China 70 jaar vrij van buitenlandse agressie en bezetting (upd)

Op 3 september 2015 herdenkt China dat er 70 jaar geleden definitief een einde kwam aan de Tweede Wereldoorlog. Vandaag was er een grote ceremonie met een militaire parade, bijgewoond door veteranen van CPC en KMT en door de leiders van China en buitenlandse prominenten.

Op 2 september 1945 had Japan het document van overgave aan de geallieerden ondertekend. Het is een van de twee data in de zomer van 1945 die van de geallieerden, o.a. de Sovjet-Unie, de VS, het Verenigd Koninkrijk en China, de naam ‘Victory over Japan’ Day, of V-J Day heeft gekregen. De officiële media spreken vandaag gewoon van V-Day: Dag van de Overwinning.

Een internationaal debat

China viert die bewuste zeventigste verjaardag maandenlang met programma’s, documenten en artikelen in alle media, met tentoonstellingen, huldigingen, symposia. Het centrale evenement in de viering was de grote ceremonie met een militaire overwinningsparade. China wil de offers en prestaties in de strijd tegen de Japanse agressie herdenken en demonstreren dat het land de overwinning van 1945 geen gevaar wil laten lopen. Beijing roept de internationale gemeenschap op om door samenwerking een blijvende vrede te waarborgen. Politici en waarnemers van sommige andere landen interpreteren de viering op een minder positieve wijze. Zo is de bedoeling van de Chinese V-J Day een onderwerp van geopolitiek debat geworden. Dat is te zien aan de manier waarop diverse regeringen zijn omgegaan met de uitnodiging om de ceremonie en de parade bij te wonen.

Naast het actuele aspect heeft dit debat een historische kant. De twee zijn evenwel nauw met elkaar verbonden. Wat was de rol van de troepen van de Kuomintang, tijdens de oorlog de officieel erkende regering, in de strijd tegen Japan, en die van het Volksbevrijdingsleger van de Communistische Partij, die de bevrijde gebieden bestuurde en de KMT in de burgeroorlog na 1945 zou verslaan? Ook bij het beantwoorden hiervan speelt de geopolitiek op de achtergrond mee.

Betekenis van 70 jaar V-Day China

China wil herinneren aan zijn grote offers en prestaties in de strijd tegen een Japanse agressie en bezetting, in 1931 begonnen en tot 1945 duurden. Het wijst er bij deze verjaardag op dat Japan in de jaren dertig al was binnengedrongen en in het noordoosten van het land een vazalstaat had gesticht. In 1937 viel Japan de rest van China binnen en ontketende daarbij een enorme massamoord in Nanking. De Chinezen moesten zich jaren eerder dan de Europeanen verzetten tegen fascistische aanvallen en bezettingen. Er zijn tientallen miljoenen doden gevallen en dank zij de strijd in China werden de Japanse troepen sterk in hun militaire activiteiten beperkt. De gevechten die Chinese soldaten en verzetsstrijders hebben geleverd speelden een beslissende rol in de uiteindelijke nederlaag van Japan. De geschiedenis van de oorlog tussen China en Japan is in Europa te weinig bekend en erkend. China heeft de bedoeling dat recht te zetten en krijgt daarbij gelijk van Ban Ki-moon. De secretaris-generaal van de Verenigde Naties vindt het zijn plicht om de offers en de bijdrage van China wel te erkennen. Daarom woonde hij deze herdenking bij net zoals hij dat met andere verjaardagen van het einde van de Tweede Wereldoorlog en de oprichting van de VN heeft gedaan.

Een kleiner en moderner leger

De Volksrepubliek wil tonen dat het land nu veel beter in staat is om zich te verdedigen en de integriteit van zijn grondgebied te waarborgen. Dat is de boodschap die de demonstratie met meer dan tienduizend manschappen en modern legertuig heeft willen uitdragen.
Beijing zegt dat de parade niet was gericht tegen Japan zelf of zijn bevolking, maar ze houdt wel een waarschuwing in tegen personen en krachten daar en in de regio die de uitslag en de geschiedenis van de wereldoorlog telkens weer vergeten of zelfs willen herzien. De Chinese regering benadrukt dat ze de eigen bevolking en ‘de wereld wil inspireren om lessen te trekken en samen te werken voor vrede en een betere toekomst’. Zeker wat dat laatste betreft valt Ban Ki-moon opnieuw China bij: ‘het is belangrijk om naar het verleden te kijken, naar de lessen en te zien hoe we op basis daarvan aan een betere toekomst bouwen… daarom ga ik naar China’. Ban legt met deze woorden onder andere uit waarom hij het verzoek van de huidige Japanse regering om weg te blijven van V-Day in Beijing, naast zich heeft neergelegd.

Japan zelf en sommige westerse politici en waarnemers zijn van de Chinese uitspraken uiteraard niet onder de indruk. Ze zeggen het merkwaardig te vinden dat China de vrede wil uitdragen met een militaire parade. Dat argument houdt geen rekening met het feit dat het, bij deze speciale gelegenheid, de eerste keer is dat China het einde van de wereldoorlog met een militaire parade viert, terwijl zoiets in de meeste Europese landen (voor VE-day,Victory in Europe day) heel gangbaar is. De VS houdt inderdaad zelf in eigen land minder militaire parades. Het laat echter, zoals een commentator van de Global Times sarcastisch opmerkte, ‘vaak genoeg zijn troepen in andere landen paraderen’. Washington en Tokio zegden bevreesd te zijn voor een anti-Japanse demonstratie. Logisch, want de bondgenoten van vandaag stellen China voor als een bedreiging, opdat de VS zijn dominantie in de Stille Oceaan kan handhaven en verantwoorden. De huidige Japanse regering wil van zijn kant zijn nieuwe militarisme rechtvaardigen en de aandacht afleiden van pogingen om de geschiedenis van de Japanse agressie enigszins te vergoelijken.

Gasten die kwamen of wegbleven

China heeft naar 51 landen officiële uitnodigingen gestuurd voor de viering van de overwinning en de bevrijding van 70 jaar geleden. Enkel de regeringen van Japan en van de Filippijnen hebben die uitnodigingen op geen enkele manier aangenomen. De viering is bijgewoond door 30 staatshoofden, onder andere de presidenten van Rusland, Vietnam, Zuid-Korea (de Republiek Korea), Myanmar, Pakistan, Kazachstan, Kirgizië, Tadzjikistan, Zuid-Afrika, Egypte, Soedan, Congo, Venezuela en Tsjechië. Verder waren er 19 hoge vertegenwoordigers van regeringen of unies van staten, onder andere de ambassadeur van de VS en van de EU en 10 hoofden van internationale organisaties. De belangrijksten waren ongetwijfeld Ban Ki-moon, de Secretaris-Generaal van de Verenigde Naties en Margaret Chan, directeur van de WHO, de Wereldgezondheidsorganisatie. Ook andere bijzondere buitenlandse gasten kwamen de overwinning van 70 jaar geleden vieren: vroegere regeringsleiders, veteranen uit de VS, familieleden van bekende buitenlanders die aan de kant van China hadden meegevochten en in het buitenland wonende Chinezen. Ook Tomiichi Murayama was er, de eerste socialistische premier van Japan van 1994 tot 1996, bekend om zijn spijtbetuiging voor de wreedheden door het imperialistische Japan begaan tijdens WO II. Ook veteranen van de Flying Tigers, Amerikaanse piloten die de Chinese troepen hadden ondersteund. De houding van westerse landen om geen absolute topfiguren af te vaardigen was ingegeven door geopolitieke motieven: bijvoorbeeld een opzettelijke afkeuring van de prominente aanwezigheid van de Russische president Poetin met wie de VS en de EU een conflictueuze koude oorlogsrelatie onderhouden. Het zal door China ervaren zijn als een affront, maar de officiële reactie was een bedaard: ‘Zij moeten dat zelf weten. Wij respecteren en verwelkomen al onze gasten’ en ‘we zijn er zeker van de vreedzame ontwikkeling van China op steeds meer begrip en steun zal kunnen rekenen in de wereld’.

De kwestie KMT – CPC

Wie hebben er indertijd gestreden tegen de Japanse agressie en bezetting? Politici en academici grijpen de viering van de 70 jaar V-Day in China aan om die vraag op tafel te gooien voor een hevig debat. Wat was de rol van de troepen van de Kuomintang, tijdens de oorlog de officieel erkende regering, in de strijd tegen Japan, en die van het Volksbevrijdingsleger van de Communistische Partij, die de bevrijde gebieden bestuurde en de Kuomintang (KMT) in de burgeroorlog na 1945 zou verslaan? De leiders van de KMT zijn in 1949 naar Taiwan gevlucht. Zowel in de Volksrepubliek als in Taiwan is tientallen jaren lang een tegengestelde versie van de geschiedkundige feiten gegeven, waarbij de beide partijen ontkenden dat de ander een rol van belang had gespeeld.

Met de toenadering tussen beiden is ook de bereidheid gegroeid om te erkennen dat zowel de rechts-nationalistische troepen van de KMT, gesteund door de VS en de Sovjet-Unie, als het communistische Volksbevrijdingsleger met zijn strategie van volksverzet, de overwinning op Japan uiteindelijk tot stand hebben gebracht. Xi Jinping heeft de afgelopen dagen verzoenende taal gesproken (overigens in navolging van zijn voorganger Hu Jintao): ‘de beide legers hebben hun acties gecoördineerd en belangrijke bijdragen aan de overwinning geleverd. Het was de eerste keer in de moderne tijd dat de hele Chinese natie een buitenlandse bezetter heeft verjaagd’ en ‘we moeten ons verenigen voor de vrede en de gezamenlijke verjonging van de Chinese natie’. Een belangrijk politicus van de KMT, de vroegere voorzitter Lien Chan, heeft de parade bijgewoond. De huidige leiders van Taiwan en van de voornaamste Taiwanese politieke partijen hebben dat geweigerd en de reis van Lien Chan afgekeurd. Om binnenlandse politieke redenen houden de leiders van de twee kampen, met bevriende academici aan hun zijde, nog vol dat hun eigen leger wel de hoofdrol heeft gespeeld. De strijd tegen de buitenlandse bezetter blijft een van de grote pijlers waarop de steun van de Chinese bevolking voor de CPC rust. In de jaren na de Tweede Wereldoorlog heeft het Chinese volk in feite een voorschot genomen op de historikerstreit van vandaag. Het heeft toen het communistische Volksbevrijdingsleger, dat gezien werd als moedige anti-Japanse verzetsmacht, gesteund tegen de door corruptie ondermijnde troepen van Chiang Kai-shek. Voor China is Taiwan een afgescheurde provincie die ooit, liefst op vreedzame wijze, terug bij het moederland moet komen. De leiders van Taiwan moeten rekening houden met een publieke opinie die verdeeld is over die terugkeer van Taiwan naar China en met de invloed van de VS. Washington erkent Taiwan officieel al lang niet meer als een aparte staat, maar de voor de VS is de ‘bescherming’ van het feitelijke afgescheurde Taiwan een van de dankbare voorwendselen om de Pacific, de Stille Oceaan, met zijn marine en luchtmacht te blijven domineren.

Xinhua, China Daily, Guardian, Wall Street Journal, Wikipedia, Elsevier, Wantchinatimes, Global Times

De documentaire ‘ The Main Battlefields of the East ep.2：Saving the Country Together’ van de nationale televisiezenders CCTV en CNTV bevat het nodige materiaal in woord en beeld om het geheugen op te frissen en leemten in de historische kennis aan te vullen.
wat je volgens China zelf moet weten over deze herdenking
http://www.chinadaily.com.cn/2015-09/02/content_21774623.htm
berichtgeving op de website van de BBC http://www.bbc.com/news/world-asia-china-34125418
berichtgeving Guardian http://www.theguardian.com/world/2015/sep/03/xi-jinping-pledges-300000-cut-in-army-even-as-china-shows-military-might
berichtgeving SCMP (Hongkong) http://www.scmp.com/news/china/policies-politics/article/1855177/awe-and-peace-world-witnesses-massive-display-military