Li Keqiang is in Afrika. De vragen en verhalen die dat weer oproept, leken ons een goede aanleiding om artikelen op te halen die meer evenwicht brengen en afrekenen met mythes over het Aziatische land en het Afrikaanse Continent.
‘De negen meest hardnekkige mythes over China in Afrika’ verscheen vier maanden geleden, even later gevolgd door ‘Mythe nummer 10’. Journalist Maite Vermeulen en sinoloog Tabitha Speelman hadden aan de lezers van de internetkrant De Correspondent.nl gevraagd wat in hun ogen de grootste misvattingen over China in Afrika waren. Dit viel hen op aan de antwoorden die ze kregen: grote belangstelling, brede kennis, maar overwegend negatieve veronderstellingen. Hun onderzoek wees uit dat veel van het heersende beeld niet klopt.
1. ‘China is nieuw in Afrika’
China drijft al eeuwen handel met het continent, heeft vanaf de jaren zestig Afrikaanse landen gesteund in de strijd voor onafhankelijkheid en is sinds de jaren negentig overgestapt op de ‘strategie van wederzijds voordeel’. Handel en contracten zijn in de plaats van hulp gekomen, je kunt ook zeggen gelijkwaardigheid in de plaats van goedbedoelde bevoogding.
2. ‘China is inmiddels groter in Afrika dan het Westen’
Wat hulp, directe investeringen en handel betreft domineert het Westen nog altijd volop. Wel is China aan een snelle inhaalbeweging begonnen.
3. ‘De relatie tussen China en Afrika is puur economisch’
Afrikaanse leiders zijn geïnteresseerd in het Chinese model. China is ook actief op het gebied van kunst, onderwijs (Confucius-instituten). Jaarlijks studeren 12.000 Afrikaanse studenten met een Chinese studiebeurs in China. Juist in Afrika gaat China wat flexibeler om met zijn principe van niet-inmenging, door vredesinitiatieven te steunen (Zuid-Soedan) en mee te werken aan VN-operaties.
4. ‘China is alleen maar uit op grondstoffen’
De Wereldbank schat dat inmiddels meer dan de helft van China’s investeringen in Afrika binnen de private sector vallen, bedrijven die actief zijn in de productie en handel, niet in ontginning van grondstoffen. Het grootste gedeelte van de investeringen gaat naar infrastructuurwerken.
5. ‘China buit Afrika uit’
Afrikaanse landen onderhandelen zelf mee over overeenkomsten en verdragen (Angola en Libië) en spreken Chinese bedrijven ook aan op het nakomen van hun afspraken en wetten (Zambia). Hier valt er nog veel te verbeteren: zo heeft de Afrikaanse Unie heeft nog geen verenigde China-strategie, het omgekeerd is wel het geval. Maar nu al kunnen Chinezen daar niet ‘zomaar doen wat ze willen’.
6. ‘China maakt de lokale Afrikaanse economie kapot’
Ja, sommige kleine bedrijven hebben het zwaar, maar Chinezen kunnen bewijzen dat het vaak Afrikaanse handelaren zijn die hun spullen uit China importeren en zo elkaars grootste concurrenten zijn. Chinese bedrijven dragen ook bij aan de productiviteit van kleine Afrikaanse bedrijven door Chinese machines te verkopen, waarmee Afrikanen vervolgens hun eigen producten maken. Data van de Wereldbank laten zien dat China óók nieuwe kansen en een grotere productiviteit brengt in Afrika
7. ‘China koopt grote lappen landbouwgrond in Afrika’
De vooraanstaande China-Afrika-wetenschapper Deborah Brautigam maakt korte metten met de data die dat moeten aantonen. Ze stelt ook dat áls de Chinezen grond kopen, het vooral gaat om commerciële boerderijen die voedsel verbouwen voor de Afrikaanse markt.
8. ‘China trekt zich niks aan van mensenrechten en steunt dictatoriale regimes’
China let op lokale regelgeving, door bijvoorbeeld in Zambia het minimumloon uit te betalen. Dat lijkt weinig, maar het is wel door de wet daar vastgesteld. Alweer Brautigam: ‘China’s aanpak, bouw van infrastructuur in ruil voor grondstoffen, is juist minder gevoelig voor corruptie’.
9. ‘China doet niets aan dierenwelzijn en milieu’
Ook in China groeit het bewustzijn dat er wat moet gebeuren aan de vraag naar ivoor en er is de laatste jaren vooruitgang te zien in de mate waarin Chinese bedrijven zich houden aan milieuregelgeving – vooral sinds het milieu in China zelf een belangrijk speerpunt is geworden
10. ‘China exporteert Chinese arbeiders naar Afrika’
Dat China geen lokale arbeiders inhuurt in Afrika, is aantoonbaar onwaar. De verhouding Chinese tegenover lokale arbeiders verschilt erg per land. In sommige Afrikaanse landen is het, o.a. door historische oorzaken, niet mogelijk of erg duur om alleen werknemers uit het continent aan te werven. Veel Chinezen in Afrika werken er gewoon vrijwillig en per contract aan infrastructuurprojecten (zie ook De Vleugels van de draak van Lieve Joris)
Het is absoluut aan te raden om het niet bij de bovenstaande samenvatting te houden. Op de website van De Correspondent staan de artikelen mèt verwijzingen, illustraties, reacties: een schat aan informatie en even zovele prikkels om door te gaan met zoeken.
Een typerend voorbeeld van een lezersreactie: ‘inhoudelijk staat dit artikel als een huis. Eindelijk eens een objectiever beeld dan gebruikelijk over China’s handelswijze.’
En een voorbeeld van een nuttige verwijzing: de Stellenbosch Universiteit in Zuid-Afrika houdt een wekelijks overzicht bij van de Chinese activiteiten in Afrika http://www.ccs.org.za/?cat=9&paged=2
Het is eigen aan internetkrant De Correspondent.nl dat artikelen alleen tegen betaling mogen worden overgenomen. Delen mag wel. Dan doen we dan hier met deze links https://decorrespondent.nl/624/de-negen-meest-hardnekkige-mythes-over-china-in-afrika/19191744-1875ee00
Eerder al kon je op Chinasquare zelf veel lezen over het onderwerp. We brengen hieronder nog eens een zeer selecte keuze. Meestal zijn deze stukken geschreven bij conferenties van vakbonden en derdewereldorganisaties.
‘China-Afrika publicaties’
‘China in Afrika: neokolonialisme of win-win situatie?’
En tot slot een trilogie van Barry Sautman en Yan Hanrong onder de titel
‘Handel, Investeringen, Macht en het discours over ‘China in Afrika’
Alle auteurs geven met een massa bewijsmateriaal antwoord op vragen die speciaal in Europa en in de VS worden gesteld.
