Rechtenvrij gebruik https://commons.wikimedia.org/wiki/File:BRICS_Typography.svg
Peter Peverelli*
De BRICS landen (Brazilië, Rusland, India, China en Zuid-Afrika) vormen een belangrijke groep grotere opkomende markten. De geschiedenis van deze groep en de term BRICS is opmerkelijk en China speelt daarbij zo’n belangrijke rol, dat het goed is hier een artikel op ChinaSquare aan te wijden.
In 2001 lanceerde de Britse econoom Jim O’Neill de term BRIC als aanduiding van wat hij (en de meeste westerse economen en ondernemers) toen als de belangrijkste opkomende markten zag. Zoals zo vaak met dit soort concepten gebeurt, raakte het in het Westen uit de mode, toen sommige van de BRIC-staten het economisch toch wat minder gingen doen. Echter, de leiders van die staten hechtten toen inmiddels zoveel waarde aan het lidmaatschap van de groep, dat zij besloten hadden dat regeringsleiders en ministers van de landen jaarlijks bijeen zouden komen, roterend in een van de lidstaten. In 2009 trad Zuid-Afrika ook toe. Daardoor waren in BRICS (met de S van South Africa) alle continenten vertegenwoordigd.
Jinzhuan
China speelde een leidende rol in de vorming van deze groep. Een interessant detail daarbij is dat de Chinese naam voor deze groep Jinzhuan is, Gouden Baksteen; een organisatie met een gouden rand dus (BRIC was een toespeling op bouwsteen, baksteen wat in het Engels brick is). Naast de jaarlijkse bijeenkomst van regeringsleiders organiseert BRICS ook geregeld speciale themaconferenties. Zo vond op 10 mei van dit jaar een conferentie plaats tussen de ministers van gezondheid van de BRICS-landen.
Non-interventie
Wanneer we het functioneren van BRICS met dat van de EU vergelijken, valt direct op dat de interacties binnen de eerste een stuk amicaler zijn dan binnen de tweede, ondanks dat de onderlinge culturele afstand tussen de BRICS-staten groter is. Het sterke punt van BRICS is dat de contacten beperkt blijven tot internationale commerciële samenwerking en BRICS als groep zich niet met de interne politiek van andere leden bemoeit. Deze non-interventie is ook een rode draad in de Chinese buitenlandse politiek en staat centraal in het Belt and Road Initiative en binnen de Shanghai Cooperation Organization (SCO), een andere, meer op Azië geconcentreerde, landengroep waarin China ook een leidende rol speelt. BRICS-leden Rusland en India zijn ook SCO-lid.
BRICS vandaag
Dit aspect van BRICS komt nu sterker naar voren dan ooit. Toen de Zuid-Afrikaanse president verzocht werd aan de sancties tegen Rusland deel te nemen, antwoordde deze dat Zuid-Afrika de Russische inval in de Oekraïne veroordeelde, maar dat het niet bereid was de economische relaties met Rusland te verbreken. Het gemeenschappelijke BRICS-lidmaatschap werd daarbij als reden opgegeven.
Nieuwe leden?
Dit jaar is het weer de beurt aan China als gastheer voor BRICS op te treden. Een nieuwe ontwikkeling daarbij is dat dit jaar een aantal niet-BRICS landen uitgenodigd is om te kijken of zij voordelen zien in aansluiting bij deze groep. Genoemd zijn: Kazakhstan, Egypte, Nigeria, Senegal, de Verenigde Arabische Emiraten, Thailand, Argentinië en Indonesië. Argentinië werd ook door Brazilië als interessant aspirant lid genoemd. Kazakhstan is al SCO-lid. Egypte heeft bij SCO de status van ‘Dialogue Partner’.
Ontvoogding
Persoonlijk denk ik dat de groeiende interesse in groepsvorming binnen niet-westerse landen een gevolg is van de groeiende afstand tussen de westerse en de niet-westerse wereld. De handelsoorlog van de VS tegen China was daarvan wellicht niet het begin, maar wel een mijlpaal. De westerse wereld onder leiding van de VS ziet zijn invloed tanen en accepteert dat niet. De economische, en daarmee ook politieke, invloed van een aantal niet-westerse landen stijgt en China neemt daarin een leidende positie. China laat het duidelijkst zien dat steunen op de eigen culturele waarden ook tot welvaart kan leiden en dat de westerse waarden daarin niet het monopolie hebben. Hoe meer de westerse landen China proberen te isoleren, des te aantrekkelijker China wordt als leider van de niet-westerse wereld.
Stof tot nadenken
De EU en de EU-lidstaten, waaronder België en Nederland, moeten snel in gaan zien dat Grote Broer aan de andere kant van de Atlantische Oceaan niet lang meer Grote Broer zal zijn. De EU kan een unieke positie innemen tussen de VS en diens Anglo-Amerikaanse bondgenoten en de niet-westerse groepen die zich nu aan het uitbreiden zijn. Als wij daarentegen te lang de bufferzone van de Anglo-Amerikanen blijven vormen, lopen wij het risico onszelf letterlijk te marginaliseren.
*Dr.Peter Peverelli (IN) heeft een PhD in de Chinese Taalkunde en in Bedrijfskunde, is assistant-professor aan de Vrije Universiteit Amsterdam en guest lecturer aan de Renmin University of China. Hij is de auteur van o.a. The History of Chinese Grammar Studies (Springer 2015) en co-auteur van Has China Devised a Superior Path to Wealth Creation? The Role of Secular Values (Cambridge scholars 2021). Dat laatste boek zal binnenkort ook in een Chinese vertaling verschijnen. (recensie)
