De Centraal-Aziatische staten vormen een belangrijk element in het Chinese Belt and Road Initiave (BRI). Nu de Russische invloed in deze vroegere Sovjetrepublieken tanende is, heeft China het initiatief genomen een groep te vormen met Kazachstan, Kirgizië, Tadzjikistan, Turkmenistan en Oezbekistan.
BUZA ministers van de C+C5 landen in 2022; foto Xinhua (disclaimer)
Machtsvacuüm
Toen bovengenoemde Sovjetrepublieken zelfstandige staten werden, ontstond er een machtsvacuüm in de regio. Het gevaar dat het westerse blok zou proberen in die leegte te springen was groot. China investeerde daarom al vanaf de introductie van het BRI veel tijd en middelen in Centraal-Azië. Met name voor Kazachstan, met zijn grote minderheid van etnische Russen en nog steeds nauwe verbondenheid met de Russische economie, was het versterken van de economische banden met China een aantrekkelijke manier om die afhankelijkheid van Rusland in te perken. Het Chinese snel groeiende treinnetwerk gaf Kazachstan steeds snellere toegang tot Chinese havens; met name Lianyungang.
Nieuw blok
Op initiatief van China is een nieuw conglomeraat van naties, China + de bovengenoemde, in het leven geroepen, met als benaming: C+C5. De ministers van buitenlandse zaken van de zes landen komen jaarlijks bijeen om gemeenschappelijke zaken te bespreken. Onlangs vond de jongste bijeenkomst in Xi’an, de hoofdstad van de provincie Shaanxi, plaats. De hoofdpunten van deze conferentie waren: goed nabuurschap, onderlinge steun, het ontwikkelen van win-win-relaties, het waarborgen van elkaars veiligheid en bijdragen aan de internationale orde. Een concreet project in de context van dit samenwerkingsverband is het aanleggen van een snelletreinverbinding tussen de vijf landen die ook op het Chinese hsl-netwerk aangesloten zal worden.
Oezbeeks referendum
De Russische invloed in Centraal-Azië is door de westerse sancties n.a.v. de oorlog in de Oekraïne nog verder verminderd. Dit heeft Oezbekistan gestimuleerd pogingen te ondernemen het Chinese economische groeimodel te omarmen. Oezbeekse wetgevers hebben op 30 april een referendum over constitutionele hervormingen gehouden om te beslissen het presidentiële mandaat van vijf naar zeven jaar te verlengen en investeerders – waaronder Chinese staatsbedrijven en particuliere ondernemers – meer bescherming te bieden. Het voorstel is met een overweldigende meerderheid (volgens officiële cijfers 90.21% bij een opkomst van 84.54%) aangenomen en president Shavkat Mirziyoyev zal in ieder geval tot 2040 aanblijven.
Amerika slaat terug
De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Antony Blinken bezocht Kazachstan en Oezbekistan in maart van dit jaar. Hij gaf aan dat de VS zich zou richten op het helpen van die landen om evenwicht te bereiken in hun betrekkingen met elkaar en de buitenwereld. Volgens de voormalige Oezbeekse minister van buitenlandse zaken Norov voert Oezbekistan een niet-gebonden buitenlands beleid, wat betekent dat het samenwerkt met verschillende landen zonder zich bij een bepaalde kant aan te sluiten. Oezbekistan beschouwt de Verenigde Staten als een strategische partner, maar China heeft de status van een alomvattende strategische partner. Volgens News Central Asia bedroeg China’s buitenlandse handel met de Centraal-Aziatische landen in 2022 ruim USD 70,2 miljard, een toename van 40% ten opzichte van 2021. De waarde van Chinese investeringen in die landen wordt geschat op USD 970 miljoen.
Groene economie
Volgens het in Londen gevestigde onderzoeksplatform Land and Climate Review bezit Centraal-Azië 38,6% van de wereldwijde mangaanreserves, 5,3% van koper en 5,3% van kobalt, wat de regio tot een van de top 20 producenten van strategische materialen in de wereld maakt. Norov voegt toe dat China zich heeft voorgenomen een groene economie te ontwikkelen zoals het aanpakken van waterschaarste in berggebieden en het uitvoeren van ijssmeltprojecten in Kazachstan. Ook deelt China kennis over het tegengaan van woestijnvorming en rijstteelt met de Centraal-Aziatische landen.
Commentaar
Eerder recenseerde ik op ChinaSquare het book ‘In the Dragon’s Shadow – Southeast Asia in the Chinese Century’ dat de relaties tussen de ASEAN-landen en China beschrijft. Het boek laat zien dat ‘de ASEAN landen voortdurend heen en weer geslingerd worden tussen de roep van China in zijn rijkdom te delen en het westen, met name de VS, met zijn abstracte begrippen vrijheid en democratie. De auteur laat zien dat het een ongelijke strijd is. China is dichtbij, zowel regionaal als cultureel’. Ik zag dat beeld bevestigd tijdens mijn eigen reis door o.a. Cambodja in januari van dit jaar. Ik zie een grote overeenkomst tussen de verhouding van China met ASEAN en die met de C5. Waar de westerse landen pogen China’s buurlanden bang te maken voor de draak, realiseert China vruchtbare relaties door goed nabuurschap.
Bronnen: South China Morning Post, Xinhua, The Guardian, Chinees Ministerie van Buitenlandse Zaken en eigen onderzoek van de auteur.
