‘China wil een partner zijn om te zorgen voor ontwikkeling en vrede langs de nieuwe Zijderoutes. China steunt het klimaatakkoord evenzeer om principiële redenen als uit zelfbehoud’.
Een opinie van ChinaSquare-redacteur Dirk Nimmegeers, onlangs gepubliceerd op het China crowdblog CHINA 2025.NL.
De aanleg van Nieuwe Zijderoutes is met het Forum over het Belt Road Initiative (BRI) echt van start gegaan. Het project moet Azië en Europa verbinden en staat open voor andere werelddelen zoals Afrika en Zuid-Amerika. De deelnemers streven naar een samenwerking met wederzijds voordeel op voet van gelijkwaardigheid.
Te mooi om waar te zijn?
In Nederland en België vonden commentatoren het vooral nodig het publiek te waarschuwen. Jonathan Holslag in De Volkskrant: ‘de Zijderoute ontspoort’, ‘het forum was een megalomane topontmoeting’. Garrie van Pinxteren in de NRC: ‘niet naïef zijn… soft power inzetten tegen China’. Bart De Wever vindt dat Europa van de ‘economische pletwals’ China moet leren om weer competitief te worden (De Tijd, 27 mei).
Deze uitspraken liggen in de lijn van de aarzelende en minachtende houding die sommige EU-politici tegenover het Chinese initiatief aannemen. Het zal Holslag allicht tevreden hebben gestemd dat Duitsland, Frankrijk en zelfs het Verenigd Koninkrijk (volgens hem ‘een schuldslaaf van China’) de boot hebben afgehouden tijdens het forum over de nieuwe Zijderoutes.
Negativisme klinkt ook meteen door als Europa, door de terugtrekking van Trump, dan maar samen met China het klimaatakkoord moet uitvoeren (‘China doet het vooral voor zichzelf’, ‘van grootste vervuiler tot klimaatheilige’). Wantrouwen zorgt ervoor dat de twee partners er maar niet uitkomen, uit dat geschil over de status van markteconomie.
Een andere kijk
Een totaal ander uitgangspunt heeft de Brit Martin Jacques. Hij ziet dat China gewonnen is voor een alternatieve globalisering, waarin ontwikkeling centraal staat. Daarom is het BRI volgens Jacques voor de derde wereld en landen in opkomst ‘zonneklaar en onweerstaanbaar’. ‘Het geeft uiteenlopende landen en continenten de kans om te dromen van een andere toekomst’.
De Nieuwe Zijderoutes dienen inderdaad niet om alleen de Chinese economie te bevoordelen en op te krikken. Voor alle deelnemers aan het Belt Road Initiative zijn er aantoonbare winsten nu en in de toekomst. Sprekende voorbeelden: grote bloei in de haven van Piraeus, spoorlijnen vanuit oostelijke havensteden naar het binnenland van Afrika, de ‘droge haven’ van Khorgos op de grens tussen Kazachstan en China. Activiteiten die niet alleen China, maar ook zijn partners veel opleveren: handel, investeringen en leningen, belastinginkomsten, toerisme en, niet te vergeten, honderdduizenden banen.
Niet-inmenging is de regel
Er is evenmin reden om aan te nemen dat China meer greep op zijn partners zal proberen te krijgen. Telkens weer komt vanuit Beijing de boodschap: ‘China streeft niet naar overwicht of een invloedssfeer in de regio. China zal zich niet mengen in de binnenlandse zaken van andere landen’. Feiten en het gezond verstand maken de oprechtheid van die intentieverklaringen aannemelijk.
Handel en vrede
China heeft handelspartners en vrede nodig voor zijn economie. Het ene krijg je vooral door contracten waarmee je kunt overtuigen dat er winst in zit voor alle partijen. Het andere krijg je niet door oorlog te voeren of landen te overheersen. Tenzij je natuurlijk met de wapens een vrede kunt opleggen die neerkomt op onderwerping. Dat kan China niet en niets wijst erop dat het langs die weg vrede zoekt te bewerkstelligen. Veel gewapende conflicten vinden hun oorzaak in armoede en gebrek aan ontwikkeling. In die omstandigheden kunnen de Nieuwe Zijderoutes precies verandering brengen.
Tijd en ruimte
Het Belt Road Initiative strekt zich enorm uit in ruimte en tijd. De deelnemende landen en volkeren hebben elkaar nodig om het plan te laten slagen. Ze zullen belangenconflicten moeten oplossen en compromissen zoeken. Voorbeelden van hoe dat al gebeurt: de toenadering in de Zuid-Chinese Zee, het vertrouwen van Thailand, maar ook van Tsjechië dat China uiteindelijk heeft kunnen winnen, de hoopvolle voortzetting van onderhandelingen tussen India en China en de enthousiaste belangstelling van Rusland en Indonesië.
Alternatief voor confrontatie en bombardementen
De westerse opiniemakers verpakken hun boodschap als een onschuldige oproep om vooral kritisch te zijn. Kritisch voor je eigen belangen opkomen, daar zullen de Chinezen weinig problemen mee hebben. In de grond blijft de toon in de EU echter onmiskenbaar wantrouwig, vijandig zelfs. De hardnekkige afwijzing van Chinese initiatieven laat Europa enkel de keuze tussen negatieve bondgenootschappen: met Trump of met zijn tegenstanders, of met Merkel en Macron alleen, maar in elk geval met de NAVO. Confrontatie is een heilloze weg waardoor de strijd tegen het terrorisme uiteindelijk dweilen met de kraan open blijft, omdat het de oorlogen en bombardementen, de belangrijkste rekruteringsbasis voor de jihadisten, laat voortbestaan.
De grootste winst langs de nieuwe Zijderoutes
Natuurlijk wil China zijn bedrijven sterker maken, meer technologie verwerven en zelf ontwerpen en zijn producten slijten. Zeker de westerse landen die nu al tweehonderd jaar de wereldmarkt en de zeven zeeën beheersen zouden dat moeten kunnen accepteren. China is ook genoodzaakt zijn aanvoerroutes te beveiligen. Waarom zou het dat niet mogen doen? Bovendien kiest het land ervoor handelsroutes en economische zones aan te leggen in plaats van muren op te trekken, militaire basissen op te richten of een oorlogsvloot de oceanen op te sturen. Het Belt Road Initiative zal zorgen voor nieuwe welvaart en voor ontwikkeling in alle landen langs die routes. De onderliggende gedachte is dat staten en volkeren, vanuit een welbegrepen eigenbelang, geschillen (en interne problemen) kunnen oplossen door overleg en streven naar eenheid. De grootste winst van de Nieuwe Zijderoutes is wel dat ze vrede en daardoor veiligheid zullen opleveren.
‘China als partner voor ontwikkeling en vrede’ verscheen op 8 juni bij CHINA2525.NL
