BRICS+? De uitbreiding van het samenwerkingsverband van opkomende landen was vorige week onderwerp van diverse (en spannende) verkennende gesprekken.
Op donderdag 19 mei hebben de huidige landen van de BRICS-groep, Brazilië, Rusland, India, China en Zuid-Afrika, besloten dat het de bedoeling moet zijn nieuwe lidstaten toe te voegen.
Ministers voor BRIC+
Dit kwam aan de orde tijdens een online overleg tussen de ministers van Buitenlandse Zaken van de BRICS-groep. Voor het eerst sinds 2010 (het jaar dat Zuid-Afrika lid werd) zou er dan een uitbreiding komen. China pleit al langer voor deze uitbreiding. Het is een van de thema’s die president Xi Jinping regelmatig aanraakt op internationale fora. Uiteraard zal dit inhouden dat er een naamsverandering komt en dat de groep zijn voornaamste grondslagen, normen en procedures moet herbezien en verduidelijken. De BRICS-landen zijn van plan hun invloed op internationale aangelegenheden te vergroten en de gemeenschappelijke belangen van opkomende markten en ontwikkelingslanden te waarborgen.
Maar eerst …
Zover zijn we echter nog niet De BRICS willen blijkbaar openstaan voor invloedrijke landen die de stem van de opkomende economieën in de wereld luider laten weerklinken. De groep kan sterker en meer verenigd worden. Voor overeenkomsten over welke landen lid kunnen zullen echter grondige discussies nodig zijn. Experts beseffen dat ‘verschillende BRICS-landen andere voorkeuren kunnen hebben om nieuwe leden te ondersteunen. Uiteindelijk zullen ze een compromis moeten bereiken door middel van coördinatie en dialoog.’ Aangezien het doel van het opnemen van nieuwe leden is om de organisatie te versterken, zal er een zekere huiver zijn voor kandidaten die de samenhang binnen organisatie zouden kunnen verzwakken. Daar staat tegenover dat dat de kracht van BRICS ligt in zijn diversiteit, zoals Wang Wenbin, een woordvoerder van het Chinese ministerie van Buitenlandse Zaken, aanvoert. De namen van twee landen met een groot potentieel worden op dit moment in dit verband vaak genoemd: Indonesië en Argentinië. In dat laatste land, bovendien een van de G20-landen, is al langer sprake van het streven naar een steeds nauwere coördinatie met de BRICS-landen.
Enthousiaste Chinezen
Op vrijdag 20 mei hebben vertegenwoordigers van een aantal landen dat in aanmerking komt voor het lidmaatschap van een BRICS+ enkele Chinese functionarissen ontmoet. Landen met belangstelling voor aansluiting bij de BRICS (naast Indonesië en Argentinië dus) zijn Kazachstan, Saoedi-Arabië, Egypte, Nigeria, Senegal, de Verenigde Arabische Emiraten en Thailand. Dat Pakistan niet in het rijtje voorkomt zou te maken kunnen hebben met de moeilijke relatie die BRICS-land India heeft met Pakistan. Een tactische kwestie dus, die voorlopig dankzij de goede Chinees-Pakistaanse betrekkingen met de nodige diplomatie wordt aangepakt.
Positieve diplomaten
Zhang Jun, de permanente vertegenwoordiger van China bij de Verenigde Naties, verheugt zich over de mogelijke uitbreiding van de zogenaamde BRICS-groep van opkomende landen. Zhang Jun verwelkomde deze ontmoeting ‘van het goede moment’ met de woorden: ‘Solidariteit en samenwerking van opkomende markten en ontwikkelingslanden is van groot belang om de wereldwijde uitdagingen van vandaag aan te pakken’. Chen Weihua, columnist van de China Daily, twitterde dat het een positieve stap voorwaarts was voor de mondiale betrekkingen, want ‘BRICS is voor vrede en ontwikkeling, terwijl de NAVO voor oorlog is. Wat een contrast’.
BRICS+ in context
Op 19 mei hield de Chinese president Xi Jinping een openingstoespraak bij de bijeenkomst van de ministers van BuZa. Het voorzitterschap was in handen van minister van Buitenlande Zaken Wang Yi, want China bekleedt op dit moment het roulerende voorzitterschap van de BRICS. Op de achtergrond speelde de oorlog in Oekraïne mee. China bekritiseert het westerse sanctieregime. De andere BRICS-landen hebben ook geweigerd zich bij de westerse strategie aan te sluiten om van Rusland een paria te maken. Een van de redenen is natuurlijk dat de rekening van deze geopolitiek voor een groot stuk worden gepresenteerd aan opkomende economieën en derdewereldlanden (en niet alleen aan de landen van Europa). China ziet in de sancties tegen Rusland vanwege de oorlog in Oekraïne, een escalatie en verlenging van de oorlog, en beslist geen manier om tot onderhandelingen en een duurzame vrede te komen. Tekenend en demonstratief was dan ook de aanwezigheid van de volgende ministers van BuZa bij de videocall. De Zuid-Afrikaanse minister van Internationale Betrekkingen en Samenwerking Naledi Pandor, de Braziliaanse minister van Buitenlandse Zaken Carlos Franca, de Russische minister van Buitenlandse Zaken Sergey Lavrov en de Indiase minister van Buitenlandse Zaken Subrahmanyam Jaishankar. Ook betekenisvol was het tijdstip: aan de vooravond van de Aziatische rondreis waarmee de Amerikaanse president Biden bondgenoten zoekt voor de verdere confrontatie met China.
Andere agendapunten
Andere belangrijke agendapunten wezen op een ambitie bij de huidige BRICS-landen om hun invloed te verstevigen en te vergroten. De ministers van Buitenlandse Zaken spraken op het overleg van 19 mei hun waardering uit voor de actieve rol van China bij de bestrijding van de COVID-19-pandemie en de omgang met de wereldwijde klimaatverandering. Alle partijen kwamen overeen om de Agenda 2030 voor duurzame ontwikkeling van de VN volledig uit te voeren. De ministers spraken hun steun uit voor de onderhandelingen tussen Rusland en Oekraïne, benadrukten dat de VN een centrale coördinerende rol moet blijven spelen bij de bestrijding van terrorisme in al zijn vormen, en riepen op tot een spoedige goedkeuring van het Alomvattend Verdrag inzake terrorisme. Zij riepen ook op tot versterking van de internationale wapenbeheersing, ontwapening en non-proliferatiesystemen, en in het bijzonder om het Verdrag inzake biologische wapens na te leven en te versterken, onder meer door de goedkeuring van een juridisch bindend protocol dat een efficiënt verificatiemechanisme omvat.
Nog op 19 mei
Nog op donderdag was er een videoforum van BRICS-politieke partijen, denktanks en civil society-organisaties. Meer dan 130 vertegenwoordigers uit 10 landen en regio’s woonden het forum bij. Naast de BRICS-leden waren er ook waarnemers van het roulerend voorzitterschap van de G20, de Gemeenschap van Latijns-Amerikaanse en Caribische Staten, de ASEAN, de Indische Oceaan Rim Vereniging voor Regionale Samenwerking en de Afrikaanse Unie het forum bij. Opvallend was de belangstelling vanwege (alweer) Indonesië, Argentinië, Cambodja, Bangladesh en Senegal.
Bronnen: Xinhua, Morning Star, China Daily, fmprc.gov.cn (website min BuZa China), Global Times, Wikipedia
