Rond iedere nationale vergadering van de Communistische Partij van China (CPC) staan de westerse media vol met verhalen die achtergrondinformatie over China en de CPC aanbieden. Met name in de afgelopen twee jaar zijn die vrijwel uitsluitend negatief. Een terugkerende kreet in deze artikelen is een-partij-stelsel, dit omdat deze organisatie zich ‘partij’ (dang) noemt. Dit is een foute opvatting in de zin dat men de situatie in China op onjuiste wijze met die in Europa vergelijkt. De parlementen van kleine landen als België en Nederland bieden plaats aan respectievelijk 12 en 20 partijen. De ruim anderhalf miljard Chinezen zouden het met één partij moeten stellen. Het probleem hier is dat de CPC geen politieke partij in de Europese zin is.
Plaats in Shanghai waar de eerste CPC vergadering plaats vond. Foto Baidu. Disclaimer
Ideologische motor
De CPC is de ideologische motor van de Volksrepubliek China. De VRC is uitgedacht en opgericht op basis van de Marxistisch-Leninistische ideologie, beïnvloed door de Chinese cultuur en Chinese demografische omstandigheden. De VRC als concept is vanaf het begin binnen de CPC geboren en ontwikkeld. Toen in 1949 de VRC officieel uitgeroepen werd, was de staatsorganisatie en de rol van de CPC daarin al tot volwassenheid gekomen. Het was noch de CPC noch Mao Zedong die de VRC uitgeroepen hebben, maar de toenmalige regering, bij monde van Mao Zedong. In dit artikel ga ik niet op de aard van die ideologie in, maar op de rol van de CPC erop toe te zien dat alles wat in het land gebeurt die ideologie niet schaadt.
Oude partijen
Naast de CPC bestaat er in China nog een klein aantal politieke groeperingen die de naam partij (dang) gebruiken. In de periode waarin de CPC opgericht werd en groeide waren er ook andere groepen mensen met politieke interesse die zich verenigden in verbanden vergelijkbaar met westerse politieke partijen. Een aantal daarvan is na 1949 operationeel gebleven, waarbij ze in hun handvesten de leidende rol van de CPC accepteerden. Leden zijn vooral academici en ondernemers. Wat die laatsten betreft was de CPC aanvankelijk huiverig hen als lid te accepteren. Na de hervormingen van de jaren 80 konden ondernemers wel partijlid worden.
Partijgroepen
De mensen die werkzaam zijn bij ondernemingen, administratieve organisaties, universiteiten, onderzoeksinstituten, verenigingen, enz. (in Chinese termen: hun werkeenheid), omvatten al gauw een aantal partijleden. Zodra de werknemers van een eenheid meer dan drie partijleden omvatten, zullen die een partijgroep van die eenheid oprichten. De leiding van de partijgroep wordt de partijsecretaris genoemd. Belangrijke beslissingen in een werkeenheid moeten door de partijgroep goedgekeurd worden. Als de partijgroep een probleem met een plan heeft, heeft het de macht bij de leiding wijzigingen aan te bevelen of het plan te verwerpen. In die zin heeft zo’n partijgroep functies gemeen met onze ondernemingsraden.
Netwerk van partijgroepen
Bovendien kan de partijgroep, indien zij vermoedt dat een bepaald plan ideologisch onjuist is, andere partijgroepen raadplegen, met name de partijgroep van de moederorganisatie van de eigen organisatie. Als bijvoorbeeld een schoenenfabriek in Suzhou, provincie Jiangsu, die onder het Suzhou Bureau voor Lichte Industrie valt, van plan is een grote banklening aan te vragen om te investeren in nieuwe apparatuur en de partijgroep van de fabriek twijfelt of zo’n enorme investering wel verantwoord is, kan het contact opnemen met de partijgroep van het Suzhou Bureau voor Lichte Industrie voor overleg; eventueel zonder de leiding van de fabriek op de hoogte te stellen.
Diffuus
Deze situatie heeft geleid tot een interessante praktijk: de leider van een werkeenheid is heel vaak tegelijkertijd de partijsecretaris. Men gaat ervanuit dat dit de besluitvorming vergemakkelijkt. Dit past perfect in het diffuse karakter van de Chinese cultuur. In een eerder artikel over de Chinese vorm van democratie heb er al op gewezen dat Chinezen bij het oplossen van problemen veel meer dan wij gebruik maken van hun totale sociale netwerk (diffuse cultuur), ook van die onderdelen waarvan de relatie met het specifieke probleem niet vanzelfsprekend is. Het netwerk van partijsecretarissen in dezelfde regio of dezelfde bedrijfstak vormt een belangrijk kanaal voor informatie bij het oplossen van problemen in de eigen werkeenheid. Europeanen (specifieke cultuur) zien in deze situatie al gauw de mogelijkheid voor het ontstaan van belangenconflicten. De Chinese partijsecretaris kan in de Europese berichtgeving op weinig sympathie rekenen.
Vertrouwelijk
Partijlidmaatschap is geen geheim, maar Chinezen lopen er gewoonlijk niet mee te koop. Chinezen onderling informeren ook zelden naar elkaars partijlidmaatschap. Het is een vraag die gemakkelijk tot gezichtsverlies kan leiden. Wanneer een partijlid, ongewild, in een gênante positie terecht komt, moet deze daar voorzichtig mee omgaan. Bijeenkomsten van partijgroepen worden meestal ook vertrouwelijk gehouden. De datum en locatie voor de vergadering worden vaak mondeling doorgegeven en tegenwoordig ook via private groepen op sociale media als WeChat. Dit aspect van de CPC leidt bij westerlingen vaak tot misverstanden. Sommige westerse publicaties lijken de CPC bijna als een maffiose organisatie te beschrijven.
Luchtig
Hoe essentieel de CPC voor het functioneren van de Chinese maatschappij ook is en ondanks de geheimhouding van bepaalde activiteiten van de CPC-groepen, doen Chinezen heel luchtig over partijlidmaatschap. Binnen gezinnen waarvan sommige leden wel partijlid zijn en anderen niet, hoor ik de niet-leden geregeld grappen maken over de partijleden. In de zuidelijke provincies, met name Fujian en Guangdong, zegt men van mensen met een overheidsfunctie vaak dat zij ‘voor de CPC werken’. Dit is niet denigrerend bedoeld, maar gewoon een uitdrukking voor ambtenaren. Wij hebben zo onze eigen grappen over ambtenaren; dat is kennelijk universeel.
Samenspel
Deze combinatie van vertrouwelijkheid en luchtigheid geeft aan dat er een gezonde samenspraak bestaat tussen partijleden en niet-leden binnen dezelfde werkeenheid of regio. Dit speelt vooral een grote rol op het platteland, dat nog altijd een groot deel van China betreft. Een ander eerder artikel over Chinese democratie op Chinasquare meldde het volgende over het functioneren van dorpsraden. De overheid raamt dat tussen 30 à 50 procent van de gekozen dorpsraadsleden geen lid zijn van de CPC. Er is een toename van dorpsgekozenen die na hun verkiezing de lokale partijkaders uitdagen. Toch is het ook een algemene praktijk dat als een dorpsplan uitgewerkt moet worden, het eerst bediscussieerd wordt tussen dorpsgekozenen en de lokale partijgroep en daarna ter goedkeuring aan de dorpsraad voorgelegd wordt. Hier vindt de toetsing door de partijgroep dus voor de openbare bespreking plaats.
Klapvee(?)
Dat biedt een mooie overgang naar wat wellicht het grootste misverstand over congressen van de CPC is: de leden keuren alles wat de leiders voorstellen klakkeloos goed. De Chinese democratie is een bottom-up proces. Het beleid van de nationale regering komt voort uit een continue dialoog over dagelijkse zaken die op het laagste niveau (dorpen op het platteland en wijkcomités in de steden) begint en geleidelijk steeds hogerop gevoerd wordt tot aan het nationale niveau. Het grootste deel van deze dialoog vindt onder vertrouwelijkheid plaats. Zodra er, op welk administratief niveau ook, een consensus bereikt wordt, maken de leiders dit op een openbare bijeenkomst bekend. Het komende CPC congres is zo’n bijeenkomst, maar dan op nationaal niveau en gezien het belang van China in de wereldpolitiek trekt dit congres internationale aandacht.
Geen regering
Het is wel goed erop te wijzen dat het een congres van de CPC is en niet van de centrale regering. In termen van dit artikel is het een bijeenkomst waar ’s lands hoogste partijgroep verslag doet aan afgevaardigden vanuit alle hoeken van de samenleving. Op dit centrale niveau houdt de CPC zeker een strakke controle over de uitvoering van het beleid dat uit het bottom-up proces voorgekomen is. Dit is de basisrol van de CPC op alle niveaus. Het is de State Council (ministers + premier) die het nationale beleid formuleert en uitvoert. De CPC is de toezichthouder.
Andersdenkenden
En ja, in zo’n groot land zijn er vast wel mensen die deze gang van zaken minder aantrekkelijk vinden. De westerse pers heeft haar radar constant open voor iedere individuele Chinees die een ander geluid laat horen. Die worden dan zo gepositioneerd dat het lijkt of een flink deel van ‘het Chinese volk’ ontevreden is. Echter, bij de Edelman Trust Barometer 2022 heeft China de eerste positie bereikt; vorig jaar was het tweede. China is dit jaar ook de grootste stijger. De (Amerikaanse) samenstellers zijn daar niet blij mee, gezien hun uitspraak: ‘Trust falls in democracies’. Mijn antwoord is dat er niet één definitie van democratie is. Momenteel leidt de Aziatische vorm van democratie tot grotere tevredenheid. Bijna alle landen aan de top van de barometer van dit jaar liggen in Azië.
De Edelman Trust Index van 2021 en 2022; bron: Edelman.com Disclaimer
Bronnen: Peter Peverelli, Chinese Corporate Identity; gaat o.a. uitgebreid in op de functie van de CPC in Chinese ondernemingen en andere gebieden van de Chinese samenleving. Andere bronnen zijn in de tekst ingebed.
