een artikel over Lessen uit de Koude Oorlog beweert Liu Xiaobo dat ‘de vrije wereld onder leiding van de VS heeft gestreden tegen bijna alle regimes die de mensenrechten schenden. De grote oorlogen waarin de VS betrokken raakte zijn allemaal moreel verdedigbaar’. Hij prees George Bush jr. dan ook voor zijn oorlog tegen Irak en veroordeelde ‘zwakke personen en organisaties’ die niet genoeg steun gaven aan de oorlogen van de VS. Liu bekritiseerde ook Amnesty International daarvoor.

Een ongemakkelijke waarheid: de opkomst van China

Desondanks of juist daarom kreeg Liu Xiaobo in 2010 de Nobelprijs voor de Vrede, van het Noorse comité dat die ‘vredesprijs’ vaak een prowesterse of liberale politieke lading weet te geven. Voor China was het een ongehoorde provocatie en vorm van inmenging. Voor de kampioenen van de liberale waarden werd de prijs en de Chinese reactie de aanleiding voor een haatcampagne tegen de communistische partij en de Chinese overheid. China was intussen sterk genoeg om zich met sancties te verzetten tegen Noorwegen, land van dit Nobelcomité, en ondersteuner van de campagne tegen China. Intussen is al vele malen gebleken dat sommigen in het Westen maar niet kunnen wennen aan het gegeven dat derdewereldlanden machtig genoeg worden om van zich af te bijten (met vreedzame middelen overigens).

Hetze

Dezelfde liberale en links-liberale krachten in media, politiek en zelfs diplomatie grijpen de ziekte en de dood van Liu Xiaobo nu aan voor een nieuwe haatcampagne. In een aantal media is er daarbij een overeenstemming om het Nobelcomité en de prijs van 2010 kritiekloos te verdedigen. Journalisten overschrijden de grens tussen berichtgeving en politiek activisme ruim door een parallel met Nazi-Duitsland die alle verhoudingen te buiten gaat. Een van hun thema’s is de bewering dat China tekortschiet in de verzorging voor Liu en andere gevangenen.

Terminale zorg

Dr. Liu Yunpeng van het Universitair Ziekenhuis in Shenyang heeft de dood van Liu Xiaobo op 13 juli gemeld. Daarbij heeft de medicus verklaard dat de toestand van zijn patiënt snel verslechterde en dat hem de noodzakelijke zorg direct is geboden. Het Chinese doktersteam vond het niet raadzaam de stervende naar het buitenland over te brengen. Er zijn 25 consultaties met een oncologisch team geweest, vijf keer met de beste experts van China. Aan één consult hebben buitenlandse specialisten meegedaan. Zij oordeelden dat zij zelf de patiënt geen betere behandeling hadden kunnen geven.

Het humane aspect

De specifieke kanker die bij Liu Xiaobo werd vastgesteld, was moeilijk detecteerbaar en had zeer snel dodelijke gevolgen. De diagnose dateert van 31 mei en was het resultaat van een controle. Liu kreeg een jaarlijks algemeen lichamelijk onderzoek en om de twee weken kwam er een dokter langs. Hij was in de gevangenis binnengekomen met hepatitis B, dat hij eerder had opgelopen. Onderzoeken voor hepatitis en tumoren waren er vanaf 2012. Volgens het ziekenhuis hebben de familieleden de afgelopen tijd 23 keer een gezondheidsbulletin en uitleg gekregen en waren vele verwanten, onder andere zijn vrouw, bij hem toen hij overleed. De familie heeft de dokters niet toegelaten intubatie uit voeren, een ingreep om hem het ademen te vergemakkelijken op het einde. Wel zouden de familieleden het ziekenhuispersoneel hebben bedankt voor de goede inspanningen die zij hebben geleverd.

Oordeel?

Het lijkt erop dat Liu Xiaobo in zijn laatste weken voorbeeldige zorg heeft gekregen. Voor leken is het moeilijk zoiets met totale zekerheid te beoordelen en dat geldt zowel voor vrienden als voor vijanden van de Chinese regering. De situatie in Chinese gevangenissen en ziekenhuizen is misschien niet perfect, maar ook hier is er een voorbehoud nodig. In vele landen worden gevangenen slecht behandeld of gediscrimineerd, en zieken helemaal niet behandeld. Sommige van die landen zijn vele malen rijker dan China. Een van de zekerheden die we wel hebben is dat de Chinese regering terecht elke negatieve inmenging verwerpt. Wel is Beijing bereid met kritieken rekening te houden, vooral als die van de eigen bevolking komen en oprecht bedoeld zijn om de zaken te verbeteren.
Bronnen: Global Times, BBC, Guardian, South China Morning Post, China Daily