Op 4 en 5 mei vond in Brussel een conferentie “The EU and China: Reform and governance” plaats, gesponsord door het EU-China Research Centre van het Europacollege, de Europese Unie en het China Reform Forum. De tweede dag, in het Europese parlement, was gewijd aan de voorbereiding van de klimaatconferentie in Parijs door de EU en China. Tien specialisten met overwegend academische background kwamen tijdens twee rondetafelgesprekken hun visie geven. ChinaSquare hoorde er een aantal markante uitspraken.
Vooreerst feiten: China stoot nu ongeveer evenveel broeikasgassen uit als de VS en de EU samen. Per inwoner heeft het de EU ingehaald: ongeveer 7 Ton CO2 per jaar. Wanneer men de historisch geaccumuleerde uitstoot bekijkt sinds het begin van de industriële revolutie, dan zit China echter nog maar aan ongeveer een derde van de VS of de EU. Het goede nieuws is dat de uitstoot van China vorig jaar niet toenam; tragere groei, verschuiving van industrie naar diensten en maatregelen om de uitstoot per eenheid bnp te verminderen liggen aan de basis daarvan.
In Kopenhagen engageerde China zich om zijn uitstoot per eenheid bnp van 2005 tot 2020 met 40-45% te verminderen. Dat werd destijds weggehoond, maar de objectieven worden gehaald en het gaat om gigantische hoeveelheden verminderde uitstoot. In een akkoord met de VS vorig jaar heeft China zich verder geëngageerd om de piek van zijn uitstoot rond 2030 te bereiken, maar er is geen cijfer geplakt op die piek. Tegen 2020 wil het 20% hernieuwbare energie gebruiken. Volgens minstens één recente studie gaat het de goede kant op en zou de piekuitstoot misschien al in 2020 kunnen.
Een Chinese deelnemer merkte daarbij op dat China qua ontwikkeling nog maar ergens rond de 90ste plaats in de wereld hangt, dat er nog veel moet gebeuren en de uitstoot dus niet snel kan pieken. Een andere Chinese deelnemer herinnerde eraan dat China de fabriek van de wereld is: wij laten onze goederen ginds produceren, de vervuiling is voor hen, de schone lucht voor ons.
Sterk engagement
De algemene teneur van de interventies was dat China zich goed bewust is van de klimaatproblematiek, dat de publieke opinie sterk achter klimaatactie staat en dat de overheid zich sterk engageert. Diplomatiek draait alles rond de interpretatie van het begrip “gemeenschappelijke doch verschillende verantwoordelijkheid”. China wil dat de ontwikkelde industrielanden hun historische verantwoordelijkheid opnemen. Tegelijk beseft het dat het zelf als grootste uitstoter ook verantwoordelijk is voor doortastende actie. De “verschillende verantwoordelijkheid” komt er dan op neer dat China zich wel wil engageren maar zich niet graag formeel vastlegt om zijn ontwikkeling niet te compromitteren, plus dat China vindt dat de ontwikkelde industrielanden de financiële kosten voor de klimaatproblematiek moeten dragen. Zo is China nog steeds de leider van het blok van 77 ontwikkelingslanden. Een Europese spreker vindt dat wat dubbelzinnig, want de situatie van China verschilt grondig van die van een klein en arm ontwikkelingsland dat nauwelijks iets uitstoot. Misschien kan men de “verschillende verantwoordelijkheid” ook toepassen op de ontwikkelingslanden onderling? Een Chinese deelnemer beklemtoont nog eens het sterke engagement van zijn regering; maar het klimaatdossier vraagt een gemeenschappelijke aanpak van alle grote landen, zonder dat men probeert elkaar de zwarte piet toe te spelen. Belangrijk is dat er door iedereen actie ondernomen wordt, met of zonder juridisch bindende verdragen.
Koolstoftaks of beurs voor uitstootrechten?
Een aantal deelnemers ging in op de concrete uitwerking van de Chinese klimaatpolitiek. Zo blijkt het beslissingsmechanisme erg gedecentraliseerd en diffuus te zijn. De rol van lokale overheden en staatsbedrijven is groot. Maar de dynamiek is er. Soms ziet men ook belangentegenstellingen tussen ministeries onderling of tussen ministeries en staatsbedrijven. Netwerken spelen een grote rol. Een voorbeeld is de vraag of men moet werken met koolstoftaksen of met een beurs voor uitstootrechten. Dit heeft directe gevolgen voor de grote staatsbedrijven die de meeste steenkool verbruiken en de grootste uitstoters zijn. De wijziging van de belastingen op steenkool gaat in de richting van koolstoftaks, terwijl intussen ook een zevental proefprojecten van beurzen voor uitstootrechten lopen.
Die experimentele beurzen voor uitstootrechten zijn juridisch nog onvoldoende onderbouwd, en komen traag op gang. In feite wordt de kostprijs van de uitstootrechten nog niet bepaald door de te smalle markt maar door interventie van de overheid. En de klanten zijn hoofdzakelijk energie-intensieve staatsbedrijven. Er is een leerproces bezig. Europa moet daar niet te smalend over doen, want het Europese ETS (emission trading system) mag dan wel juridisch sluitend zijn, doordat er te veel gratis uitstootrechten aan de bedrijven toegekend werden is de prijs ingestort en verdwijnt de druk om minder uit te stoten. De Chinezen kunnen van de Europese fouten leren! Europese juristen, financiers en consultants likkebaarden ook bij de idee dat het Chinese ETS in opbouw ooit met het Europese zou kunnen verbonden worden.
Hernieuwbare energie
Wat hernieuwbare energie betreft, staat China intussen aan de leiding wat zonne-energie en windenergie betreft. In 2013 werd daaraan 56 miljard dollar besteed, in 2014 daalden de investeringen met 2%. Zonne-energie groeit nog zeer snel, ook doordat de buitenlandse afzet van de producenten stagneert. Windenergie is belangrijker maar groeit trager, onder meer omdat het Chinese stroomnet nog niet in staat is zeer grote hoeveelheden elektriciteit uit het windrijke binnenland over te brengen naar de energiehongerige kust. Sprekers merken op dat China ook kernenergie bij de “duurzame” energie rekent. Inclusief kernenergie bedragen de investeringen in duurzame energie in het vijfjarenplan 2011-2015 liefst 473 miljard dollar. China heeft 26 werkende kerncentrales en 23 in aanbouw; die cijfers mogen ons niet doen vergeten dat kernenergie tegen 2020 toch nog geen 4% van de totale elektriciteit zal leveren. De investeringen in kernenergie hebben te maken met het ontwikkelen van een eigen geavanceerde technologie –die is er nu- en de mogelijkheid dat er nog technologische doorbraken naar meer duurzame kernenergie mogelijk zijn.
Voor het volledige programma van de conferentie en een voorstelling van de sprekers:
https://www.coleurope.eu/events/eu-and-china-reform-and-governance
